Etnobotanika zaraz (epidemii) w świetle ankiety Józefa Rostafińskiego (1850–1928) z 1883 r.
Słowa kluczowe:
historical ethnobotany, Poland, anticholera plantsAbstrakt
In 1883, Józef Rostafinski (1850–1928), a botanist and professor at the Jagiellonian University in Kraków (then Austria–Hungary), announced a survey regarding the names and uses of plants in the Polish lands. The most complete version of the questionnaire contained questions regarding approximately 130 species. The present paper refers to plants which were used against plagues (epidemics). Fourteen people sent 15 letters containing data on such plants (30 records in total with reference to two genera and 17 species, including one fungus). Almost all of the data obtained relate to cholera and show that in the second half of the 19th c. alcoholic extract from the Angelica sylvestris root was the most commonly used against cholera.
Downloads
Bibliografia
A. S. [A. Skirgiełło] 1987. Gutwiński Roman (1860–1932). [w:] S. Feliksiak (red.), Słownik Biologów Polskich. Kraków, s. 200–201
Jakóbczyk W 1937. Chłapowski Kazimierz (1832–1916). Polski Słownik Biograficzny 3: 304–305
Köhler P S 1986. Józefa Rostafińskiego „Odezwa do nie botaników o zbieranie ludowych nazw roślin”. Wszechświat 87(1): 13–16
Köhler P S 1987. Nieznane materiały Józefa Rostafińskiego do badań nad historią roślin uprawnych w Polsce. Unknown materials of Józef Rostafiński concerning studies of the history of cultivated plants in Poland. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace Botaniczne 14: 141–154
Köhler P 1993a. Ankieta Józefa Rostafińskiego z 1883 roku dotycząca ludowego nazewnictwa i użytkowania roślin w Polsce. Analecta – Studia i Materiały z Dziejów Nauki, R. II, z. 2(4): 87–119
Köhler P 1993b. Nazewnictwo i użytkowanie roślin leczniczych na ziemiach polskich w XIX wieku na podstawie ankiety Józefa Rostafińskiego. [in:] B Kuźnicka (ed.). Historia Leków Naturalnych, vol. IV „Z historii i etymologii polskich nazw roślin leczniczych”, Wydawnictwo IHNOiT PAN, Warszawa, s. 61–85
Köhler P 1993c. Ziołolecznictwo na Rzeszowszczyźnie w XIX wieku w świetle ankiety Józefa Rostafińskiego. [in:] B Kuźnicka (ed.). Historia Leków Naturalnych, vol. III „Ziołoznawstwo w dawnej i współczesnej kulturze Rzeszowszczyzny”, Wydawnictwo IHNOiT PAN, Warszawa, s. 119–124
Köhler P 2010. Etnobotanika historyczna Żywiecczyzny na podstawie ankiety Józefa Rostafińskiego z 1883 roku. [in:] P M Żukowski (ed.). Verba volant, scripta manent. Księga pamiątkowa dedykowana Mieczysławowi Barcikowi. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 43–63
Köhler P 2013a. Odpowiedź Antoniego Szymańskiego na ankietę etnobotaniczną Józefa Rostafińskiego (1850–1928) ogłoszoną w 1883 r. Antoni Szymański’s response to Józef Rostafiński’s (1850–1928) ethnobotanical questionnaire from 1883. Etnobiologia Polska 3: 25–30
Köhler P 2013b. Odpowiedź Romana Gutwińskiego (1860–1932) na ankietę etnobotaniczną Józefa Rostafińskiego (1850–1928) ogłoszoną w 1883 r. Roman Gutwiński’s (1860–1932) response to Józef Rostafiński’s (1850–1928) ethnobotanical questionnaire from 1883. Etnobiologia Polska 3: 47–53
Köhler P 2014a. An involuntary ethnobotanist? Józef Rostafiński (1850–1928) and his research in Poland. [in:] I Svanberg, Ł Łuczaj (eds), Pioneers in European ethnobiology. Acta Universitatis Upsalensis. Uppsala Studies on Eastern Europe 4: 149–179
Köhler P 2014b. Odpowiedź Adama Wolińskiego (1856–1901) na ankietę etnobotaniczną Józefa Rostafińskiego (1850–1928) ogłoszoną w 1883 r. Adam Woliński’s (1856–1901) response to Józef Rostafiński’s (1850–1928) ethnobotanical questionnaire from 1883. Etnobiologia Polska 4: 117–122
Köhler P 2014c. Odpowiedź Kazimierza Karasiewicza na ankietę etnobotaniczną Józefa Rostafińskiego ogłoszoną w 1883 r. dotycząca okolic miejscowości Lwówek, Opalenica i Nowy Tomyśl. Kazimierz Karasiewicz’s response to Józef Rostafiński’s ethnobotanical questionnaire from 1883 regarding the area of Lwówek, Opalenica and Nowy Tomyśl. Etnobiologia Polska 4: 113–116
Köhler P 2015a. Józef Rostafiński’s ethnobotanical enquiry of 1883 concerning Polish vernacular names and uses of plants. Archives of natural history 42(1): 140–152
Köhler P 2015b. Odpowiedź Jana Liszewskiego (1852–1894) na ankietę etnobotaniczną Józefa Rostafińskiego (1850–1928) ogłoszoną w 1883 r. dotycząca Warmii. Jan Liszewski (1852– 1894) response to Józef Rostafiński’s (1850–1928) ethnobotanical questionnaire from 1883 regarding Ermland. Etnobiologia Polska 5: 41–46
Köhler P 2015c. Odpowiedź Władysława Lubomęskiego (1841–1907) na ankietę etnobotaniczną Józefa Rostafińskiego (1850–1928) ogłoszoną w 1883 r. dotycząca okolic Lwowa. Władysław Lubomęski (1841–1907) response to Józef Rostafiński’s (1850–1928) ethnobotanical questionnaire from 1883 regarding the area of Lwów. Etnobiologia Polska 5: 47–50
Köhler P 2015d. The Romantic myth about the antiquity of folk botanical knowledge and its fall: Józef Rostafiński’s case. Acta Baltica Historiae et Philosophiae Scientiarum 3(1): 99–108
Köhler P 2016. Rośliny święcone w ankiecie Józefa Rostafińskiego (1850–1928) z 1883 r. Blessed plants reported in Józef Rostafiński’s (1850–1928) questionnaire, distributed in 1883. Etnobiologia Polska 6: 129–190
Köhler P 2017. Rośliny sepulkralne w ankiecie Józefa Rostafińskiego (1850–1928) z 1883 r. Sepulchral plants reported in Józef Rostafiński’s (1850–1928) questionnaire, distributed in 1883. Etnobiologia Polska 7: 41–74
Köhler P 2018. Etnobotanika Podhala na podstawie ankiety Józefa Rostafińskiego (1850–1928) z 1883 r. Ethnobotany of the Podhale region based on Józef Rostafiński’s (1850–1928) questionnaire, distributed in 1883. Etnobiologia Polska 8: 39–98
Köhler P 2019a. Lnicznik siewny (Camelina sativa (L.) Crantz) w ankiecie Józefa Rostafińskiego (1850–1928) z 1883 r. Camelina (gold-of-pleasure, Camelina sativa (L.) Crantz) in Józef Rostafiński’s (1850–1928) questionnaire, distributed in 1883. Etnobiologia Polska 9: 27–36
Köhler P 2019b. Odpowiedź Marii Hempel (1834–1904) na ankietę etnobotaniczną Józefa Rostafińskiego (1850–1928) ogłoszoną w 1883 r. Maria Hempel’s (1834–1904) response to Józef Rostafiński’s (1850–1928) ethnobotanical questionnaire from 1883. Etnobiologia Polska 9: 17–26
Köhler P S, Piekiełko–Zemanek A 1986. Józefa Rostafińskiego Odezwa do nie botaników o zbieranie ludowych nazw roślin i udział w niej Marii Twardowskiej. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 1986(2): 471–480
Kujawska M, Łuczaj Ł, Sosnowska J, Klepacki P 2016. Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych. Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław ss. 519
Kuzak R 2020. Epidemie cholery w XIX-wiecznej Polsce. Zapomniana choroba zabiła setki tysięcy ludzi. https://wielkahistoria.pl/epidemie-cholery-w-xix-wiecznej-polsce-zapomniana-choroba-zabila-setki-tysiecy-ludzi/ [dostęp: 31 VII 2020]
L. H. [L. Hayto], 1987. Kubaszewski Adam (1847–1927). [w:] Feliksiak], Słownik Biologów Polskich. Kraków, s. 308
Łuczaj Ł 2008. Dziko rosnące rośliny jadalne w ankiecie Józefa Rostafińskiego z roku 1883. Wiadomości Botaniczne 52(1/2): 39–50
Łuczaj Ł, Köhler P 2011. Liście i inne zielone części dziko rosnących roślin w pożywieniu mieszkańców ziem polskich na podstawie ankiet Józefa Rostafińskiego (XIX w.) i Józefa Gajka (XX w.). Przegląd Historyczny 102(4): 733–770
Łuczaj Ł, Köhler P 2014. Grzyby w ankiecie Józefa Rostafińskiego (1850–1928) ogłoszonej w 1883 r. Mushrooms in Józef Rostafiński’s (1850–1928) questionnaire from 1883. Etnobiologia Polska 4: 7–54.
Łuczaj Ł, Köhler P, Pirożnikow E, Graniszewska M, Pieroni A, Gervasi T, 2013. Wild edible plants of Belarus: from Rostafiński’s questionnaire of 1883 to the present. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine 2013, 9:21, ss. 1–17
Manteuffel-Szoege L 1966. Dr. Edward Zieliński (1861–1921). Archiwum Historii Medycyny 29(1): 43–66
Skręt R, 1980. Parylak Piotr, krypt. P. P. (1846–1916). Polski Słownik Biograficzny 25: 225–226
Tomczyk R 2015. Zagrożenie epidemiologiczne na terenie austriackiej części monarchii habsburskiej w XIX w. (do 1914 r.). Aspekty prawne i administracyjne. Galicja – Studia i Materiały 1: 99–113
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Etnobiologia Polska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
