Trudne początki polskiej inteligencji w I połowie XIX wieku (na przykładzie młodzieży galicyjskiej)
DOI:
https://doi.org/10.15584/galisim.2024.11.7Słowa kluczowe:
Galicja, germanizacja, młodzież polska, edukacja, język polskiAbstrakt
Celem niniejszego tekstu jest ukazanie walki o zachowanie świadomości narodowej polskiej młodzieży z terenu Galicji w początkowych dekadach XIX w. wbrew polityce germanizacyjnej zaborcy. Główną formą niezgody na panującą sytuację społeczno-kulturalną była edukacja w duchu polskim. Kształcenie to skupiało się na samodzielnej nauce języka polskiego, poznawaniu literatury polskiej, historii narodowej, kultury, tradycji słowiańskiej, a konsekwencją tej działalności była oryginalna twórczość literacka i naukowa. Omówione zostaną warunki, metody i poziom austriackiego szkolnictwa, sposoby realizacji indywidualnych pasji młodzieży polskiej w okresie poprzedzającym powstanie listopadowe. Uczestnictwo młodzieży galicyjskiej w tym zrywie narodowym, a następnie zaangażowanie w ruchach politycznych o charakterze niepodległościowym z lat 30. XIX w. otwiera nową cezurę w utrwaleniu świadomości narodowej Polaków i Rusinów/Ukraińców.
Downloads
Bibliografia
Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu – sygn. 1390, W. Pol, Pamiętnik literatury polskiej XIX wieku po większej części pisany ręcznie.
Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu – sygn. 2955 II, Archiwum, czyli wypracowania Towarzystwa ćwiczącey się młodzieży w literaturze oyczystey we Lwowie roku 1818 zebrane, urządzone i spisane przez Franciszka Xawerego Kirchnera członka i sekretarza tegoż Towarzystwa, ss. 1536. – sygn. 597 I. Listy Albina Horacego Niezabitowskiego do Jana Kantego Podoleckiego z lat 1825–1830 oraz wiersze. – sygn. akc. 62/89 Acta Scholarum Buczanensium a primo Lapide Erectarum ab Illustrissimo ac Excellentissimo Nicolao in Potok Potocki.
Barącz S., Pamiątki buczackie, Lwów 1882.
Berzewiczy E., Zapiski rekonwalescenta, Lwów 1892.
[A. Bielowski], Wspomnienie o Klemensie Boguckim, „Haliczanin” 1830, t. 2, s. 356–357.
Bielowski A., Żywot Józefa Dunina-Borkowskiego [w:] Album na korzyść pogorzelców, wyd. Józef Dunin Borkowski, Lwów 1844, s. 327–344.
Czarnik B., Ossoliński i katedra języka i literatury polskiej na Uniwersytecie Lwowskim, „Pamiętnik Literacki” 1902, R. 1, t.1, z. 4, s. 108–119.
[Fredro A.], Rzut oka na teraznieysze wychowanie młodzieży, „Pamiętnik Lwowski” 1818, t. 2, nr 5, s. 3–16, „Haliczanin” 1830, t. 2.
Kaczkowski Z., Mój pamiętnik z lat 1833–1843, Lwów 1899.
Kantecki K., Pamiętnik spiskowca i nauczyciela 1811–1848, wydał i objaśnił A. Knot, Kraków 1950.
Kraszewski J.I., Wieczory wołyńskie, Lwów 1859.
Mochnacki K., Pamiętnik spiskowca i nauczyciela 1811–1848, wydał i objaśnił A. Knot, Kraków 1950.
L.P. [L. Powidaj], Wspomnienia szkolne, cz. III: Szkoły gimnazjalne, „Dziennik Literacki” 1859, R. 7, t. 2, nr 57, s. 684–685; nr 58, s. 693–695.
L. Z. D. [Dębicki Zygmunt], Lucjan Siemieński, wspomnienie pośmiertne, Kraków 1878.
Leszka hr. Dunina-Borkowskiego autobiografia (Odbitka z „Dziennika Polskiego”), Lwów 1897.
Pienia liryczne Fryderyka Szyllera, poprzedzone jego żywotem i ozdobione rycinami, wydał A. B., Lwów 1841.
Przepis karności dla Gymnazjów i Lyceum w Galicji, wydany we Lwowie, dnia 14 grudnia 1810 r., bns.
„Rozmaitości” 1825, nr 14, 24.
„Rozmaitości” 1827, nr 33.
Zawadzki W., Literatura w Galicji (1772–1848). Ustęp z pamiętników, Lwów 1878.
Zawadzki W., Ludwik Nabielak. Opowieść historyczna, Lwów 1886.
Zych F., W 150. rocznicę. Przyczynki do historii buczackiego gimnazyum [w:] VI. Sprawozdanie Dyrekcyi c.k. Gimnazyum w Buczaczu za rok szkolny 1905, Buczacz 1905.
Bruchnalski W., Pierwsze utwory Mickiewicza naśladowane w literaturze galicyjskiej 1822–1830, Lwów 1894.
Charytański J., Życie narodowe w galicyjskiej szkole pierwszej połowy XIX w., „Studia Theologica Varsaviensia” 1966, t. 4, nr 2, s. 101–137.
Dybiec J., Uniwersytet Lwowski pod zaborem austriackim [w:] Universitati Leopoliensi trecentisimum quinquagesimum anniversarium suae fundationis celebranti in memoriam, Kraków 2011, s. 66–76.
Estreicher K., Wincenty Pol. Jego młodość i otoczenie (1807–1832), Lwów 1882.
Finkel L., Starzyński S., Historia Uniwersytetu Lwowskiego, t. 1, Lwów 1894.
Goriaczko-Borkowska A., Twórczość poetycka Augusta Bielowskiego, Wrocław 1965.
Janion M., Lucjan Siemieński. Poeta romantyczny, Warszawa 1955.
Kawalec A., Franciszek Siarczyński, życie i działalność, Wrocław–Warszawa–Kraków 2007.
Kawalec A., „Romantyczne” podróże Augusta Bielowskiego, „UR Journal of Humanities and Social Sciences” 2020, nr 2, s. 39–55.
Knot A., Dążenia oświatowe młodzieży galicyjskiej w latach 1815–1830, Wrocław 1959.
Lorens B., Szkoły przy klasztorach bazyliańskich w Galicji na tle austriackiej polityki oświatowej w latach 1772–1850 [w:] Historia i dziedzictwo regionów w Europie Środkowo-Wschodniej w XIX i XX w., red. M. Stolarczyk, A. Kawalec, J. Kuzicki, Rzeszów 2011, s. 225–237.
Możdżeń S., Szkolnictwo średnie w Galicji do 1848 r. w austriackim systemie szkolnym, „Acta Universitatis Wratislaviensis, Prace Pedagogiczne” 1979, t. XIV, s. 130–157.
Ochenduszko T., Gimnazjum w Brzeżanach w latach 1806–1918. Zarys dziejów, „Prace Historyczno-Archiwalne” 2022, t. 34, s. 7–34.
Ostaszewski-Barański K., Wacław z Oleska [w:] Stulecie Gazety Lwowskiej 1811–1911, t. 2, cz. 4, red. W. Bruchnalski, Lwów 1912, s. 1–17.
Pisulińska J., Maurycy Dzieduszycki (1813–1877) i jego zainteresowania przeszłością, „Galicja. Studia i materiały” 2017, t. 3, s. 183–199.
Poklewska K., „Pątnik przemijający” Ludwik Piątkiewicz (z dziejów przełomu romantycznego w Galicji), „Prace Polonistyczne / Studies in Polish Literature” 1971, nr 27, s. 165–193.
Półchłopek T., „Piórem i żywym słowem”. Dyskursy kulturowe Aleksandra Dunina Borkowskiego, Rzeszów 2019.
Ruszczyńska M., Ziewonia. Romantyczna grupa literacka, Zielona Góra 2002.
Schnür-Pepłowski S., Józef Mauss (sylwetka uniwersytecka), „Dziennik Polski” 1895, R. XXVIII, nr 83, z 24 III, s. 1–2.
Topij-Stempińska B., Uczniowie jezuickich instytucji edukacyjnych w Galicji w XIX wieku, Kraków 2019.
Wöller B., Joseph Mauss (1778–1856) [w:] Złota księga historiografii lwowskiej XIX i XX wieku, t. 2, red. J. Maternicki, P. Sierżęga, L. Zaszkilniak, Rzeszów 2014, s. 21–30.
Zawistowicz-Adamska K., Wincenty Pol – badacz kultury ludowej, Warszawa 1966.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Galicja.Studia i materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
