Źródła niepewności prowadzenia działalności w warunkach VUCA z punktu widzenia producentów rolnych. Studium przypadku

Abstrakt

W ostatnich latach nieoczekiwane wydarzenia, jak np. pandemia COVID-19, wojna w Ukrainie, czy skutki zmiany klimatu spowodowały, że przed producentami (także rolnymi) stanęły zupełnie nowe wyzwania. Zdarzenia te były nieprzewidywalne, złożone i skazujące producentów na konieczność funkcjonowania w warunkach większej niepewności. Na określenie tej sytuacji zaczęto używać terminu VUCA, który jest akronimem wyrazów Volatility (zmienność), Uncertainty (niepewność), Complexity (złożoność), Ambiguity (niejednoznaczność). Świat VUCA jest rzeczywistością, w której producenci muszą się odnaleźć, a zastosowanie analizy otoczenia za pomocą narzędzi zarządzania ryzykiem może im pozwolić właściwie się przygotować do tego, aby w momentach kryzysowych wykorzystać szanse i niwelować zagrożenia.
Celem niniejszego artykułu jest wskazanie sytuacji niepewnych (ryzyk) w czasach VUCA, których najbardziej obawiają się w swojej działalności badani producenci rolni. W badaniu wzięło udział celowo dobranych siedmiu producentów rolnych, którzy posiadają gospodarstwa o średnim areale ok. 190 ha na terenie województwa kujawsko-pomorskiego. Na podstawie zmodyfikowanej analizy FMEA badani producenci dokonali oceny znaczenia wskazanych przez siebie potencjalnych problemów, możliwości i przewidywalności ich wystąpienia. Według nich największą niepewność budzą rosnące, w wyniku inflacji, koszty związane z bieżącą działalnością. Niepokoi ich także to, że czynniki prawne, polityka monetarna i fiskalna państwa, które z definicji powinny łagodzić skutki funkcjonowania w warunkach VUCA, poprzez swoją nieprzewidywalność wzmagają wręcz poczucie niestabilności funkcjonowania oraz uniemożliwiają formułowanie planów średnio- i długookresowych. Wskazanie przez badanych producentów niższego poziomu ryzyka dla czynników popytowych może świadczyć o tym, że popyt na produkty rolne jest relatywnie stabilny i nie podlega gwałtownym wahaniom. Większe ryzyko badani producenci zauważają w nieprzewidywalności podaży, zarówno ze względów niezależnych (pogoda) jak i wynikających ze skutków politycznych (np. napływ towarów z Ukrainy).