Obecność obrządku słowiańskiego w początkach dziejów chrześcijaństwa w Polsce. Zapomniana hipoteza
Słowa kluczowe:
liturgia, obrządek słowiański, tradycja wschodnia, metropolia, katedra, święci, kult, modlitwy, księgi liturgiczne, mszał, źródła historyczne, Polska, Kraków, Cyryl i MetodyAbstrakt
The article recalls a discussion of historians that took place in the sixties of the last century with reference to a hypothesis about the presence of the eastern (Slavonic) rite in early Polish Christianity. Alongside with the views, the proofs of their supporters (Karolina Lanckorońska, Józef Umiński) as well as those of adversaries (Tadeusz Lehr-Spławiński) are here presented. According to the followers of this theory, in the 11th c. the Slavonic Metropolis existed in Poland, with the capital in Cracow and the Cathedral on the Wawel Hill. It seems, as many historical, both literary and material, sources mentioned in the article, confirm., The traits of Slavonic tradition were claimed to have been present in later history of Poland, and these were, for example: the first cyrilic print in Cracow, the cloister of the Slavonic Benedictines at the Cracovian Kleparz and the veneration of saints originating in the East. Finally, samples of texts about the saints Cyril and Methodius are presented in the Polish liturgical books from the 15th and 16th centuries.
Downloads
Bibliografia
Biblioteka Premonstratensów na Strahowie w Pradze, sygn. I, A, 8. Breviarius Horarum Canonicarum Archip. Pragensis, Norymbergae. Missale Cracoviense, druk Jana Hallera 1509. Missale Cracoviense, druk Jana Hallera 1515. Missale Cracoviense, druk Jana Knobloucha 1510. Missale pro intinerantibus secundum cursum eccl. Cath. Cracoviensis, 1525.
Officia Propria Patronum Regni Poloniae, Cracoviae 1596.
Długosz J., Catalogus episcoporum Cracoviensium, w: tegoż, Opera omnia, t. 1, ed. K. Przeździecki, Cracoviae 1887.
Kievo-peczesrkij paterik, Kiev 1930.
Monumenta Germaniae historica, t. 9, Berlin 1826–1856.
Monumenta Poloniae Historica. Nova series, t. 1–4, Kraków 1946–1961.
Balcer A., Metysaż kresowy, „Nowa Europa Wschodnia”, 5(2018), s. 13–21.
Błońska M., Polonica cyrylickie XV–XVIII wieku, czyli o drukach cyrylickich wydawanych w państwie polsko-litewskim, w: Z badań nad dawną książką, red. I. Exner, Warszawa 1993, s. 433–505.
Brückner A., Cyrillo-Metodiana, „Kwartalnik Historyczny”, 47(1933), s. 529–552.
Budzyk K., Szkice i materiały do dziejów literatury staropolskiej, Warszawa 1965.
Cibulka J., Vaclavovȧ rotunda Svatého Vita, „Svjatovaclavský slovniki”, 1934, s. 230–285.
Dvornik F., Les Slaves. Byzance et Rome au XIe siècle, Paris 1926.
Hanssens J.M., La liturgie romano-byzantine de Saint Pierre, „Orientalia Christiana Periodica”, 4(1938), s. 234–258; 5(1939), s. 103–150.
Hawrot J., Pierwotny kościół pod wezwaniem Salwatora na Zwierzyńcu w Krakowie, „Kwartalnik Archeologii i Urbanistyki”, 1(1956), z. 2, s. 157–172.
Historia sztuki polskiej, t. 1, red. T. Dobrowolski, W. Tatarkiewicz, Kraków 1962.
Klinger J., Nurt słowiański w początkach chrześcijaństwa polskiego, w: tegoż, O istocie prawosławia, Warszawa 1983, s. 365–421.
Kmietowicz F., Kiedy Kraków był Trzecim Rzymem, SS. Cyryl and Methodius Institution, Toronto 1980.
Lanckorońska K., Studies on the Roman-Slavonic Rite in Poland, seria „Orientalia Christiana Analecta”, t. 161, Roma 1961.
Lavrov P., Materiały po istorii vozniknovenia drevniejszej slavianskoj pismennosti, t. 1, Leningrad 1930.
Lehr-Spławiński T., Misja słowiańska św. Metodego a Polska, Lwów 1932.
Lehr-Spławiński T., Nowa faza dyskusji o zagadnieniu liturgii słowiańskiej w Polsce, „Nasza Przeszłość”, 7(1958), s. 235–256.
Lehr-Spławiński T., Od piętnastu wieków, Warszawa 1961.
Mitu M., Ze studiów rumuńskich nad Szwajpoltem Fiolem, w: Najstarsze druki cerkiewnosłowiańskie i ich stosunek do tradycji rękopiśmiennej, red. J. Rusek, W. Witkowski, A. Naumow, Kraków 1993, s. 69–77.
Naumow A., Teologiczny aspekt druku, w: Najstarsze druki cerkiewnosłowiańskie i ich stosunek do tradycji rękopiśmiennej, red. J. Rusek, W. Witkowski, A. Naumow, Kraków 1993, s. 79–81.
Niechaj M., De cultu SS. Cyrylli et Methodii in Polonia, Olomucii 1937.
Paulova M., L’idée cyrillo-méthodienne dans la politique de Charle IV et la foundation du Monastère Slave de Prague, “Byzantino-Slavica”, 11(1950), s. 174–186.
Polkowski I., Cześć śś. Cyryla i Metodego w Polsce, Kraków 1885, s. 10.
Prokopowicz M., Trzy wersje „Triodu postnego” z lat 1491–1748, w: Najstarsze druki cerkiewno-słowiańskie i ich stosunek do tradycji rękopiśmiennej, red. J. Rusek, W. Witkowski, A. Naumow, Kraków 1993, s. 55–67.
Rusek J., „Oktoich” Szwajpolta Fiola a rękopiśmienne „Oktoichy” w księgozbiorach polskich, w: Najstarsze druki cerkiewnosłowiańskie i ich stosunek do tradycji rękopiśmiennej, red. J. Rusek, W. Witkowski, A. Naumow, Kraków 1993, s. 37–44.
Sławski F., Piśmiennictwo starosłowiańskie na terenie Wielkich Moraw i Panonii w dobie Cyrylometodiańskiej, „Życie i Myśl”, (1961), nr 11, s. 7–9.
Smiržik S., The Glagolitic or Roman-Slavonic Liturgy, Slovak Institute, Series Cyrillomethodiana II, Cleveland (Ohio) – Rome 1959.
Szcześniak W., Obrządek słowiański w Polsce pierwotnej, Warszawa 1904.
Umiński J., Obrządek słowiański w Polsce IX–X wieku i zagadnienie drugiej metropolii polskiej w czasach Bolesława Chrobrego, „Roczniki Humanistyczne KUL”, 4(1953), nr 1, s. 1–44.
Vašica J., Literarni pamâtky epochy Velkomoravské 862–885, Praha 1968.
Vašica J., Slovanska liturgie sv. Petre, „Byzantinoslavica”, 8(1939–1946), s. 1–59.
Widajewicz J., Państwo Wiślan, Kraków 1944.
Widajewicz J., Prohor i Prokulf, najdawniejsi biskupi krakowscy, „Nasza Przeszłość”, 4(1948), s. 17–32.
Wojciechowski T., Szkice historyczne XI w., Kraków 1951.
Zathey J., O kilku przepadłych zabytkach rękopiśmiennych Biblioteki Narodowej w Warszawie, Warszawa 1949.
Żukrowska K., Rotunda wawelska w świetle nowych badań i odkryć archeologicznych. Studia do dziejów Wawelu, Kraków 1960.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2019 Limes. Studia i materiały z dziejów Europy Środkowo-Wschodniej
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
