Marian Kantor-Mirski. Szkic do portretu przedstawiciela małomiasteczkowej inteligencji. Okres galicyjski

Klaudiusz Święcicki

doi:10.15584/galisim.2024.10.15

Autor

Klaudiusz Święcicki UAM w Poznaniu, Polska https://orcid.org/0000-0001-5313-0800

DOI:

https://doi.org/10.15584/galisim.2024.10.15

Słowa kluczowe:

Wielopole Skrzyńskie, szkolnictwo ludowe, II Brygada Legionów, wojna polsko-bolszewicka, szkolnictwo polskie

Abstrakt

Artykuł jest próbą rysu biograficznego Mariana Kantora-Mirskiego, ze szczególnym uwzględnieniem galicyjskiego okresu życia. Kantor był przedstawicielem galicyjskiej, małomiasteczkowej inteligencji. Urodził się w Tarnowie w 1884 r., ukończył tamtejsze seminarium nauczycielskie. Pracował jako nauczyciel, a następnie kierownik szkół ludowych. Był zaangażowany w działalność społeczną, pisarską i patriotyczną. W czasie I wojny światowej walczył w II Brygadzie Legionów Polskich, następnie w II Korpusie Polskim w Rosji oraz w POW w Ukrainie. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W II RP pracował jako kierownik szkół na Górnym Śląsku oraz w Zagłębiu. Zginął w Auschwitz. Jego aktywność stanowi przykład wszechstronności zaangażowania galicyjskiej inteligencji.

Downloads

Download data is not yet available.

Bibliografia

Kantor Marian. Akta osobowe Ka 617; Archiwum Zakładowe Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach.

Karta Ewidencyjna Mariana Kantora Mirskiego, wydana w Kowlu dnia 19 III 1921 r.; Centralne Archiwum Wojskowe, Warszawa.

Kronika szkoły ludowej w Pstrągówce, t. I, Archiwum Szkoły Podstawowej w Pstrągówce.

Legitymacja Franciszka Kantora nr 2815 ze zdjęciem, wydana przez Państwowy Urząd Pośrednictwa Pracy w Tarnowie, poświadczająca niezdolność do pracy ze względu na podeszły wiek i w związku z tym rejestrację w ww. urzędzie, Archiwum prywatne Z. Kantora.

Lipa R., Historia szkoły w Wielopolu Skrzyńskim, mps, bd.

List Mariana Kantora do Heleny Bergerówny, Kraków 12 VII 1909, Archiwum Prywatne Marii Stangret-Kantor.

List Mariana Kantora do Heleny Kantor. 15 II 1918, Archiwum Prywatne Marii Stangret-Kantor.

List Mariana Kantora do Heleny Kantor. Legiony Polskie 1916, Archiwum Prywatne Marii Stangret-Kantor.

Marian Leon Kantor-Mirski, Karta Ewidencyjna, Centralne Archiwum Wojskowe, Warszawa.

Pismo C.K. Starosty oraz Przewodniczący C.K. Rady Szkolnej Okręgowej w Strzyżowie nr I:1157 z 22 września 1909 r., wyrażające zgodę na zawarcie związku małżeńskiego przez Mariana Kantora z Heleną Bergerówną, Archiwum Prywatne Marii Stangret-Kantor.

Pismo z dnia 21 sierpnia 1921 r. sygnowane przez Naczelnego Wodza marsz. Józefa Piłsudskiego oraz Ministra Spraw Wojskowych gen. Kazimierza Sosnkowskiego, Archiwum prywatne Z. Kantora.

Regulamin dla szkół ludowych pospolitych i wydziałowych Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem, Lwów 1909.

Śmietana J., Z przeszłości Wielopola Skrzyńskiego, mps, Wielopole Skrzyńskie 1977.

Wyciąg z metryk parafii Wielopole tyczącymi familii Maryana Leona Kantora obecnie kapitana Wojsk Polskich, podpis: Z urzędu parafialnego w Wielopolu 15 czerwca 1921 ks. Józef Radoniewicz proboszcz; Archiwum Prywatne Zdzisława Kantora.

Baczkowski K., Sędziszów Małopolski w XVII i XVIII w. (do I rozbioru) [w:] Szkice z dziejów Sędziszowa Młp. i okolicy, red. K. Baczkowski, Rzeszów 1983, s. 62.

Baranowski B., Seminaryja nauczycielskie w Galicyi. Pogląd na powstanie i rozwój Seminaryów w Galicyi w pierwszym dwudziestopięcioleciu ich istnienia, Lwów 1897.

Baranowski M., C.K. seminarya nauczycielskie męskie i żeńskie Królestwa Galicyi i Wielkiego Księstwa Krakowskiego w okresie 1871–1896. Pamiętnik, wydany z powodu ćwierćwiekowego jubileuszu galicyjskich seminaryów nauczycielskich, obchodzonego we Lwowie w dniach 19, 20, 21 listopada 1916 r., Lwów 1897.

Basak W., Wawrzyniec Tomaszewski – społecznik i patriota, „Karpacki Przegląd Naukowy” 2018, nr 3(27), s. 27–35.

Gąsiewski W., Hohenbach, Kolonia niemiecka Czermina 1783–1944, Czermin–Mielec 2013.

Gąsiewski W., Kolonizacja niemiecka na Ziemi Mieleckiej, mps, Warszawa–Rzeszów 2007.

Jaśkiewicz B., Historia tarnowskiej prasy (do 1914 r.) [w:] Tarnów – Stare Miasto, red. R. Banach, Tarnów 1995.

Hoff J., Mieszkańcy miast Galicji Wschodniej w okresie autonomicznym, Rzeszów 2005.

Jaśkiewicz B., Prasa tarnowska do 1918 r. (prasa informacyjno-polityczna), „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1980, t. 19, nr 3.

Jędrzejczyk S., Wspomnienia o Marianie Kantorze-Mirskim, „Zeszyty Zagłębiowskie” 1985, nr 1, s. 21–28.

Jubileusz kapelmistrza Hocka, b.a., „Nowości Ilustrowane” 17 lutego 1906, nr 7.

Juśko E., Rada szkolna krajowa i jej działalność na rzecz szkoły ludowej w Galicji (1868–1921), Lublin–Tarnów 2013.

Kantor Z., Marian Kantor-Mirski (1884–1942), Kraków 2004.

Kantor-Mirski M., Będzin, Sosnowiec–Będzin 1994.

Kantor-Mirski M., Czeladź, Sosnowiec 1992.

Kantor-Mirski M., Dąbrowa Górnicza, Sosnowiec 1994.

Kantor-Mirski M., Sosnowiec, Sosnowiec 1991.

Krupa M., Szkoła ludowa w Galicji w latach 1772–1790, „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 1981, nr 24.

Kwaśny E. [właśc. nazwisko E. Giżewski], „Krakowskie Dzieci” (trzynasty pułk) na polu chwały 1914–1915, Kraków 1917.

Majorek C., System kształcenia nauczycieli szkół ludowych w Galicji doby autonomicznej (1871–1914), Wrocław 1971.

Majorek C., Ustrój galicyjskiego szkolnictwa ludowego w okresie walki o autonomię i w okresie kampanii rezolucyjnej (1860–1873), „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie. Prace Historyczne IV” 1968, z. 32, s. 211–234.

Małachowska E., Józefa Kantor, Warszawa 1921.

Meissner A., Galicyjskie szkolnictwo pedagogiczne na tle szkolnictwa pedagogicznego w monarchii austro-węgierskiej, „Studia Pedagogiczne. Problemy Społeczne, Edukacyjne i Artystyczne” 2003, nr 14, s. 83–96.

Meissner A., Kadra pedagogiczna państwowych seminariów nauczycielskich w Galicji 1871–1914, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie. Prace z Historii Oświaty i Wychowania IV” 1994, z. 174, s. 151–165.

Michalewicz J., Żydowskie okręgi metrykalne i żydowskie gminy wyznaniowe w Galicji doby autonomicznej, Kraków 1995.

Potocki A., Żydzi w Podkarpackiem, Rzeszów 2004.

„Praca. Tygodnik polityczny, ekonomiczno-społeczny i informacyjny” 5 stycznia 1930, nr 1–2, R. VIII.

Robert Berger i Krzysztof Penderecki. Dziadek i wnuk. Przewodnik po wystawie, red. J. Chrobak, J. Michalik, Dębica 2009.

Ruta Z., Państwowe Seminarium Męskie im. Jędrzeja Śniadeckiego w Tarnowie w latach 1918–1936 (warunki lokalowo-materialne, wychowanie i uczniowie), „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie. Prace Historyczne VI” 1972, z. 43, s. 317–347.

Rzewiczok U., Rodzina Kantorów [w:] Drodzy nieobecni Tadeusza Kantora, katalog wystawy, red. U. Rzewiczok, M.K. Gliwa, Katowice 2002.

Semik T., Rodzina Kantorów, „Dziennik Zachodni” 1993,12.31.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. III, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1882.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XIV, red. B. Chlebowski, Warszawa 1895.

Szymczyk A., Życie i działalność Mariana Kantora Mirskiego, „Zeszyty Zagłębiowskie” 1985, nr 1, s. 7–16.

Święcicki K., Biogramy członków rodzin Kantorów, Bergerów, Milanów i Peców, Ośrodek Dokumentacji Historii Regionu – Muzeum Kantora w Wielopolu Skrzyńskim; wystawa stała.

Święcicki K., Pozycja kobiety z rodziny inteligenckiej z galicyjskiej prowincji na przełomie XIX i XX wieku. Przykład Heleny Kantor, „Galicja i Jej Dziedzictwo”, t. 24: Kobieta w Galicji. Nowoczesność i tradycja, red. J. Kamińska-Kwak, S. Kozak, D. Opaliński, Rzeszów 2016, s. 252–268.

Tabaka Z., Galicyjskie ustawodawstwo szkolne w okresie kampanii rezolucyjnej 1866–1873, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie. Prace historyczne” 1972, nr 6, s. 273–287.

Tabasz W., Szkolne lata. Szkolnictwo podstawowe w obrębie dawnego i współczesnego powiatu w Ropczycach, Ropczyce 2010.

Tadeusz Kantor. Między kościołem a synagogą (szkic o pamięci), red. J. Chrobak, K. Ramut, Kielce 2007.

Teatr pamięci Tadeusza Kantora. Wypisy z przeszłości, red. J. Chrobak, M. Wilk, Dębica 2008.

Wnęk S., Dom Mycielskich w Wiśniowej w latach 1867–1944 [w:] Małe miasta. Dom polski w refleksji badawczej, red. M. Zemło, Białystok 2021, s. 361–389.

Wojtowicz S., Prawne uwarunkowania nauczycieli pospolitych szkół ludowych w Galicji lat autonomii, „Scientific Bulletin of Chełm – Section of Pedagogy” 2013, nr 1, 80–89.

„Zeszyty Zagłębiowskie” 1985, nr 1.

Historia szkoły w Zawadzie, https://zawada.ugdebica.pl/nasza-szkola/historia-szkoly

Pietrzak J., Edward Aleksander Raczyński, iPSB, https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/edward-aleksander-raczynski-1847-1926-kolekcjoner-i-mecenas-sztuki

Szlak Pieszy im. Mariana Kantora-Mirskiego, https://www.slaskie.travel/route/8362/szlak-pieszy-czerwony-katowice--myslowice-im-m-kantora-mirskiego