Tułacze kolędowanie. W kręgu kolęd, wierszy i zwyczajów świątecznych Wielkiej Emigracji
Słowa kluczowe:
kolęda, Wielka Emigracja (1831–1863), życie religijne, tradycje świąt Bożego NarodzeniaAbstrakt
The article deals with the significance and the nature of Polish Christmas carols in the celebrations of Christmas by Great Emigration (1831–1863) in France, Great Britain and other European countries. Manuscripts and printed memoirs and correspondence were used in the study. The author's research proved that the recurring event at Christmas meetings of emigrants was singing Christmas carols, both in the family and friendly circles, as well as in churches. Emigrants' knowledge of lyrics and melodies of carols came from their family homes in Polish, Lithuanian and Ukrainian lands. They also used available cantons and prayer books, sang contemporary carols, as well as those of 17th and 18th century origins. In addition, the Christmas traditions of Christmas carol singing were carried out while participating in Christmas Eve dinners, charitable activities or making Christmas (sometimes versed) wishes. Polish emigrants took part in pastoral and Christmas masses in churches in Paris or London. Masses with carols and Christmas sermons were celebrated by Polish priests (mainly from the Resurrectionists' congregation). In the appendix attached to the article, there are texts of Christmas carols and wishes that were analyzed.
Downloads
Bibliografia
Archiwum Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego w Rzymie, (ACRR). sygn. 20645, K. Kaczanowski do A. Jełowickiego, Rzym, 18 XII 1857.
Biblioteka Polska w Paryżu (BPP), rkps 413; rkps 446; akc. 2502; akc. 2603, t. I.
Biblioteka Jagiellońska (BJ), rkps 9201 III, k. 103-104, A. Jełowicki do J. B. Zaleskiego, 8 I 1844.
Biblioteka Czartoryskich, Druki ulotne, Misja Polska w Paryżu, Zmartwychwstańcy, sygn. 92211 III
[Zawiadomienie, inc.;] „W pierwszy dzień świąt Bożego Narodzenia […] odbędzie się Nabożeństwo dla Polaków…” [dat.:] Paryż, d. 23 grudnia 1850.
Bartkowski J., Wspomnienia z powstania 1831 roku i pierwszych lat emigracji, oprac. E. Sawrymowicz, Kraków 1967.
Budzyński M., Wspomnienia z mojego życia, t. 1, Poznań 1880.
Celiński A., Wiersze, hymny, listy, przygotował do druku, wstępem i objaśnieniami opatrzyli F. German i T. Nuckowski, Warszawa 1959.
Kajsiewicz H. CR, Listy 1842–1844, t. 2, red. T. Kaszuba, Rzym 2004.
Kajsiewicz H. CR, Listy 1845–1847, t. 2, red. T. Kaszuba, Rzym 2005.
Kajsiewicz H. CR, Listy 1852–1854, t. 5, red. T. Kaszuba, Rzym 2008.
Kantyczka pieśni nabożnych według obrządku Kościoła Świętego Katolickiego na uroczystości całego roku z przydatkiem nowych pieśni osobliwie o Bożym Narodzeniu z przyzwolenia cenzury rządowej przedrukowana w Krakowie drukiem D. E. Fredleina. [Kraków ok. 1840].
Kantyczka pieśni nabożnych według obrządków Kościoła Świętego Katolickiego na uroczystości całego roku, Lwów 1785.
[Ołtarzyk Polski mniejszy] Zbiór katolickiego nabożeństwa, Paryż 1836 i następne.
Ołtarzyk Polski to jest zbiór nabożeństwa katolickiego mieszczący w sobie nabożeństwo zupełny i na wszelki czas do Trójcy Przenajświętszej; do Najświętszej Panny; do świętych i aniołów pańskich; nabożeństwo o wszystkich sakramentach śś[więtych]; modlitwy stosowne w różnych potrzebach; Ewangelie i Listy Apostolskie oraz nauki i modlitwy na święta uroczyste także pieśni kościelne gdzie też chrześcijański czytelnik znajdzie różne nauki duchowne z wielu ksiąg krajowych i zagranicznych przez Kościół Ś[w.] potwierdzonych na cześć i na chwałę Panu Bogu Wszechmogącemu w Trójcy Świętej Jedynemu dla użytku wiernych ułożony a rycinami ozdobiony, Paryż [1839 i następne].
Pisma x. Hieronima Kajsiewicza ze Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego, Kazania przygodne, t. 1, Berlin 1870.
Śpiewnik kościelny czyli pieśni nabożne z melodiami w kościele katolickim używane a dla wygody kościołów parafialnych przez X. M.M. Mioduszewskiego Zgrom. XX Miss[ionarzy] zebrane, t. I–III, Kraków 1838–1853.
„Trzeci Maj” z 29 XII 1842, R. 3, oddz. 4, półark. 47–48; „Trzeci Maj” z 31 I 1842, R. 2, oddz. 4, półark. 46–47; „Trzeci Maj” nr 2 i 3 z 1 I 1848.
Bujnowska A., Życie codzienne pogrobowców romantyzmu (Teofil Lenartowicz i jego korespondenci), Pułtusk 2006.
Dąmbska-Prokop U., Uwagi o kolędach francuskich, w: Z kolędą przez wieki. Kolęda w Polsce i w krajach słowiańskich, red. T. Budrewicz, S. Koziara, J. Okoń, Tarnów 1996.
Gawlik S., Historyczna i kulturowa przestrzeń kolędy, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Seria Pedagogika” 2004, z. 13.
Gmitruk J., Skoczek T., Kolęda polska, Warszawa 2013.
Iwicki J., Charyzmat Zmartwychwstańców. Historia Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego, t. 1: 1836–1886, przy współpracy J. Wahla, tłum. J. Zagórski, Katowice 1990.
Katarzyńska A., Polskie kolędy – ich historia, rozwój i znaczenie w kulturze narodowej. Studium na wybranych przykładach z różnych okresów historycznych, „Roczniki Kulturoznawcze”, 8(2017), z. 4.
Kuzicki J., Inicjatywy księgarskie i wydawnicze oo. zmartwychwstańców na emigracji i w kraju w latach czterdziestych XIX wieku, w: Kraków – Lwów. Książki – czasopisma – biblioteki XIX i XX wieku, t. 6, cz. 1, red. J. Jarowiecki, Kraków 2003.
Kuzicki J., Koncepcja działalności laikatu według Bogdana Jańskiego w kontekście zadań świeckich w Kościele katolickim, w: Dziedzictwo Bogdana Jańskiego. Służba Narodowa, red. S. Urbański, Warszawa 2007.
Kuzicki J., Nieść wiarę i nadzieję na obcej ziemi. Polskie duchowieństwo katolickie w życiu religijnym i polityczno-społecznym Wielkiej Emigracji we Francji (1831–1863), Rzeszów 2014.
Luto-Kamińska A., Kolęda dawniej i dziś. Z zagadnień semantyki terminów gatunkowych, „Pamiętnik Literacki”, 97(2006), z. 3.
Marchlewicz K., Wielka Emigracja na Wyspach Brytyjskich (1831–1863), Poznań 2008.
Micewski B., Bogdan Jański, założyciel zmartwychwstańców (1807–1840), Warszawa 1983.
Micewski B., Geneza i działalność Misji Polskiej w Paryżu na rzecz emigracji i kraju w latach 1836–1922, „Studia Polonijne” [Lublin], 11(1987).
Pezda J., Ksiądz Tomasz Praniewicz – „nadworny kapelan Czartoryskich”, w: Duchowieństwo polskie w świecie. Materiały VII Międzynarodowego Sympozjum Biografistyki Polonijnej.
Papieski Uniwersytet Urbaniański, Rzym, 17–18 października 2002, red. A. i Z. Judyccy, Toruń 2002.
Podgórski W.J., Stefan Witwicki (13 IX 1801–19 IV 1847). Zarys monograficzny, t. I, Warszawa 1988.
Starnawski J., Uwagi o kolędzie Juliusza Słowackiego „Chrystus Pan się narodził…”, w: Z kolędą przez wieki. Kolęda w Polsce i w krajach słowiańskich, red. T. Budrewicz, S. Koziara, J. Okoń, Tarnów 1996.
Wichrowska E.Z., Hipolit Klimaszewski – nieznana karta z dziejów Wielkiej Emigracji, Warszawa 2012.
Żaliński H., Święta Bożego Narodzenia w życiu Wielkiej Emigracji, w: Z kolędą przez wieki. Kolęda w Polsce i w krajach słowiańskich, red. T. Budrewicz, S. Koziara, J. Okoń, Tarnów 1996.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2019 Limes. Studia i materiały z dziejów Europy Środkowo-Wschodniej
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
