Porównanie struktur urbanistycznych trzech osiedli mieszkaniowych Rzeszowa w kontekście kryteriów zrównoważonego rozwoju
DOI:
https://doi.org/10.15584/pjsd.2025.29.1.2Słowa kluczowe:
Rozwój zrównoważony, miasto dostępne, morfologia miastaAbstrakt
Intensywnie rozbudowujące się miasta sprzyjają procesowi chaotycznej urbanizacji. W efekcie powstają wielorodzinne osiedla mieszkaniowe, w których kryteria rozwoju zrównoważonego nie są spełniane. Szczególnie widoczne jest to w ograniczonym dostępie do komunikacji publicznej, terenów zieleni urządzonej oraz obszarów sprzyjających integracji społecznej mieszkańców. Artykuł prezentuje analizę porównawczą trzech osiedli mieszkaniowych w Rzeszowie: dwa o założeniach historycznych (z okresu PRL) oraz współczesnego (po 2000 roku). Oceniono dostępność do transportu publicznego, infrastruktury pieszo-rowerowej, placówek ochrony zdrowia, edukacji, usług, handlu oraz instytucji sztuki i kultury. Obserwacjom poddano również przestrzenie publiczne o charakterze lokalnym oraz miejskim, w tym tereny zieleni. Stwierdzono, że osiedla o założeniach historycznych (z okresów wczesnego i późnego PRL) posiadają zaplecze usługowe oraz przestrzenie o charakterze społeczno-rekreacyjnym. Osiedle współczesne charakteryzuje niekontrolowany rozrost oraz komercjalizacja funkcji i przestrzeni publicznych.
Downloads
Bibliografia
Biuletyn Informacji Publicznej Miasta Rzeszowa [dok. elektr. https://bip.erzeszow.pl/. data dostępu 15.05.2025].
Biuro Rozwoju Miasta Rzeszowa [dok. elektr. https://brmr.erzeszow.pl/. data dostępu 15.05.2025].
Bonusiak A. 2012. Rozwój przestrzenny i zabudowa miasta. [w] Bonusiak W. (red.) Dzieje Rzeszowa. Tom IV. 2012. Urząd Miasta Rzeszowa. 7-71.
Cash-Gibson L., Isart F. M., Martínez-Herrera E., Martínez Herrera J., Benach J. 2023. Towards a systemic understanding of sustainable wellbeing for all in cities: A conceptual framework. Cities. 133. 104143. doi: 10.1016/j.cities.2022.104143.
Chen C. 2023. Can smart cities bring happiness to promote sustainable development? Contexts and clues of subjective well-being and urban livability. Developments in the Built Environment. 13. 100108. Doi: 10.1016/j.dibe.2022.100108.
Gerasopoulos E., Bailey J., Athanasopoulou E., Speyer O., Kocman D., Raudner A., Tsouni A., Kontoes H., Johansson Ch., Georgiadis Ch., Matthias V., Kussul N., Aquilino M., Paasonen P. 2022. Earth observation: An integral part of a smart and sustainable city. Environmental Science & Policy. 132. 296-307. Doi: 10.1016/j.envsci.2022.02.033.
Grata P. 2012. Rozwój gospodarczy miasta. [w] Bonusiak W. (red.) Dzieje Rzeszowa. Tom IV. 2012. Urząd Miasta Rzeszowa. 151-261.
Gu Q., Sing M.C.P., Jefferies M., Kanjanabootra S. 2025. Bridging the gap between smart cities and sustainability: Current practices and future trend. Cities. 159. 105799. Doi: 10.1016/j.cities.2025.105799.
Henning W. 2004a. Nowe Miasto. [w] Draus J., Budzyński Z., Kawałek J., Malczewski J., Nawrocki Z., Wójcik Z. K., Zamoyski G. (red.) Encyklopedia Rzeszowa. 2004. RS DRUK. 367-368.
Henning W. 2004b. Osiedle Dąbrowskiego. [w] Draus J., Budzyński Z., Kawałek J., Malczewski J., Nawrocki Z., Wójcik Z. K., Zamoyski G. (red.) Encyklopedia Rzeszowa. 2004. RS DRUK. 410.
Henning W. 2004c. Plany i koncepcje zagospodarowania przestrzennego miasta. [w] Draus J., Budzyński Z., Kawałek J., Malczewski J., Nawrocki Z., Wójcik Z. K., Zamoyski G. (red.) Encyklopedia Rzeszowa. 2004. RS DRUK. 444-449.
Kahachi H.A.H., Abreu M., Ehsan M. 2024. Future cities’ theories for sustainable future: A systematic literature review. Futures. 164. 103494. Doi: 10.1016/j.futures.2024.103494.
Kaiser Z. R. M. A., Deb A. 2025. Sustainable smart city and Sustainable Development Goals (SDGs): A review. Regional Sustainability. 6(1). 100193. Doi: 10.1016/j.regsus.2025.100193.
Lang W., Theilig K. 2025. Cities as central stakeholders for a fundamentally sustainable built environment. Perspectives in Architecture and Urbanism. 2. 100038. doi: 10.1016/j.pau.2025.100038.
Lo-Iacono-Ferreira V. G., Garcia-Bernabeu A., Hilario-Caballero A., Torregrosa-López J. 2022. Measuring urban sustainability performance through composite indicators for Spanish cities. Journal of Cleaner Production. 359. 131982. Doi: 10.1016/j.jclepro.2022.131982.
Lopez-Aparicio S., Grythe H., Drabicki A., Chwastek K., Toboła K., Górska-Niemas L., Kierpiec U., Markelj M., Strużewska J., Kud B., Sousa Santos G. 2025. Environmental sustainability of urban expansion: Implications for transport emissions, air pollution, and city growth. Environment International. 196. 109310. Doi: 10.1016/j.envint.2025.109310.
Mouratidis K. 2024. Time to challenge the 15-minute city: Seven pitfalls for sustainability, equity, livability, and spatial analysis. Cities. 153. 105274. Doi: 10.1016/j.cities.2024.105274.
Oktay D. 2024. Sustainable urbanism and identity: A holistic perspective for future cities. Perspectives in Architecture and Urbanism. 1. 100016. Doi: 10.1016/j.pau.2024.100016.
Soudeep S., Aurthy M. L. NJim., J. R., Mridha M.F., Kabir M. M. 2024. Enhancing road traffic flow in sustainable cities through transformer models: Advancements and challenges. Sustainable Cities and Society. 116. 105882. Doi: 10.1016/j.scs.2024.105882.
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Rzeszowa. Załącznik nr 1 do Uchwały Nr LXXXV/1890/2023 Rady Miasta Rzeszowa z dnia 26 września 2023 r. [dok. elektr. https://brmr.erzeszow.pl/wp-content/uploads/2023/10/Zalacznik-Nr-1-tekst-Studium_uchwala-nr-LXXXV_1890_2023.pdf. data dostępu 15.05.2025].
The sustainable development goals 2023 UN. [dok. elektr. https://unstats.un.org/sdgs/report/2023/The-Sustainable-Development-Goals-Report-2023.pdf. data dostępu 15.05.2025].
Transforming our world: the 2030 agenda for sustainable development. [dok. elektr. https://sdgs.un.org/sites/default/files/publications/21252030%20Agenda%20for%20Sustainable%20Development%20web.pdf. data dostępu 15.05.2025].
Tura N., Ojanen V. 2022. Sustainability-oriented innovations in smart cities: A systematic review and emerging themes. Cities. 126. 103716. doi: 10.1016/j.cities.2022.103716.
Uchwała nr XVI/325/2019 Rady Miasta Rzeszowa z dnia 9 lipca 2019 r. w sprawie utworzenia osiedla Zawiszy Czarnego. [dok. elektr. http://g.ekspert.infor.pl/p/ _dane/akty_pdf/U78/2019/136/3720.pdf. data dostępu 15.05.2025].
Wang J., Kwan M., Xiu G., Deng F. 2024. A robust method for evaluating the potentials of 15-minute cities: Implications for sustainable urban futures. Geography and Sustainability. 5. 597-606. Doi: 10.1016/j.geosus.2024.07.004.
Wątróbski J., Bączkiewicz A., Ziemba E., Sałabun W. 2022. Sustainable cities and communities assessment using the DARIA-TOPSIS method. Sustainable Cities and Society. 83. 103926. Doi: 10.1016/j.scs.2022.103926.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Polish Journal for Sustainable Development
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
