Rosja początku transformacji gospodarczej jako rent-seeking society
DOI:
https://doi.org/10.15584/johass.2025.3.7Słowa kluczowe:
rent-seeking society, Rosja, transformacja systemowa, grupy interesuAbstrakt
Celem artykułu jest przedstawienie i ocena środowiska instytucjonalnego, które umożliwiało czerpanie nienależnych rent w okresie transformacji gospodarczej w Rosji początku lat 90. XX w. Zjawisko to, stanowiąc rezultat gwałtownych zmian ustrojowych i niedopasowania instytucjonalnego, osiągnęło bezprecedensową skalę w historii gospodarczej świata. W związku z tym uprawnione jest nazywanie społeczeństwa rosyjskiego tego okresu mianem rent-seeking society, czyli społeczeństwa, w którym dominującą strategią grup interesu jest wykorzystywanie koneksji politycznych do osiągania prywatnych zysków kosztem reszty społeczeństwa.
W artykule zaprezentowano najważniejsze źródła i mechanizmy czerpania nienależnych rent, takie jak manipulacja procesem prywatyzacyjnym, handel surowcami naturalnymi czy też wykorzystywanie niejasności przepisów podatkowych. Dokonano również próby oszacowania tego zjawiska w odniesieniu do wielkości rosyjskiego PKB, co ukazuje jego destrukcyjny wpływ na rozwój gospodarczy kraju, wzrost nierówności społecznych oraz osłabienie zaufania do instytucji społecznych.
Analiza została oparta na metodzie jakościowej, wykorzystującej podejście instytucjonalno-historyczne oraz dane szacunkowe dotyczące skali zjawiska rent-seekingu. W artykule zaprezentowano najważniejsze źródła i mechanizmy czerpania nienależnych rent przez grupy interesu.
Przywołanie historycznych przykładów używania struktur państwa do aktywności rent-seekingu pokazuje, że zjawisko to nie było charakterystyczne wyłącznie dla gospodarek przechodzących proces transformacji. Ma ono charakter uniwersalny, zależny od kontekstu społeczno-gospodarczego. Można w związku z tym wyciągnąć następujący wniosek: rent-seeking pojawi się wszędzie tam, gdzie powstaną ku temu sprzyjające warunki.
Downloads
Bibliografia
Aven P., 1994, Problems in foreign trade regulation in the Russian economy [w:] Economic transformation in Russia, red. A. Aslund, St. Martin’s Press, New York.
Aslund A., 2010, Jak budowano kapitalizm, Książka i Wiedza, Warszawa.
Balcerowicz E., 1990, Przetarg planistyczny. Mechanizm i skutki społeczno-gospodarcze, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Baranowska-Prokop E., 2004, Barter i transakcje niemonetarne w krajach transformacji systemowej Europy Środkowej i Wschodniej, „International Journal of Management and Economics”, nr 15.
Belitski M., Grigore A.-M., Bratu A., 2021, Political Entrepreneurship: Entrepreneurship Ecosystem Perspective. „International Entrepreneurship and Management Journal”, nr 17(4).
Buchanan J.M., Tollison R.D., Tullock G., 1980, Towards a theory of rent seeking society, Texas A&M University Press.
Dawisha K., 2014, Putin's Kleptocracy: Who Owns Russia?, Simon & Schuster.
Ekelund R.B. Jr, Tollison R.D., 1981, Mercantilism as a rent seeking society: Economic regulation in historical perspective, Texas A&M University Press, College Station.
Gajdar J., 2016, Upadek imperium. Nauka dla współczesnej Rosji, Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia, Warszawa.
Granville B., 1995, So farewell then rouble zone [w:] Russian economic reform at risk, red. A. Aslund, St. Martin’s Press, New York.
Guriev S., Rachinsky A., 2005, The Role of Oligarchs in Russin Capitalism, „Journal of Economic Perspectives”, nr 19(2).
International Monetary Fund, Economic review: Russian Federation Washington, DC.
International Monetary Fund, Economic review: Financial relations among countries of the former Soviet Union, Washington, DC.
IMF, 2021, World Economic Outlook, International Monetary Fund.
Johnson J., 2000, A fistful of rubles: The rise and fall of the Russian banking system, Cornell University Press, New York.
Krueger A.O., 1974, The political economy of the rent seeking society, „American Economic Review”, nr 64(3).
Ledeneva A., 2006, How Russia Really Works: The Informal Practices That Shaped Post-Soviet Politics and Business, Cornell University Press.
Lissowska M., 2008, Instytucje gospodarki rynkowej w Polsce, C.H. Beck, Warszawa.
Oniszczuk W., 2002, Czynniki zewnętrzne transformacji gospodarki Rosji, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa.
Osipian A., 2018, Political and Economic Transition in Russia, Springer.
Oxfam, The unequal world: A snapshot of global inequality, Oxfam International.
Sękowski S., 2021, The pros and cons of rent seeking: Political rent in various research paradigms, „Studia z Polityki Publicznej”, nr 8(2/30).
Tullock G., 1967, The welfare costs of tariffs, monopolies and theft, „Western Economic Journal”, nr 5(3).
Tullock G., 1989, The economics of special privilege and rent seeking, Springer Science & Business Media.
World Bank (2021). Gini Index, The World Bank.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.
