„Ars longa – vita brevis” – szlakiem dzieł Teodora Talowskiego po województwie podkarpackim

Autor

DOI:

https://doi.org/10.15584/johass.2024.4.2

Słowa kluczowe:

architektura, secesja, Galicja, kościół, pałac

Abstrakt

Artykuł przybliża postać oraz dzieła architekta i malarza Teodora Talowskiego. Artysta ten rozpoznawany jest w kręgach architektów oraz znawców architektury i sztuki przede wszystkim jako autor obiektów – głównie kamienic ‒ wzniesionych w Krakowie. Mniej znana jest jego spuścizna zlokalizowana na terenie obecnego województwa podkarpackiego. Talowski poprzez swoje oryginalne i ponadczasowe ujęcie bryły budynków i detali architektonicznych określany jest często „galicyjskim Gaudim”. Porównanie to zasadza się na podobnym projektowaniu (detale roślinne i zwierzęce itp.), ale również na tym, że twórczość Teodora Talowskiego i Antonio Gaudiego przypadła na drugą połowę XIX wieku i dlatego też obaj artyści określani są jako prekursorzy architektury organicznej. Celem artykułu jest przedstawienie propozycji tytułowego szlaku kulturowego po województwie podkarpackim wyznaczonego dziełami Teodora Talowskiego.

Bibliografia

Arlet J., 1999, W gminie Krościenko Wyżne, Krosno.

Bałus W., 1987, Pałace, dwory i wille Teodora Talowskiego, „Teka Komisji Urbanistyki i Architektury” 21.

Bałus W., 1988, Historyzm, analogiczność, malowniczość. Rozważania o centralnych kategoriach twórczości Teodora Talowskiego (1857‒1910), „Folia Historiae Artium” 24.

Bałus W., 1992, Architektura sakralna Teodora Talowskiego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Historii Sztuki” 20.

Beiersdorf Z., 1986, Kościoły Teodora M. Talowskiego w diecezji tarnowskiej, „Currenda”, nr 4‒6.

Bystrzak T., 2021, Talowski, Kraków.

Gaweł Ł., 2011, Szlaki dziedzictwa kulturowego: teoria i praktyka zarządzania, Kraków.

Kruszyńska-Idzior A., 2024, Dębica i okolice. To co najważniejsze, Rzeszów.

Laskowski A., 1999, Nieznana willa Teodora Talowskiego w Jaśle, „Rzeszowska Teka Konserwatorska”, t. 1.

Lawera H., Bata A., 1998, Mielec i okolice, Krosno.

Sołtysik A., 2012, Język form Teodora Talowskiego a współczesna kompozycja architektoniczna, praca doktorska, Politechnika Wrocławska, Wydział Architektury, Wrocław.

Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 8117, kościół rzymskokatolicki pw. św. Stanisława Biskupa w Dobrzechowie, archiwum WUOZ w Przemyślu, delegatura w Rzeszowie.

Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 3391, pałac Kaczkowskich w Krośnie, archiwum WUOZ w Przemyślu, delegatura w Krośnie.

Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 3470, Kościół rzymskokatolicki pw. św. Marcina w Krościenku Wyżnym, archiwum WUOZ w Przemyślu, delegatura w Krośnie.

Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 732, Kościół rzymskokatolicki pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bóbrce, archiwum WUOZ w Przemyślu, delegatura w Krośnie.

Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 2704, Kościół rzymskokatolicki pw. św. Stanisława Biskupa i św. Jadwigi Śląskiej w Osobnicy, archiwum WUOZ w Przemyślu, delegatura w Krośnie.

Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 5362, budynek „Sokoła”, ul. Legionów, Pilzno, archiwum WUOZ w Przemyślu, delegatura w Rzeszowie.

Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 6890, pałac w Lubzinie, archiwum WUOZ w Przemyślu, delegatura w Rzeszowie.

Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 6674, kościół parafialny pw. św. Mikołaja w Lubzinie, archiwum WUOZ w Przemyślu, delegatura w Rzeszowie.

Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 9098, Kościół rzymskokatolicki pw. św. Antoniego Padewskiego w Nagoszynie, archiwum WUOZ w Przemyślu, delegatura w Rzeszowie.

Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 2838, Kościół rzymskokatolicki pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Kamieniu, archiwum WUOZ w Przemyślu, delegatura w Rzeszowie.

Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 4255, Kościół parafialny pw. świętego Mikołaja Biskupa w Kraczkowej, archiwum WUOZ w Przemyślu, delegatura w Rzeszowie.

Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 2579, ratusz w Jarosławiu, archiwum WUOZ w Przemyślu.

Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 2539, gmach Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Jarosławiu, archiwum WUOZ w Przemyślu.

Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 3690, kościół parafialny pw. św. Zofii i św. Szczepana w Laszkach, archiwum WUOZ w Przemyślu.

Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 2246, zespół pałacowo-parkowy, obecnie sanatorium w Horyńcu-Zdroju, archiwum WUOZ w Przemyślu.

Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 2244, kaplica grobowa rodu Ponińskich w Horyńcu-Zdroju, archiwum WUOZ w Przemyślu.

Pobrania

Opublikowane

2024-12-27

Jak cytować

Skulimowska, M. (2024). „Ars longa – vita brevis” – szlakiem dzieł Teodora Talowskiego po województwie podkarpackim. UR Journal of Humanities and Social Sciences, 33(4), 22–42. https://doi.org/10.15584/johass.2024.4.2

Numer

Dział

Artykuły