Poglądy na człowieka, wolność i państwo w kulturach opartych na tradycji greckiej i łacińskiej. Źródłowe różnice

Autor

  • Hanna Kowalska-Stus Kraków

Słowa kluczowe:

Grecja, Rzym, tradycja kulturowa, człowiek, wolność, państwo

Abstrakt

Societies create cultural models in order to maintain their identities. They constitute a reflection of values and symbols to which they are attached the most.

In Russia, there has been a dispute about cultural identity for a long time. During Vladimir Putin’s presidency, when the liberal idea was devalued, a serious debate about the future of Russia was commenced. In contrast to Russia, Poland has always emphasized its European roots and identity of its culture with the Western culture. Comparative studies of the two cultures lead to the conclusion that significant differences lie in the views on man, freedom and state.

The definition of man in a given culture is associated with the worldview. In Russian culture it has been formulated on the basis of monastic practice and experience of Church Fathers. Hesychasm and deification are the bases of the Orthodox anthropology. In the contemporary Russian culture one can observe a revival of hesychasm, which stems from the life practice.

Latin anthropology was formed under the influence of Saint Augustine’s Confessions. According to Augustine, man is dust and only his „self”, the person, is endowed with „existence, consciousness and will”. Augustine was the first Latin theologian to point out the historical subjectivity of an individual. Therefore, the European thought identified man with historical entities: the state, nation and economics.

The issue of a person’s freedom is the basic issue of Western anthropology. Man perceives himself as an autonomous entity that exists thanks to the autonomous intellect and respects the rights of others adhering to the same principles. Freedom in Orthodox culture is understood as inner freedom from external determinants.

Saint Augustine formulated a number of problems which are the basis of the Western understanding of the state. The specificity of understanding Augustine’s state is associated with the belief that people are sinful and this fact has an impact on the state system. Russian state doctrine is connected with the Byzantine heritage. The idea of Moscow as the Third Rome is a continuation of Byzantine diarchy. The contemporary Russian thought on the state says that liberal democracy and internationalism are unfamiliar to Russian culture. It finds it necessary to return to the ideocratic country and calls for recovering from the Russian disease of self-consciousness – „occidentalistic rootlessness”.

Downloads

Download data is not yet available.

Bibliografia

Święty Augustyn, Wyznania (http://iwanicki.edu.pl/wp-content/uploads/2016/11/ augustyn_wyznania.pdf).

Aumann J., Duchowość średniowiecza, przekł. J. Machnik, Kielce 1993, s. 156.

Awierincew S., Na skrzyżowaniu tradycji, przekład, wstęp, bibliografia D. Ulicka, Warszawa 1988, s. 112–132.

Balthasar von, H.U., Teologia dziejów, przekł. J. Zychowicz, wstęp ks. A. Zuberbier, Kraków 1996.

Boecjusz, Przeciw Eutychesowi i Nestoriuszowi III, w: Traktaty teologiczne, tłum. R. Bielak, A. Kijewska, Kęty 2007.

Clement O., Bunt ducha i tragedie podziału. Kryzys chrześcijaństwa zachodniego, przekł. E. Wolicka, „Znak”, 1993, nr 1.

Cochrane Ch., Chrześcijaństwo i kultura antyczna, przekł. G. Pianeo, Warszawa 1969.

Drwięga M., Człowiek w filozofii arystotelesowskiej, „Anthropos”, 10–11(2008).

Guzowski K., Personalizm polski na tle personalizmu europejskiego, w: Personalizm polski, red. M. Rusecki, Lublin 2008.

Hildebrand von, D., Metafizyka wspólnoty, przekł. J. Zychowicz, Kraków 2012, rozdział pt. Kosmiczna przestrzeń międzyosobowa a metafizyczne upublicznienie, s. 174–180.

Hryniewicz W., Nadzieja zbawienia a dramat wolności człowieka, w: Puste piekło, red. J. Majewski, Warszawa 2000.

Jaeger W., Wczesne chrześcijaństwo i grecka paideia, przekł., red. i wprow. K Bielawski, Bydgoszcz 1997.

Jedlicki J., Jakiej cywilizacji Polacy potrzebują, Warszawa 1988.

Kołosowski T., Nauka św. Augustyna o państwie, „Saeculum Christianum”, 4(1997), nr 2.

Koneczny F., Cywilizacja bizantyńska, London 1973, s. 140–152.

Koneczny F., O wielości cywilizacji, Komorów 2002.

Kowalska H., Kultura staroruska. Tradycja i zmiana, Kraków 1998.

Kowalska H., Prawo na Rusi. Polemika z oceną kultury ruskiej Feliksa Konecznego, w: Feliks Koneczny dzisiaj, red. J. Skoczyński, Kraków 2000, s. 199–210.

Kowalska-Stus H., Człowiek w kulturze prawosławnej. Ze szczególnym uwzględnieniem kultury rosyjskiej, w: Obraz człowieka w kulturach słowiańskich, red. H. Kowalska-Stus, Kraków 2012.

Kowalska-Stus H., Globalizacja versus misjonizm. Konfrontacja geokultury zachodniej i rosyjskiej, w: Słowiańskie kultury wobec problemów współczesności i przeszłości, „Prace Komisji Kultury Słowian PAU”, t. XI, red. H. Kowalska-Stus, Kraków 2015, s. 67–74.

Kowalska-Stus H., Globalizacja w rosyjskiej myśli prawosławnej, „Roczniki Humanistyczne KUL”, 63(2015), s. 97–112.

Kowalska-Stus H., Kultura i eschatologia. Moskwa wieku XVII, Kraków 2007.

Kowalska-Stus H., Miejsce prawosławia w transformacji ustrojowej, kulturowej i światopoglądowej współczesnej Rosji, w: Rosja między imperium a mocarstwem nowoczesnym, red. A. Dudek, R. Mazur, Toruń 2010, s. 289–306.

Kowalska-Stus H., Przyszłość Rosji zależy od prawosławia (‘Projekt Rosja’. ‘Doktryna rosyjska’), w: W poszukiwaniu prawdy. Chrześcijańska Europa między wiarą a polityką, red. U. Cierniak, Częstochowa 2010, s. 277–286.

Kowalska-Stus H., Rosja w idei politycznej prezydenta Putina i nauce społecznej Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej, „Perspektywy Kultury”, 8(2013).

Kowalska-Stus H., Rosyjska Cerkiew Prawosławna wobec problemów współczesnej kultury i cywilizacji, w: Z polskich studiów slawistycznych. Literaturoznawstwo. Kulturoznawstwo. Folklorystyka. Prace na XV Międzynarodowy Kongres Slawistów w Mińsku 2013, red. L. Suchanek, K. Wrocławski, Warszawa 2012, s. 129–136.

Kowalska-Stus H., Swoboda i prawda w otnoszenijach Zapad – Rossija. Na osnowie raboty Michaiła Nazarowa „Wożdiu Tretjego Rima”, w: Wolność w kulturze rosyjskiej, red. H. Kowalska-Stus, A. Krzywdzińska, Kraków 2015, s. 61–78.

Kowalska-Stus H., Trzecia droga. Współczesne rosyjskie koncepcje polityczne, w: Doktryny. Historia. Władza, red. Citkowska-Kimla, M. Kiwior-Filo, B. Szlachta, Kraków 2007, s. 153–163.

Kowalska-Stus H., Wolność w perspektywie prawosławnej, w: Oblicza wolności, red. R. Łętocha, Oświęcim 2010.

Krąpiec M., Człowiek bytem osobowym. Św. Tomasza koncepcja człowieka (http://dlibra.kul.pl/Content/32978/37868_473602-II_Czlowiek-bytem-osobo.pdf).

Krąpiec M., Ja – człowiek, Lublin 1991.

Legutko R., Esej o duszy polskiej, Kraków 2008.

Linton R., Kulturowe podstawy osobowości, Warszawa 1975.

Misiek J., „O wielości Cywilizacji” – refleksje metodologiczne, w: Feliks Koneczny dzisiaj, red. J. Skoczyński, Kraków 2000, s. 45–58

Naumow A., Biblia w strukturze artystycznej utworów cerkiewnosłowiańskich, Kraków 1983.

Nawrocka A., Jednostka a państwo. Rozważanie o godności człowieka i obowiązkach obywatela w „De officiis” M.T. Cycerona, „Studia Philosophiae Christianae”, 20(1984), nr 2 (http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Studia_Philosophiae_Christianae/Studia_Philosophiae_Christianae-r1984-t20-n2/.pdf).

Nieć M., Rozważania o pojęciu polityki w kręgu kultury attyckiej, Kraków–Wrocław 2006, s. 204–207.

Niewęgłowski P., Porównawcza nauka o cywilizacjach Feliksa Konecznego. Współczesny rys krytyczny i próba reinterpretacji. „Kultura i Historia”, 15(2008) (http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/archives/987, dostęp 28 IX 2018).

Paluch A.K., Mistrzowie antropologii społecznej, Warszawa 1990, s. 224.

Piekarski R., Cnoty chrześcijańskie przeciw rzymskim cnotom republikańskim. Państwo a Kościół wedle św. Augustyna (http://www.legitymizm.org/cnoty-augustyn, dostęp 28 IX 2018).

Raźny A., Dostojewski. Problemy poetyki, Kraków 1988.

Safjan M., Wyzwania dla państwa prawa (https://books.google.pl/books?id=huuuFFlu 4bcC&pg=PA97&lpg=PA97&dq=).

Siemianowski A., Tomizm a palamizm. Wokół kontrowersji doktrynalnych chrześcijańskiego Wschodu i Zachodu w średniowieczu, Poznań 1998, s. 65.

Siemianowski A., Tomizm a palamizm. Wokół kontrowersji doktrynalnych chrześcijańskiego Wschodu i Zachodu w średniowieczu, Poznań 1998, s. 65.

Skoczyński J., Idee historiozoficzne Feliksa Konecznego, Kraków 1991, s. 28–29.

Szacki J., Wstęp, w: F. Znaniecki, Współczesne narody, Warszawa 1990, s. 16–17, 42–45.

Wacławek D., Uświęcenie człowieka w nauczaniu świętego Bazylego Wielkiego, Poznań 1995.

Wójcik J., Wolność a zniewolenie. Pedagogiczne zagadnienie wolności (www.katedra.uksw.edu.pl, dostęp 28 IX 2018).

Аверинцев С., Риторика и истоки европейской литературной традиции, Москва 1996.

Бл. Августин, О граде Божием (https://azbyka.ru/otechnik/Avrelij_Avgustin/o-grade-bozhem/).

Большаковa В., Тайна России, М. Назаровa, Русский народ на переломе тысячилетий, И. Шафаревичa.

Геронимус А. Прот., Знание в свете антропологии прп. Максима исповедника, в: Православное учение о человеке, ред. Синодальная Богословская Комиссия, Москва–Клин 2004.

Гиренюк Ф., Антропологическая катастрофа, в: Православное учение о человеке, ред. Синодальная Богословская Комиссия, Москва–Клин 2004.

Дигесты Юстиниана, ред. Л. Кофанов, Москва 2002.

Донцев С., Русская православная церковь и государственные институты РФ: механизмы политического взаимодействия. Научная библиотека диссертаций и авторефератов (http: // www. dissercat.com /content / russkaya -pravoslavnaya-tserkov-i-gosudarstvennye-instituty-rf-mekhanizmy-politicheskogo-vzai#ixzz2iXj8Ss69).

Еп. Василий (Родзянко), Теория распада Вселенной и вера отцов (http://hramnagorke.ru/science/98/1739/).

Зеньковский В., Принципы православной антропологии, в: Русское зарубежье в год тысячелетия крeщения Руси, сост. М. Назаров, Москва 1991, с. 115.

Зеньковский В., Принципы православной антропологии, в: Русское зарубежье в год тысячелетия кркщения Руси, сост. М. Назаров, Москва 1991.

Иер. Сергей (Шкуро), Метафизика свободы, (http://kds.eparhia.ru/publishing/ sobesednik/perviy/articleseven/).

Исповедь Святого Августина (http://azbyka.ru/otechnik/Avrelij_Avgustin/ispoved/).

Касьянова К., О русском нацианальном характере, Москва 2003.

Климент Александрийский, Педагог (http://mystudies.narod.ru/library/c/clem_ alex/tutor1.htm).

Ковалев В., Россия и Европа. Истина и правда, в: Россия и Европа. Опыт соборного анализа, Москва 1992.

Ковальска-Стус Х., Бл. Августин. Римское богословие и доктрина государства, в: Блaженный Августин и августинизм в западной и восточных традициях, ред. прот. П. Хондзинский, Н. Сухова, Москва 2016.

Лобье П. де, Три града. Социальное учение христианства, пер. Л.А. Турчинский; Вступ. ст. С. Аверинцева, Санкт-Петербург 2000.

Лосский В., Мистическое богословие, Москва 1991.

Несмелов В., Наука о человеке, Казань1889–1901.

Николаева О., Православие и свобода (http://lib.eparhiasaratov.ru/books/13n/nikolaeva/freedom/14.html).

Панарин А., Антиномии русской власти и христианская духовность: перспективы возрождения Третьего Рима, „Трибуна русской мысли”, 2002, № 3.

Прот. Bасилий Попов, Православие и свобода, Moskwa 1998.

Прп. Максим Исповедник, Mистагогия (http://st-jhouse.narod.ru/biblio/maximus_myst.htm#m4).

Cв. Григорий Нисский. Об устроении человека (http://www.vehi.net/nissky/nissky.html).

Селиверстов В., Августин в русской интеллектуальной традиции, в: Августин: pro et contra.

Личность и идейное наследие блаженного Августина в оценке русских мыслителей и исследователей. Антология, ред. В. Селиверстов (http://www.fedy-diary.ru/html/062011/23062011-01a.html).

Трубецкой Н., Миросозерцание Блаженного Августина (www.xpa-spb.ru/libr/Trubeckoj-EN/mirosozercanie-Avgustina.html).

Флоровский Г., Восточные Отцы V-VIII веков, Москва 1992, с. 211 (przekł. H.K.-S.).

Хойзинга Й., Обисторических жизненных делах и другие лекции, пер. И. Михайлова, London 1992, c. 22. Хоружий С., О старом и новом, Санкт-Петербург 2000.

Хоружий С., Антропология и кризис современного человека, в: Православное учение о человеке, ред. Синодальная Богословская Комиссия, Москва–Клин 2004.

Хоружий С., Православно-aскетиеская антропология и кризис современного человека (www.pravoslavie.ru/sobytia/chelovekkont/horuzhy.htm).

Шубарт В., Россия и душа Востока (http://www.universalinternetlibrary.ru/book/6097/ogl.shtml).

Pobrania

Opublikowane

2019-12-30

Jak cytować

Kowalska-Stus, H. (2019). Poglądy na człowieka, wolność i państwo w kulturach opartych na tradycji greckiej i łacińskiej. Źródłowe różnice. Limes. Studia i materiały z dziejów Europy Środkowo-Wschodniej (czasopismo archiwalne), (12), 183–207. Pobrano z https://journals.ur.edu.pl/limes/article/view/11366

Numer

Dział

Kultura