Pierwszy kryzys gospodarki centralnie kierowanej w Polsce (1953–1956)

Abstrakt

W gospodarce centralnie kierowanej, wbrew założeniom doktrynalnym i mimo szeroko rozbudowanego systemu planowania, powszechne były silne wahania wzrostu gospodarczego oraz charakterystyczna dla każdego kryzysu gospodarczego głęboka nierównowaga makroekonomiczna. Konsekwencjami tego były jaskrawo niskie zaspokojenie potrzeb konsumpcyjnych ludności, zaniedbania w zakresie infrastruktury gospodarczej i społecznej oraz rosnący dystans w stosunku do krajów rozwiniętych o gospodarce rynkowej. W Polsce zjawiska te z całą siłą ujawniły się w latach 1953–1956 jako skutek podjęcia forsownej industrializacji powiązanej z rozbudową przemysłu zbrojeniowego i socjalizacją rolnictwa. Mimo wzrostu produkcji przemysłowej, głównie dóbr inwestycyjnych, nastąpiło załamanie równowagi rynkowej i gwałtowne pogorszenie sytuacji bytowej ludności. Niezbędne okazało się wprowadzenie reglamentacji konsumpcji i podniesienie administracyjnie kształtowanych cen żywności. Kryzys połowy lat 50. zapoczątkował trwający przez cały okres Polski Ludowej specyficzny cykl społeczno-ekonomiczny, który cechowały powtarzające się gwałtowane wystąpienia społeczne. Ich kumulacja w latach 80. doprowadziła do upadku narzuconego Polsce ustroju i patologicznej gospodarki.