Rośliny sepulkralne w ankiecie Józefa Rostafińskiego (1850- 1928) z 1883 r.
Słowa kluczowe:
historical ethnobotany, sepulchral plants, funeral, PolandAbstrakt
In 1883, an ethnobotanical enquiry was distributed by Józef Rostafiński (1850- 1928), professor at the Jagiellonian University in Cracow (then Austro-Hungary). Unfortunately, none of the questions concerned sepulchral plants used by the Polish people. In spite of this lack, information on these plants was included in the letters of 13 correspondents. The highest number of plant names – 54 – was given by Apolinary Chrzanowski. These names were used in the Janów district in the Lublin gubernya. Rostafiński received a total of 96 records (7.38 records per respondent). Ca. 61 species and at least 14 genera of plants used for various sepulchral aims were identified in the submitted responses. The most frequently mentioned were Artemisia abrotanum L. – 4 records, and then Levisticum officinale W. D. J. Koch, Mentha sp., Satureja hortensis L., Tanacetum parthenium L. and T. vulgare L. – 2 records each. The plants were placed in coffins, mostly under the head of a deceased person (88 records: 55 species, 11 genera, and 8 unidentified records). The plants were also planted on graves (15 records: 9 species, 2 genera), and grave ornaments were made from plants (1 record: 1 genera) as well.
Downloads
Bibliografia
Bohdanowicz J 1999a. Wyposażenie zmarłych. [in:] Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, vol. V: Zwyczaje, obrzędy i wierzenia pogrzebowe. Wrocław, s. 98–111
Bohdanowicz J 1999b. Zabiegi magiczne wykonywane w celu skrócenia agonii. [in:] Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, vol. V: Zwyczaje, obrzędy i wierzenia pogrzebowe. Wrocław, s. 51–56
Bohdanowicz J 1999c. Zwyczaje związane z wyprowadzaniem zwłok na cmentarz. [in:] Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, vol. V: Zwyczaje, obrzędy i wierzenia pogrzebowe. Wrocław, s. 112–136
Garlicka A 1991. Matecznik niepokornych (Adam Wiślicki). Kwartalnik Historii Prasy Polskiej 30(3-4): 71–84
Gerstmann A, Momidłowski S, Stepa J 1935. Ks. Kazimierz Wais jako człowiek i filozof 1865-1934. Lwów
Grinchenko B Slovar‟ ukainsko i movy. [wersja elektroniczna http://hrinchenko.com/slovar/znachenie-slova/22085-kanupir.html]
Jankowska B 1999. Sposoby zawiadamiania wsi o śmierci jednego z jej mieszkańców. [in:] Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, vol. V: Zwyczaje, obrzędy i wierzenia pogrzebowe. Wrocław, s. 57–71
Köhler P S 1986. Józefa Rostafińskiego „Odezwa do nie botaników o zbieranie ludowych nazw roślin”. Wszechświat 87(1): 13–16
Köhler P S 1987. Nieznane materiały Józefa Rostafińskiego do badań nad historią roślin uprawnych w Polsce. Unknown materials of Józef Rostafiński concerning studies of the history of cultivated plants in Poland. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace Botaniczne 14: 141–154
Köhler P 1993a. Ankieta Józefa Rostafińskiego z 1883 roku dotycząca ludowego nazewnictwa i użytkowania roślin w Polsce. Analecta – Studia i Materiały z Dziejów Nauki, R. II, z. 2(4): 87–119
Köhler P 1993b. Nazewnictwo i użytkowanie roślin leczniczych na ziemiach polskich w XIX wieku na podstawie ankiety Józefa Rostafińskiego. [in:] B Kuźnicka (ed.). Historia Leków Naturalnych, vol. IV „Z historii i etymologii polskich nazw roślin leczniczych”, Wydawnictwo IHNOiT PAN, Warszawa, s. 61–85
Köhler P 1993c. Ziołolecznictwo na Rzeszowszczyźnie w XIX wieku w świetle ankiety Józefa Rostafińskiego. [in:] B Kuźnicka (ed.). Historia Leków Naturalnych, vol. III „Ziołoznawstwo w dawnej i współczesnej kulturze Rzeszowszczyzny”, Wydawnictwo IHNOiT PAN, Warszawa, s. 119–124
Köhler P 2010. Etnobotanika historyczna Żywiecczyzny na podstawie ankiety Józefa Rostafińskiego z 1883 roku. [in:] P M Żukowski (ed.). Verba volant, scripta manent. Księga pamiątkowa dedykowana Mieczysławowi Barcikowi. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 43–63
Köhler P 2013a. Odpowiedź Antoniego Szymańskiego na ankietę etnobotaniczną Józefa Rostafińskiego (1850–1928) ogłoszoną w 1883 r. Antoni Szymański‟s response to Józef Rostafiński‟s (1850–1928) ethnobotanical questionnaire from 1883. Etnobiologia Polska 3: 25–30
Köhler P 2013b. Odpowiedź Romana Gutwińskiego (1860–1932) na ankietę etnobotaniczną Józefa Rostafińskiego (1850–1928) ogłoszoną w 1883 r. Roman Gutwiński‟s (1860–1932) response to Józef Rostafiński‟s (1850–1928) ethnobotanical questionnaire from 1883. Etnobiologia Polska 3: 47–53
Köhler P 2014a. An involuntary ethnobotanist? Józef Rostafiński (1850–1928) and his research in Poland. [in:] I Svanberg, Ł Łuczaj (eds), Pioneers in European ethnobiology. Acta Universitatis Upsalensis. Uppsala Studies on Eastern Europe 4: 149–179
Köhler P 2014b. Odpowiedź Adama Wolińskiego (1856–1901) na ankietę etnobotaniczną Józefa Rostafińskiego (1850–1928) ogłoszoną w 1883 r. Adam Woliński‟s (1856–1901) response to Józef Rostafiński‟s (1850–1928) ethnobotanical questionnaire from 1883. Etnobiologia Polska 4: 117–122
Köhler P 2014c. Odpowiedź Kazimierza Karasiewicza na ankietę etnobotaniczną Józefa Rostafińskiego ogłoszoną w 1883 r. dotycząca okolic miejscowości Lwówek, Opalenica i Nowy Tomyśl. Kazimierz Karasiewicz‟s response to Józef Rostafiński‟s ethnobotanical questionnaire from 1883 regarding the area of Lwówek, Opalenica and Nowy Tomyśl. Etnobiologia Polska 4: 113–116
Köhler P 2015a. Józef Rostafiński‟s ethnobotanical enquiry of 1883 concerning Polish vernacular names and uses of plants. Archives of natural history 42(1): 140–152
Köhler P 2015b. Odpowiedź Jana Liszewskiego (1852–1894) na ankietę etnobotaniczną Józefa Rostafińskiego (1850–1928) ogłoszoną w 1883 r. dotycząca Warmii. Jan Liszewski (1852–1894) response to Józef Rostafiński‟s (1850–1928) ethnobotanical questionnaire from 1883 regarding Ermland. Etnobiologia Polska 5: 41–46
Köhler P 2015c. Odpowiedź Władysława Lubomęskiego (1841–1907) na ankietę etnobotaniczną Józefa Rostafińskiego (1850–1928) ogłoszoną w 1883 r. dotycząca okolic Lwowa. Władysław Lubomęski (1841–1907) response to Józef Rostafiński‟s (1850–1928) ethnobotanical questionnaire from 1883 regarding the area of Lwów. Etnobiologia Polska 5: 47–50
Köhler P 2015d. The Romantic myth about the antiquity of folk botanical knowledge and its fall: Józef Rostafiński‟s case. Acta Baltica Historiae et Philosophiae Scientiarum 3(1): 99–108
Köhler P 2016. Rośliny święcone w ankiecie Józefa Rostafińskiego (1850–1928) z 1883 r. Blessed plants reported in Józef Rostafiński‟s (1850–1928) questionnaire, distributed in 1883. Etnobiologia Polska 6: 129–190
Köhler P S, Piekiełko–Zemanek A 1986. Józefa Rostafińskiego Odezwa do nie botaników o zbieranie ludowych nazw roślin i udział w niej Marii Twardowskiej. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 1986(2): 471–480
Kujawska M, Łuczaj Ł, Sosnowska J, Klepacki P 2016. Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych. Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław ss. 519
Kwaśniewicz K 1981. Zwyczaje i obrzędy rodzinne, [in:] M Biernacka, M Frankowska, W Paprocka (eds), Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź, vol. II, s. 89–126
L. H. [L Hayto], 1987. Kubaszewski Adam (1847-1927). [in:] S Feliksiak (ed.), Słownik biologów polskich. PWN Warszawa, s. 308
Łuczaj Ł 2008. Dziko rosnące rośliny jadalne w ankiecie Józefa Rostafińskiego z roku 1883. Wiadomości Botaniczne 52(1/2): 39–50
Łuczaj Ł 2009. Bukiety święcone w dniu Matki Boskiej Zielnej w Beskidzie Niskim i Dołach Jasielsko-Sanockich. Płaj 36: 56–65
Łuczaj Ł 2011a. Changes in Assumption Day Herbal Bouquets in Poland: a nineteenth century study revisited. Economic Botany 65(1): 66–75
Łuczaj Ł 2011b. Herbal bouquets blessed on Assumption Day in south-eastern Poland: freelisting versus photographic inventory. Ethnobotany Research and Applications 9: 1–25
Łuczaj Ł 2012. A relic of medieval folklore: Corpus Christi Octave herbal wreaths in Poland and their relationship with the local pharmacopoeia. Journal of Ethnopharmacology 142: 228–240
Łuczaj Ł 2013. Rośliny święcone w bukietach w dniu Matki Boskiej Zielnej w cerkwiach prawosławnych na przedpolu Puszczy Białowieskiej. Plants in bouquets blessed on Assumption Day in Orthodox churches in the vicinity of the Białowieża Forest. Etnobiologia Polska 3: 55–62
Łuczaj Ł, Köhler P 2011. Liście i inne zielone części dziko rosnących roślin w pożywieniu mieszkańców ziem polskich na podstawie ankiet Józefa Rostafińskiego (XIX w.) i Józefa Gajka (XX w.). Przegląd Historyczny 102(4): 733–770
Łuczaj Ł, Köhler P 2014. Grzyby w ankiecie Józefa Rostafińskiego (1850–1928) ogłoszonej w 1883 r. Mushrooms in Józef Rostafiński‟s (1850–1928) questionnaire from 1883. Etnobiologia Polska 4: 7–54.
Łuczaj Ł, Köhler P, Pirożnikow E, Graniszewska M, Pieroni A, Gervasi T, 2013. Wild edible plants of Belarus: from Rostafiński‟s questionnaire of 1883 to the present. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine 2013, 9:21, ss. 1–17
Ogrodowska B 2007. Polskie tradycje i obyczaje rodzinne. Warszawa, Sport i Turystyka, Muza S.A., ss. 323
Oracki T 1979. Erazm Parczewski (1826-1915), działacz społeczno-narodowy na Pomorzu i Warmii. [in:] Zasłużeni ludzie Pomorza Nadwiślańskiego z okresu zaboru pruskiego. Szkice biograficzne. Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk, s. 151–152.
Pastusiak K 2007. Pogranicze polsko-białorusko-ukraińskie w świetle danych językowych i etnograficznych na podstawie nazw roślin. Instytut Slawistyki PAN, ser.: Język na Pograniczach, vol. 32
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2017 Etnobiologia Polska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
