Correspondence of the Uniate bishop of Przemyśl Athanasius Szeptycki with king Stanisław August. A contribution to the uniate-orthodox relations in the second half of the 18th century
Keywords:
Uniate Church in the 18th century, Uniate Bishop Athanasius Szeptycki, Stanisław August Poniatowski, Orthodox-Uniate RelationsAbstract
The Uniate church in the Polish-Lithuanian Commonwealth was established in 1596. It strengthened its position in the eighteenth century. Its organizational structure was ordered at the provincial synod in Zamość in 1720. The faithful of the Uniate Church numbered over 4.5 million people, which constituted about 40% of the population in the Commonwealth. In the Orthodox Church in the 18th century, only one Mogilev bishopric, also called Belarusian, remained. It included about 400 parishes and 400,000 faithful. During the reign of Stanisław August (1764–1795), the Orthodox Church in the Polish-Lithuanian Commonwealth received strong political support from the empress Catherine II. Under the pretext of the defense of the Orthodox Church, the Russian ruler interfered with the internal affairs of the Polish-Lithuanian Commonwealth. The Orthodox, in an alliance with the Protestants, demanded that the Polish king restore their former rights and guarantee equality. The Uniate-Orthodox conflict was also growing, and both sides accused each other of persecution. Under pressure from the Russian and Orthodox authorities, the king addressed the bishops of the Uniate Church with an appeal for a friendly arrangement of the relationships between the two denominations. He also sent a letter, in 1766, to the Uniate Bishop of Przemyśl, Atanazy Szeptycki. Bishop Szeptycki explained in his reply that in his diocese there are no longer any Orthodox believers, so one cannot talk about persecution. The published correspondence of the king and the Przemyśl bishop survived in the possession of the State Archives in Przemyśl. The letters constitute an interesting contribution to the complicated situation of the Uniate Church in the eighteenth century and its relations with the Orthodox Church supported by Russia. There were attempts to clarify the situation of both Churches (Uniate and Orthodox) at the Four-Year Seym, which was held in the years 1788–1792. These changes, however, took place too late. After the partition of the Polish state in the years 1772–1795, the fate of the Uniate Church, which came under Russian rule, was decided. It was liquidated in several stages from 1796 to 1875.
Downloads
References
Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Branickich z Suchej, sygn. 233/281.
Archiwum Państwowe w Przemyślu (APP),
Akta miasta Przemyśla, sygn. 1284.
Archiwum Biskupstwa Greckokatolickiego w Przemyślu (ABGK) – dyplomy, sygn. 240; akcesja, sygn. 26.
Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy we Lwowie, zesp. 408, Greckokatolicki Ordynariat Metropolitalny we Lwowie, op. 1, sygn. 1109.
Akta grodzkie i ziemskie z Archiwum t. z. Bernardyńskiego we Lwowie, t. 23, Lwów 1928.
Epistolae Feliciani Philippi Wolodkovycz, Metropolitae Kioviensis Catholici 1762–1778, ed. A.G. Welykyj, Romae 1967.
Harasiewicz M., Annales Ecclesiae Ruthenae, gratiam et communionem cum s. Sede Roma habentis ritumque Graeco-Slavium observantos cum singulari respectu ad dioeceses ruthenas Leopoliensem, Premisliensem et Chelmensem, Leopoli 1862.
Opis autentyczny rzezi Humańskiej przez córkę gubernatora Humania z Mładanowiczów zamężną Krebsową. Z manuskryptów F. Działyńskiego przedrukowany, Poznań 1840.
Synod Prowincialny Ruski w Mieście Zamoyściu Roku 1720. Odprawiony a w R. 1724 [...] Łacińskim Językiem w Rzymie z Druku wydany [...], Wilno 1785.
Volumina Legum, t. IV, Prawa, konstytucye y przywileje Królestwa Polskiego, Wielkiego Xięstwa Litewskiego y wszystkich prowincyi należących na walnych seymiech koronnych od sejmu wiślickiego roku pańskiego 1347 aż do ostatniego seymu uchwalone, Petersburg 1859.
Andrusiak M., Józef Szumlański, pierwszy unicki biskup lwowski (1667–1708), Lwów 1934.
Bilanycz J., Synodus Zamostiana an. 1720: eius celebratio, approbatio et monumentum, „Analecta OSBM”, sec. 1, vol. 11, Romae 1960, 77–83.
Butterwick R., Polska rewolucja a Kościół katolicki 1788–1792, Kraków 2012.
Ciołka D., Latynizacja Kościoła unickiego w Rzeczypospolitej po synodzie zamojskim, Białystok 2014.
Ciołka D., Synod zamojski z 1720 r. i jego postanowienia, „Elpis”, 2(2006), s. 9–39.
Deruga A., Piotr Wielki a unici i unia kościelna 1700–1711, Wilno 1936.
Gil A., Skoczylas I., Kościoły wschodnie w państwie polsko-litewskim w procesie przemian i adaptacji: metropolia kijowska w latach 1458–1795, Lublin–Lwów 2014.
Kania J., Unickie seminarium diecezjalne w Chełmie w latach 1759–1833, Lublin 1993.
Kołbuk W., Kościoły wschodnie w Rzeczypospolitej około 1772 roku, Lublin 2008.
Krochmal A., Kościół unicki w Rzeczypospolitej a konfederacja barska (1768–1772), „Miscellanea Historico-Archivistica”, 19(2012), s. 157–176.
Krochmal A., Archiwum historyczne eparchii przemyskiej, Warszawa–Przemyśl 2016.
Krochmal J., Duchowieństwo unickie eparchii przemysko-samborskiej w latach 1596–1609, „Miscellanea Historico-Archivistica”, 20(2013), s. 135–167.
Krochmal J., Unia kościelna w eparchii przemyskiej w latach 1596–1679, „Premislia Christiana”, 7(1997), s. 75–102.
Kuklo C., Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej, Warszawa 2009.
Kumor B., Historia Kościoła, cz. 6: Czasy nowożytne. Kościół w okresie absolutyzmu i oświecenia, Lublin 1985.
Likowski E., Dzieje Kościoła unickiego na Litwie i Rusi w XVIII i XIX wieku uważane głównie ze względu na przyczyny jego upadku, wyd. 2, Warszawa 1906.
Litak S., Od reformacji do oświecenia. Kościół katolicki w Polsce nowożytnej, Lublin 1994.
Lorens B., Bazylianie w prowincji koronnej w latach 1743–1780, Rzeszów 2014.
Mironowicz A., Kościół prawosławny w dziejach dawnej Rzeczypospolitej, Białystok 2001.
Nabywaniec S., Diecezja przemyska obrządku wschodniego w okresie sporów prawosławno-unickich, w: Polska – Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 3: Studia z dziejów greckokatolickiej diecezji przemyskiej, red. S. Stępień, Przemyśl 1996, s. 39–50.
Nabywaniec S., Unicka archidiecezja kijowska w okresie rządów arcybiskupa metropolity Felicjana Filipa Wołodkowicza 1772–1778, Rzeszów 1998.
Pełesz J., Geschichte der Union der Ruthenischen Kirche mit Rom von den altesten Zeiten bis auf die Gegenwart, t. 1, Wien 1878, t. 2, Wien 1880.
Piwowar E., Pierwszy synod unicki eparchii przemyskiej (1693), w: Polska – Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 1: Studia z dziejów chrześcijaństwa na pograniczu etnicznym, red. S. Stępień, Przemyśl 1990, s. 157–166.
Piwowar E., Prawosławna diecezja przemyska w XVII wieku, „Rocznik Historyczno-Archiwalny”, 5(1988), s. 49–63.
Schmitt H., Dzieje panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, t. 1, Lwów 1868.
Serczyk W., Koliszczyzna, Kraków 1968.
Stasiak M., Dyscyplina synodalna Kościoła unickiego w projektach dekretów na synod brzeski z 1765 r., „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”, 24(1977), z. 5.
Stasiak M., Wpływy łacińskie w statutach prowincjalnego synodu Zamojskiego (1720), „Roczniki Teologiczno–Kanoniczne”, 22(1975), z. 5.
Szady B., Geografia struktur religijnych i wyznaniowych w Koronie w II połowie XVIII wieku, Lublin 2010.
Śliwa T., Kościół greckokatolicki w Rzeczypospolitej (1764–1795), w: Historia Kościoła w Polsce, red. B. Kumor, Z. Obertyński, t. 1, cz. 1: 1764–1918, Poznań–Warszawa 1979.
Wereda D., Bazylianie w unickiej diecezji brzeskiej w XVIII wieku, „Szkice Podlaskie”, 8(2000), s. 213–233.
Wiwarczuk S., De synodo provinciali Berestensi anno 1765 non celebrata, Romae 1963, „Analecta OSBM”, ser. 2, vol. 17.
Добрянській A, Исторія епископовъ трехъ соединенныхъ епархій перемышльской, самбoрской и саноцкой отъ найдавнейшихъ временъ до 1794 г., ч. 3, Львов 1893.
Скочиляс І., Галицька (Львівська) єпархія XII–XVIII ст. Організаційна структура та правовий статус, Львів 2010.
Стецик Ю., Василіанські монастирі перемишльської єпархії (кінец XVII–XVIII ст.). Монографія, Дрогобич 2014.
Стецик Ю., Василіанськіе чернецтво перемишльської єпархії – друга половина XVIII ст. Словник біограм, Дрогобич 2015.
Федорів Ю., Замойський Синод 1720 р., Рим 1972.
Хрустчевич Г., История Замойского собора (1720 года), Вильно 1880.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2019 Limes. Studies and materials on the history of Central and Eastern Europe
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
