W poszukiwaniu rzymskich korzeni dowodu poszlakowego. Wstępne kwestie źródłowe

Abstrakt

Najbardziej typowym podziałem dowodów w polskiej procedurze karnej jest podział na dowody bezpośrednie i pośrednie. Rzymianie nie stworzyli ani teorii dowodów, ani nawet teorii procesu karnego. Jednakże pomimo braku odpowiednich konstrukcji dla dowodu poszlakowego w rzymskim prawie karnym nie ulega wątpliwości, że prawo rzymskie pozwalało prezentować dowody poszlakowe zarówno przed trybunałem quaestio perpetua, jak i w postępowaniu cognitio extra ordinem. Rzymscy oskarżyciele i adwokaci z upodobaniem używali dowodu z poszlak w prowadzonych procesach, aby przekonać sędziów. Analiza najważniejszych źródeł prawniczych: D. 48,19,5 pr. (konstytucje cesarza Trajana) i C. 9,47,16 (konstytucja cesarza Konstantyna Wielkiego) bez wątpienia pokazuje, że proces poszlakowy był w Rzymie w pełni dopuszczalny. Kwintylian rozróżniał dowody bezpośrednie i pośrednie. Nazywał je odpowiednio probationes inartificiales i probationes artificiales (signa, argumenta, exempla). Najbliższe współczesnym poszlakom były signa.