The conditions of pastoral service in Wielun district in the time of German occupation
Keywords:
Second World War, German occupation, Wielun district, conditions of pastoral serviceAbstract
The conditions of pastoral service in Wielun district situated in the west borders of the Second of Commonwealth. In the times of the Second World War in Wielun district 101 priests and monks serviced. The closing of churches under the pretext of foot-and-mouth disease, ban of faiths participation in messes in the week days, imposing the timeframes when services and confessions could take place were the most disruptive repressions limiting the pastoral service. The German legislation even regulated the number of holidays and the repertory of religious songs and eliminated all those patriotic ones. The sacrament of baptism, funerals and visiting the ill were not limited. Because of increasing repressions 25 priests escaped to General Government and Gau Oberschlesien. The dramatic moment was October 6, 1941 when 55 priests from Wielun district were arrested and taken to Dachau camp. 37 priests died there. Only fr Józef Kubica and fr Józef Pruchnicki could only serve the pastoral ministry as long as they were arrested. The church in Ruda was the only one where religious services could take place. The rest of churches were closed and converted into the grain stores.
Downloads
References
Archiwum Archidiecezji Częstochowskiej im. ks. Walentego Patykiewicza w Częstochowie
Akta personalne,sygn.: AP 44, Akta personalne ks. Wincenty Glass; AP 73, Akta personalne ks. Marian Jung; AP 214, Akta personalne ks. Bogusław Tuora; AP 227, Akta personalne ks. Franciszek Wtorkiewicz; AP 242, Akta personalne ks. Hipolit Zieliński; AP 264, Akta personalne ks. Mieczysław Janecki; AP 280, Akta personalne ks. Zygmunt Pomian; AP 285, Akta personalne ks. Ignacy Tochowicz; AP 297, Akta personalne ks. Jan Krawiecki
Księgi biskupie sygn.: KB 1, Okólniki diecezjalne 1926–1944; KB 5, Sprawozdania z działalności Diecezjalnego Instytutu Akcji Katolickiej w diecezji częstochowskiej 1937–1939; KB 102, Kwestionariusz, czyli dane do rocznika jubileuszowego 1926–1949
Księgi parafialne sygn.: KP 266, Akta proboszczów parafii Chotów 1780–1941, Teki Patykiewicza, Brak sygn.: Dokumentacja o księżach prześladowanych w czasie okupacji hitlerowskiej; Szkic dziejów diecezji częstochowskiej w latach okupacji 1939–1945; Życiorys ks. Edwarda Kubika
Archiwum Diecezji Kaliskiej’ Brak sygn.: Akta parafii Ostrówek; Akta parafii Sokolniki
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, sygn.: IPN GK 178/228, Rozporządzenie urzędu Namiestnika Rzeszy z 05.12.1940 roku w Poznaniu dotyczące uregulowania spraw stanu cywilnego; IPN Ld 9/96, Fotokopia wykazu duchownych rzymskokatolickich osadzonych w więzieniu policyjnym w Radogoszczu z 13 stycznia 1940 roku
Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, sygn.: AXII86/30/56, Wniosek awansowy kapelana ks. Mariana Kluszczyńskiego
Archiwum Kurii Metropolitalnej w Częstochowie, Akta personalne (zespół nr 150), sygn.: 150/71, Akta personalne ks. Marian Kluszczyński, 150/144, Akta personalne ks. Jan Massalski, 150/192, Akta personalne ks. Leon Poprawa
Akta parafialne (zespół nr 133), sygn.: 100/60, Protokoły (sporządzone w latach 1945–1947) strat wojennych i zbezczeszczeń za okupacji; 1939–1945 w parafiach diecezji częstochowskiej; 133/102, Akta parafii Działoszyn; 133/209, Akta parafii Naramice; 133/320, Akta parafii Wieluń; 133/327, Akta parafii Wiewiec
Archiwum Państwowe w Łodzi Oddział w Sieradzu, Starostwo Powiatowe Wieluńskie, sygn.: 110/85, Ankiety dotyczące przebiegu działań wojennych oraz okupacji niemieckiej na terenie powiatu wieluńskiego 1939–1945
Archiwum Parafialne w Chotowie, Brak sygn.: T. Jaskuła, Parafia Chotów w czasie wojny 1939–1945 (wspomnienia)
Archiwum Parafii Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Wieluniu, brak sygn.: Raptularz Zaślubionych parafii Nawiedzenia NMP w Wieluniu 1938–1945
Archiwum Prowincjalne Zakonu Sióstr Felicjanek w Krakowie, brak sygn.: Kronika Domu Zakonnego Sióstr Felicjanek w Praszce
Muzeum Ziemi Wieluńskiej, sygn.: 065/1/97, Relacja ks. Romualda Szczecińskiego z dn. 16.04.1997 r.
Archidiecezja Częstochowska. Katalog 2011, red. P. Wolnicki, Częstochowa 2012.
Katalog kościołów i duchowieństwa diecezji częstochowskiej na rok 1939, Częstochowa 1939.
Katalog kościołów i duchowieństwa diecezji częstochowskiej na rok 1968, red. J. Walicki, Częstochowa 1968.
Le Saint Siege et la situation religieuse en Pologne et dans le pays baltes 1939–1945, t. 3, Citta del Vaticano 1967.
Raporty z ziem wcielonych do III Rzeszy (1942–1944), red. Z. Mazur, A. Pietrowicz, M. Rutowska, Poznań 2004.
Wspomnienia ks. Józefa Kubicy o pracy duszpasterskiej w powiecie wieluńskim w okresie okupacji hitlerowskiej [w:] Wspomnienia wojenne 1939–1945 księży diecezji częstochowskiej, oprac. ks. J. Kapuściński, ks. J. Związek, Częstochowa 2012, s. 136–155.
Wspomnienia ks. Józefa Pruchnickiego (1894–1963) o pracy duszpasterskiej w powiecie wieluńskim w okresie okupacji hitlerowskiej [w:] Wspomnienia wojenne 1939–1945 księży diecezji częstochowskiej, oprac. ks. J. Kapuściński, ks. J. Związek, Częstochowa 2012, s. 288–313.
Wspomnienia ks. Macieja Namysły (1892–1979) z pobytu w obozach koncentracyjnych w Konstantynowie i Dachau spisane przez ks. Stanisława Ufniarskiego [w:] Wspomnienia wojenne 1939–1945 księży diecezji częstochowskiej, oprac. J. Kapuściński, J. Związek, Częstochowa 2012.
Batawia S., Zagłada chorych psychicznie, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce” 1947, t. 3, s. 91–106.
Bojarska B., Napaść hitlerowskiego lotnictwa na Wieluń, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce” 1977, t. 27, s. 13–25.
Bojarska B., Zniszczenie miasta Wielunia w dniu 1 września 1939 r., „Przegląd Zachodni” 1962, nr 2, s. 305–317.
Cygan W.K., Wysocki W.J., Kampania polska 1939 r. (Kampania wrześniowo-październikowa) [w:] Kapelani wrześniowi. Służba duszpasterska w Wojsku Polskim w 1939 r. Dokumenty, relacje, opracowania, red. W.J. Wysocki, Warszawa 2001.
Dubicki T., Wojsko polskie w Rumunii w latach 1939–1941, Warszawa 1994.
Dusza T., Działalność Polskiej Prowincji Misjonarzy Św. Rodziny, cz. 1: lata 1921–1945, Poznań 1992.
Fijałkowski Z., Kościół katolicki na ziemiach polskich w latach okupacji hitlerowskiej, Warszawa 1983.
Galiński A., Gmina Lututów w latach wojny i okupacji hitlerowskiej [w:] Sześć wieków Lututowa, red. T. Olejnik, Wieluń 2007, s. 156–217.
Galiński A., Martyrologia duchowieństwa w świetle akt Okręgowej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Łodzi [w:] Martyrologia duchowieństwa polskiego 1939–1956, red. B. Bejze, A. Galiński, Łódź 1993, s. 197–210.
Jastrząb Ł., Archidiecezja poznańska w czasie okupacji hitlerowskiej 1939–1945, Poznań 2012.
Kaczmarek W., Zakony i zgromadzenia zakonne w diecezji częstochowskiej, „Częstochowskie Studia Teologiczne” 1974, nr 2(1974), s. 227–246.
Kapelani wrześniowi. Służba duszpasterska w Wojsku Polskim w 1939 r. Dokumenty, relacje, opracowania, red. W.J. Wysocki, Warszawa 2001.
Kołek L., Czernice, Czernice 2003.
Kulesza W., Zbrodnia i sprawcy. Bombardowanie Wielunia w dniu 1 IX 1939 r. w świetle akt Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu [w:] Wieluń miastem pokoju i pojednania. Centralne obchody 65. rocznicy wybuchu II wojny światowej i dnia weterana 1 września 2004 r., red. B. Abramek, J. Książek, Wieluń 2004, s. 13–16.
Łuczak Cz., Arthur Greiser hitlerowski władca w Wolnym Mieście Gdańsku i w Kraju Warty, Poznań 1997.
Łuczak Cz., Od pierwszej do ostatniej godziny drugiej wojny światowej. Dzieje Polski i Polaków, Poznań 1995.
Łuczak Cz., Pod niemieckim jarzmem (Kraj Warty 1939–1945), Poznań 1996.
Mikołajczyk M., Ks. Marian Kluszczyński (27.11.1894–25.11.1987), „Częstochowskie Wiadomości Diecezjalne” 1990, nr 7–8, s. 198–200.
Nawrocki S., Hitlerowska okupacja Wielkopolski w okresie zarządu wojskowego. Wrzesień–październik 1939, Poznań 1966.
Nawrocki S., Terror policyjny w Kraju Warty 1939–1945, Poznań 1973.
Odziemkowski J., Frątczak S.Z., Polskie duszpasterstwo wojskowe, Warszawa 1996.
Olejnik T., Gmina Radoszewice w Osjakowie w latach okupacji niemieckiej (1939–1945) [w:] Monografia Gminy Osjaków, red. J. Książek, Wieluń 2012, s. 411–446.
Olejnik T., Gmina Wydrzyn w Czarnożyłach w latach okupacji hitlerowskiej (1939–1945) [w:] Monografia Gminy Czarnożyły, red. Z. Włodarczyk, Czarnożyły 2009, s. 341–375.
Olejnik T., Przebieg i skutki hitlerowskiej akcji przeciw kierowniczym warstwom polskiego społeczeństwa na ziemi wieluńskiej w latach 1939–1940, „Rocznik Wieluński” 2003, t. 3(2003), s. 33–47.
Olejnik T., Przeszłość administracyjna Ziemi Wieluńskiej, Wieluń 1996.
Olejnik T., Wieluń – polska Guernica, Wieluń 2009.
Olejnik T., Wieluńska hekatomba. Początek wojny totalnej, Wieluń 2014.
Olejnik T., Wojenne losy kościoła farnego i koncepcje jego upamiętnienia [w:] Siedem wieków fary wieluńskiej, red. J. Książek, Wieluń 2009, s. 59–64.
Olejnik T., Zbrodnie Wehrmachtu popełnione na ludności cywilnej powiatu wieluńskiego w okresie od 1 września do 25 października 1939 r., „Nad Górną Prosną” 1971, t. 1, s. 53–74.
Olejnik T., Zniszczenie miasta Wielunia 1 IX 1939 r. przez hitlerowskie lotnictwo w świetle literatury i źródeł [w:] Wieluń miastem pokoju i pojednania. Centralne obchody 65. rocznicy wybuchu II wojny światowej i dnia weterana 1 września 2004 r., red. B. Abramek, J. Książek, Wieluń 2004, s. 45–54.
Podlewski S., Wierni Bogu i Ojczyźnie. Duchowieństwo katolickie w walce o niepodległość Polski w II wojnie światowej, Warszawa 1971.
Pospieszalski K.M., Polska pod niemieckim prawem 1939–1945 (Ziemie Zachodnie), Poznań 1946.
Rojkowie M. i F., Ocalić od zapomnienia. Szkice z dziejów Bolesławca nad Prosną, Kraków 2007.
Słoniński J., Byłem kapelanem twierdzy Modlin [w:] Wspomnienia wojenne kapelanów wojskowych, red. J. Humeński, Warszawa 1969.
Sziling J., Polityka okupanta hitlerowskiego wobec Kościoła katolickiego 1939–1945 tzw. Okręgi Rzeszy: Gdańsk – Prusy Zachodnie, Kraj Warty i Regencja Katowicka, Poznań 1970.
Śmigiel K., Kościół katolicki w tzw. okręgu Warty 1939–1945, Lublin 1979.
Tomczyk Cz., Diecezja częstochowska w latach okupacji hitlerowskiej 1939–1945 [w:] Studia z historii Kościoła w Polsce, t. 4, red. H.E. Wyczawski, Warszawa 1978, s. 207–515.
Wierni Ojczyźnie. Kartki z dziejów martyrologii duchowieństwa polskiego w latach okupacji hitlerowskiej, Warszawa 1966.
Wlaźlak W., Duszpasterstwo wojskowe w diecezji częstochowskiej, „Ziemia Częstochowska” 2005, t. 32(2005), s. 101–115.
Woźniak L., Wrzesień 1939 roku w oczach ułana [w:] M. i F. Rojkowie, Ocalić od zapomnienia. Szkice z dziejów Bolesławca nad Prosną, Kraków 2007.
Związek J., Aresztowanie i męczeństwo kapłanów ziemi wieluńskiej w okresie okupacji hitlerowskiej, „Rocznik Wieluński” 2002, t. 2(2002), s. 5–36.
Związek J., Błogosławieni i Słudzy Boży z Archidiecezji Częstochowskiej, Częstochowa 1999.
Związek J., Diecezja częstochowska [w:] Życie religijne w Polsce pod okupacją hitlerowską 1939–1945, red. Z. Zieliński, Warszawa 1982, s. 187–217.
Związek J., Katolickie stowarzyszenia społeczne w diecezji częstochowskiej (1925–1939), Częstochowa 1994.
Związek J., Ks. Józef Małek (1908–1976), „Częstochowskie Wiadomości Diecezjalne” 1976, nr 10–11, s. 262–263.
Związek J., Ks. Łosoś Marian (1910–1978), „Częstochowskie Wiadomości Diecezjalne” 1979, nr 4–5, s. 112–115.
Związek J., Ks. Skrzypiec Adam Eugeniusz (1916–1984), „Częstochowskie Wiadomości Diecezjalne” 1985, nr 9–10, s. 198–202.
Związek J., Martyrologium kapłanów diecezji częstochowskiej w czasie II wojny światowej, „Częstochowskie Studia Teologiczne” 1976, nr 4(1976), s. 185–300.
Związek J., Męczennicy częstochowscy wzorem nauczyciela i wychowawcy, „Częstochowskie Studia Teologiczne” 2005, nr 33(2005), s. 227–241.
Związek J., Nauczyciele i wychowawcy naszego Gimnazjum – błogosławionymi [w:] 100 lat historii, 100 lat tradycji. Z dziejów Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Kościuszki w Wieluniu w latach 1906–2006, Wieluń 2006, s. 307–320.
Związek J., Przeszłość kościelna Lututowa (1406–2006) [w:] Sześć wieków Lututowa, red. T. Olejnik, Wieluń 2007, s. 31–86.
Związek J., Przeszłość kościelna parafii rzymskokatolickich na terenie gminy Osjaków [w:] Monografia Gminy Osjaków, red. J. Książek, Wieluń 2012, s. 105–142.
Związek J., Z przeszłości kościelnej Działoszyna i okolicy, Częstochowa 2011.
Związek J., Z przeszłości miejscowości i parafii Pajęczno [w:] Matka Boża Pajęczańska – z dziejów miasta i obrazu. Materiały z sesji naukowej z dnia 9 kwietnia 2005 roku, Pajęczno 2005, s. 2–17.
Związek J., Z przeszłości parafii Rudlice i Ostrówek k. Wielunia [w:] Monografia Gminy Ostrówek, red. T. Olejnik, Wieluń 2006, s. 97–138.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2021 Limes. Studies and materials on the history of Central and Eastern Europe
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
