Praca zmianowa – czy to także jest skażenie światłem?
DOI:
https://doi.org/10.15584/pjsd.2017.21.2.13Słowa kluczowe:
zanieczyszczenie świetlne, zegar biologiczny, rytm dobowy, szyszynka, melatonina, praca zmianowaAbstrakt
Problem „skażenia światłem” (zanieczyszczenia świetlnego, ALAN) pojawił się jako konsekwencja wprowadzenia oświetlenia elektrycznego, modyfikującego wszystkie obszary życia. Tymczasem nasz organizm jest dostosowany do regularnie następujących po sobie okresów dnia i nocy, dzięki obecności endogennego mechanizmu tak porządkującego przebieg procesów życiowych, aby przypadały na optymalne pory doby. Jest nim molekularny zegar biologiczny, zlokalizowany w SCN czyli podwzgórzowych jądrach nadskrzyżowaniowych, synchronizowany z warunkami zewnętrznymi za pośrednictwem światła. Informacja świetlna, odbierana przez specjalne receptory siatkówkowe, jest kierowana via SCN do szyszynki, gdzie powstaje „hormon ciemności”, melatonina, która reguluje wiele procesów fizjologicznych, dopasowując ich przebieg do aktualnej sytuacji środowiskowej. Obecność ALAN, emitowanego przez wiele urządzeń elektronicznych lub podczas nocnej pracy zmianowej, zaburza rytm syntezy melatoniny a w konsekwencji funkcjonowanie zegara biologicznego i regulację wielu procesów fizjologicznych. Skutkuje to rozwojem chorób tzw. cywilizacyjnych, do których należą nowotwory, choroby metaboliczne, zaburzenia snu i depresja.
Downloads
Bibliografia
Balsalobre A. 2002. Clock genes in mammalian peripheral tissue. Cell Tissue Res. 309. 193-199.
Bell-Pedersen D., Cassone V.M., Earnest D.J., Golden S.S., Hardin P.E., Thomas T.I., Zoran M.J. 2005. Circadian rhythms from multiple oscillators: lesson from diverse organisms. Nat. Rev. Genet. 6. 544-556.
Berson D.M., Dunn F.A., Takao M. 2002. Phototransduction by retinal ganglion cells that set the circadian clock. Science. 295. 1070-1073.
Bonmati-Carrion M.A., Arguelles-Prieto R., Martinez-Madrid M.J., Reiter R., Hardeland R., Rol M.A., Madrid J.A. 2014. Protecting the melatonin rhythm through circadian healthy light exposure. Int. J. Mol. Sci. 15. 23448-23500.
Froy O. 2007. The relationships between nutrition and circadian rhythms in mammals. Frontiers Neuroendocrinol. 28. 61-71.
Fu L., Lee C.C. 2003. The circadian clock: pacemaker and tumor suppressor. Nat. Rev. Cancer. 3. 350-361.
Gaston K.J., Gaston S., Bennie J., Hopkins J. 2015. Benefits and costs of artificial nighttime lighting of the environment. Environ. Rev. 23. 14-23. dx.doi.org/10.1139/er-2014-0041.
Haim A, Zubidat A.E. 2014. Artificial light at night: mel;atonin as a mediator between the environment and epigenome. Phil. Trans. R. Soc. B. 370. 20140121. http://dx.doi.org/10.1098/rstb.2014.0121
Hastings M.H., Reddy A.B., Maywood E.S. 2003. A clockwork web: circadian timing in brain and periphery, in health and disease. Nat. Rev. Neurosci. 4. 649-661.
Hill S.M., Belancio V.P., Dauchy R.T., Xang S., Brimer S., Mao L., Hauch A., Lundbreg P.W., Summers W., Yuan L., Frasch T., Blask D.E. 2015. Melatonin: an inhibitor of breast cancer. Endocrine-Related Cancer. 22. R183-R204.
IARC. Amerykańska Agencja ds Badań nad Rakiem [dok. elektr. www.cancer.org, data wejścia 4.10.2017]
Krzeptowski W.D. 2012. Molekularne mechanizmy zegara okoodobowego, czyli jak organizmy mierzą czas. Kosmos. 61. 305-318.
Laemans J., Depoortere I. 2016. Chronobesity: role of the circadian system in the obesity epidemic. Obesity Rev. 17. 108-125.
Loef B., van Baarle D., van der Beek A.J., van Kerkhof L.W., van de Langberg D., Proper K.L. 2016. Klokwerk+study protocol: An observational study to the effects of night-shift work on body weight and infection susceptibility and the mechanism underlying these health effects. BMC Public Health. 16. 692. DOI 10.1186/s12889-016-3317-1.
Navara K.J., Nelson R.J. 2007. The dark side of light at night: physiological, epidemiological, and ecological consequences. J. Pineal Res. 43. 215-224.
Reiter R.J. 1993. The melatonin rhythm: both a clock and a calendar. Experientia. 49. 654-664.
Skwarło-Sońta K. 2014. Melatonina: hormon snu czy hormon ciemności? Kosmos. 63 (2). 223-231.
Skwarło-Sońta K. 2015. Skażenie światłem: co dziś wiemy o jego wpływie na funkcjonowanie organizmu człowieka. Kosmos. 64 (4). 633-642.
Stevens R.G., Blask D.E., Brainard G.C., Hansen J., Lockley S.W., Provencio I., Rea M.S., Reinlib I. 2007. Meeting report: The role of environmental lighting and circadian disruption in cancer and other diseases. Environ. Health Perspect. 115. 1357-1362.
Stevens R.G., Zhu Y. 2015. Electric light, particularly at night, disrupts human circadian rhythmicity: is that a problem? Phil. Trans. R. Soc. B. 370. doi. org/10.1098/rstb.2014.0120.
Suwazono Y., Dochi M., Sakata K., Okubo Y., Oishi M., Tanaka K., Kobayashi K., Kido T., Nogawa K. 2008. A longitudinal study on the effect of shift work on weight gain in male Japanese workers. Obesity. 16. 1887-1893.
Zużewicz M., Zużewicz K. 2016. Chronobiologiczne aspekty ryzyka zdrowotnego u pracowników zmianowych nocnych. Bezpieczeństwo Pracy. 12-17. DOI: 10.5604/01377043.1199410.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2017 Polish Journal for Sustainable Development
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
