Badania nad historią polskiej inteligencji w okresie zaborów
DOI:
https://doi.org/10.15584/galisim.2024.11.1Schlagworte:
inteligencja, zabory, warstwa społeczno-zawodowa, warstwa opiniotwórcza, stan badańAbstract
Prezentowany tekst to próba charakterystyki badań nad historią polskiej inteligencji w okresie zaborów, które prowadzono od lat sześćdziesiątych XX w. w ramach dwóch nurtów, traktujących inteligencję jako warstwę społeczno-zawodową i warstwę opiniotwórczą, wywierającą wielostronny wpływ na polskie społeczeństwo. Niniejszy artykuł nie rości sobie pretensji do wyczerpania poruszonego bardzo obszernego tematu ani w aspekcie metodologicznym, ani w aspekcie praktycznych postulatów badawczych. Wyraża przede wszystkim stanowisko autora i jest zaproszeniem do dyskusji o przyszłości badań, także w zakresie historii społecznej, nad dziejami inteligencji polskiej w okresie zaborów, zwłaszcza w Galicji.
Downloads
Literaturhinweise
Administracja celna w Królestwie Polskim w latach 1851–1914 (1918), t. 1–3, oprac. K. Latawiec, A. Górak, J. Krajka, Lublin 2023.
Banach A.K., Kariery zawodowe studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego pochodzenia chłopskiego z lat 1860/1861–1917/1918, Kraków 2009.
Banach A.K., Młodzież chłopska na Uniwersytecie Jagiellońskim w latach 1860/61–1917/18, Kraków 1997.
Baranowski K., Inteligencja łódzka w latach II Rzeczypospolitej, Łódź 1996.
Barszczewska-Krupa A., Rodowód inteligencji łódzkiej 1820–1870, „Rocznik Łódzki” 1978, t. 23, s. 75–100.
Batura W., Inżynierowie budowy Kanału Augustowskiego, ich związki z życiem regionu i kariery [w:] Środowiska inteligenckie Suwalszczyzny oraz ziem ościennych w okresie zaborowym i II Rzeczypospolitej. Studia i artykuły, red. M. Dajnowicz, A. Matusiewicz, K. Skłodowski, Suwałki–Białystok 2007, s. 105–124.
Beauvois D., Inteligencja bez wyjścia: wiedza a przywileje społeczne w Wileńskim Okręgu Szkolnym (1803–1832) [w:] Inteligencja polska pod zaborami. Studia, red. R. Czepulis-Rastenis, Warszawa 1978, s. 11–64.
Bilewicz A., Nauczycielki prywatnych średnich szkół żeńskich w Galicji 1896–1914 [w:] Galicja i jej dziedzictwo, t. 6: Nauczyciele galicyjscy. Udział polskich nauczycieli galicyjskich w rozwoju teorii pedagogicznej i badań naukowych, red. A. Meissner, Rzeszów 1994, s. 129–148.
Bogucka M., Niektóre problemy historii społecznej w nowszych badaniach francuskich, „Dzieje Najnowsze” 1976, R. VIII, nr 1, s. 21–30.
Borkowska E.H., Rola Wielkopolan w życiu narodowym Górnego Śląska w końcu XIX i na początku XX wieku. Zarys problematyki, Gliwice 2012.
Borzyszkowski J., Inteligencja polska w Prusach Zachodnich 1848–1920, Gdańsk 1986.
Borzyszkowski J., Polscy przedstawiciele wolnych zawodów w Prusach Zachodnich w drugiej połowie XIX w. [w:] Inteligencja polska XIX i XX w. Studia 3, red. R. Czepulis-Rastenis, Warszawa 1983, s. 67–110.
Borzyszkowski J., Rodowód społeczny duchowieństwa polskiego diecezji chełmińskiej drugiej połowy XIX w. [w:] Inteligencja polska XIX i XX w., red. R. Czepulis-Rastenis, Warszawa 1981, s. 131–168.
Brzozowski S., Kosiek Z., Leśnicy galicyjscy 1782–1918 [w:] Społeczeństwo polskie XVIII i XIX wieku. Studia o uwarstwieniu i ruchliwości społecznej, t. 5, red. W. Kula i J. Leskiewiczowa, Warszawa 1972, s. 77–102.
Brzozowski S., Wykształcenie techniczne a pozycja społeczna i zawodowa w Galicji do Wiosny Ludów [w:] Społeczeństwo polskie XVIII i XIX wieku. Studia o grupach elitarnych, red. J. Leskiewiczowa, t. 7, Warszawa 1982, s. 179–198.
Bystrzycki L., Duchowieństwo polskie Kościoła Rzymskokatolickiego w Wielkopolsce w latach 1815–1918, Koszalin 1986.
Caban W., O pierwszym pokoleniu inteligencji chłopskiej w Królestwie Polskim w I połowie XIX wieku [w:] Ksiądz Piotr Ściegienny. Epoka, dzieło, pokłosie, red. W. Caban, przedmowa W. A. Djakow, Kielce 1996, s. 53–60.
Cała A., Asymilacja Żydów w Królestwie Polskim (1864–1897), Warszawa 1989.
Cała A., Polacy niechciani. Z zagadnień asymilacji żydowskiej w Królestwie Polskim (1864–1897) [w:] Inteligencja polska XIX i XX wieku. Studia 5, red. R. Czepulis-Rastenis, Warszawa 1985, s. 192–214.
Chałasiński J., Społeczna genealogia inteligencji polskiej, Łódź 1946.
Chimiak Ł., Gubernatorzy rosyjscy w Królestwie Polskim 1863–1915. Szkic do portretu zbiorowego, Wrocław 1999.
Chrząszcz C., Wychowawcy elit. Działalność katechetów galicyjskich szkół średnich w latach 1867–1918, Kraków 2014.
Chwalba A., Polacy w służbie Moskali, Warszawa 1999.
Czepulis-Rastenis R., „Klassa umysłowa”. Inteligencja Królestwa Polskiego 1832–1862, Warszawa 1973.
Czepulis-Rastenis R., Ludzie nauki i talentu. Studia o świadomości społecznej inteligencji polskiej w zaborze rosyjskim, Warszawa 1988, s. 51–207.
Czepulis-Rastenis R., Program badań dziejów inteligencji polskiej oraz jego zagadnienia metodologiczne, „Dzieje Najnowsze” 1976, R. VIII, nr 1, s. 81–90.
Czepulis-Rastenis R., Słowo wstępne [w:] Inteligencja polska XIX i XX w. Studia 3, red. R. Czepulis-Rastenis, Warszawa 1983, s. 3–5.
Czy zmierzch inteligencji?, „Rzeczpospolita Plus Minus” 2000, nr 16, 19, 22, 24, 26, 28, 30, 32, 34, 37, 40.
Datner H., Ta i tamta strona. Żydowska inteligencja Warszawy drugiej połowy XIX wieku, Warszawa 2007.
Dobroński A.C., Inteligencja polska przełomu XIX i XX wieku. Oczekiwania a realia [w:] Środowiska inteligenckie Suwalszczyzny oraz ziem ościennych w okresie zaborowym i II Rzeczypospolitej. Studia i artykuły, red. M. Dajnowicz, A. Matusiewicz, K. Skłodowski, Suwałki–Białystok 2007, s. 7–18.
Domański T., Postawy społeczno-polityczne duchowieństwa diecezji kieleckiej w latach 1864–1914, Kielce 2008.
Duchowieństwo a powstanie listopadowe (postawa patriotyczna i życie religijne), red. W. Rostocki, J. Skarbek, J. Ziółek, „Roczniki Humanistyczne” 1980, R. 28, z. 2, s. 1–241.
Duchowni na plebanii i w drodze. Konteksty codzienności i interpretacje historyczne, red. K. Lewalski, A. Łysiak-Łętowska, Gdańsk 2015.
Dylągowa H., Duchowieństwo katolickie wobec sprawy narodowej (1764–1864), Lublin 1981.
Dzieje biurokracji , t. 1–11, red. A. Górak [i in.], Lublin 2008–2020.
Dzieje inteligencji polskiej do roku 1918, red. J. Jedlicki (M. Janowski, Narodziny inteligencji 1750–1831, J. Jedlicki, Błędne koło 1832–1864, M. Micińska, Inteligencja na rozdrożach 1864–1918), Warszawa 2008.
Florkowska-Francic H., Gąsowski T., Kulczykowski M., Ze studiów nad inteligencją galicyjską na przełomie wieków XIII–XIX oraz XIX–XX [w:] Społeczeństwo polskie XVIII i XIX wieku.
Studia o grupach elitarnych, t. 7, red. J. Leskiewiczowa, Warszawa 1982, s. 83–143.
Galicja i jej dziedzictwo, t. 6: Nauczyciele galicyjscy. Udział polskich nauczycieli galicyjskich w rozwoju teorii pedagogicznej i badań naukowych, red. A. Meissner, Rzeszów 1994.
Gawlik M., J. Szczepaniak, Księża katecheci Diecezji Krakowskiej 1880–1939, t. 1: Słownik biograficzny, Kraków 2000
Górak A., Latawiec K., Słownik gubernatorów i wicegubernatorów w Królestwie Polskim 1867–1918, Lublin 2015.
Górna K., Inteligencja łódzka w latach 1815–1870, Łódź 1974 (praca magisterska napisana pod kierunkiem A. Barszczewskiej-Krupy, maszynopis w Zakładzie Historii Polski Nowożytnej Uniwersytetu Łódzkiego).
Grabski A.F., Dzieje historiografii, Poznań 2003.
Grabski A.F., Ekonomiczna nagroda Nobla 1993 r. dla historyków. Kliometria, „Polityka” 1993, nr 45, s. 22.
Groniowski K., Uwłaszczenie chłopów w Polsce. Geneza – realizacja –skutki, Warszawa 1976.
Hass L., Pokolenia inteligencji Królestwa Polskiego, „Przegląd Historyczny” 1974, z. 2, s. 285–313.
Hoff J., Inteligencja galicyjska – niepokorna czy lojalna?, „Rocznik Przemyski” 2010, t. 46, z. 4, s. 51–58.
Hoff J., Mieszkańcy małych miast Galicji Wschodniej w okresie autonomicznym, Rzeszów 2005.
Hoff J., Społeczność małego miasta galicyjskiego w dobie autonomii, Rzeszów 1992.
Homola I., „Kwiat społeczeństwa...” Struktura społeczna i zarys położenia inteligencji krakowskiej w latach 1860–1914, Kraków–Wrocław 1984.
Homola I., Inteligencja galicyjska w połowie XIX wieku. Próba charakterystyki [w:] Społeczeństwo polskie XVIII i XIX wieku. Studia o uwarstwieniu i ruchliwości społecznej, t. 5, red. W. Kula i J. Leskiewiczowa, Warszawa 1972, s. 103–139.
Ihnatowicz I., Radcy i asesorzy w Piotrkowie Trybunalskim [w:] Losy Polaków w XIX–XX wieku. Studia ofiarowane Prof. Stefanowi Kieniewiczowi w osiemdziesiątą rocznicę Jego urodzin, Warszawa 1987, s. 615–621.
Ihnatowicz I., Urzędnicy galicyjscy w dobie autonomii [w:] Społeczeństwo polskie XVIII i XIX wieku. Studia o uwarstwieniu i ruchliwości społecznej, t. 6, red. J. Leskiewiczowa, Warszawa 1974, s. 205–223.
Iwańska M., Garść refleksji i postulatów badawczych w związku ze stanem badań nad inteligencją łódzką w dobie zaborów, „Rocznik Łódzki” 2006, t. 53, s. 89–113.
Iwańska M., Inteligencja i rewolucja w Łodzi w latach 1905–1907, „Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej” 2015, t. 15, s. 65–98.
Iwańska M., Inteligencja miasta przemysłowego XIX i początków XX wieku wobec polskiej niepodległości. Przykład miasta Łodzi, „Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej” 2018, t. 19, s. 51–79.
Jabłońska-Deptuła E., Czyż może historia popłynąć przeciw prądowi sumień? (Kościół – Patriotyzm) 1764–1864, Paryż 1987.
Jakóbczyk W., Studia nad dziejami Wielkopolski w XIX w., t. 1–3, Poznań 1951–1967.
Janowski M., Inteligencja wobec wyzwań nowoczesności. Dylematy ideowe polskiej demokracji liberalnej w Galicji w latach 1889–1914, Warszawa 1996.
Janowski M., Jerzy Jedlicki (4 VI 1930 – 31 I 1918), „Kwartalnik Historyczny” 2019, nr 4, s. 851–867.
Jedlicki J., Historia inteligencji polskiej w kontekście europejskim, „Kultura i Społeczeństwo” 2000, nr 2, s. 144–145.
Jedlicki J., Historia struktur społecznych: obrona i krytyka, „Dzieje Najnowsze” 1976, t. 8, nr 1, s. 15–20.
Jedlicki J., Klejnot i bariery społeczne. Przeobrażenia szlachectwa polskiego w schyłkowym okresie feudalizmu, Warszawa 1968.
Jedlicki J., Kwestia nadprodukcji inteligencji w Królestwie Polskim po powstaniu styczniowym [w:] Inteligencja polska pod zaborami. Studia, red. R. Czepulis-Rastenis, Warszawa 1978, s. 217–259.
Jedlicki J., Wiek dziewiętnasty: inteligencja w pojęciu polskim [w:] Inteligencja polska XIX i XX wieku. Materiały z wystawy i sesji naukowej, red. A. Garlicka i J. Jedlicki, Warszawa 1997, s. 137–144.
Kamińska-Kwak J., Inteligencja województwa lwowskiego w okresie międzywojennym, Rzeszów 2005.
Karolczak W., Franciszek Biskupski, wybitny a zapomniany przedstawiciel poznańskiej inteligencji technicznej. Inteligencja poznańska, historia i wspomnienia, „Kronika Miasta Poznania” 1998, nr 2, s. 180–194.
Kieniewicz S., Historia Polski 1795–1918, Warszawa 1970.
Kieniewicz S., Rodowód inteligencji polskiej, „Tygodnik Powszechny” 1946, nr 15.
Kiepurska J., Inteligencja zawodowa Warszawy 1905–1907, Warszawa 1967.
Kizwalter T., Początki inteligenckiej samoświadomości – między jakobinizmem a oświeconą zachowawczością (zarys problematyki) [w:] Inteligencja polska XIX i XX wieku. Studia 6, red. R. Czepulis-Rastenis, Warszawa 1991, s. 9–26.
Korobowicz A., Sądownictwo Królestwa Polskiego 1876–1915, Lublin 1995.
Kozłowski J., Wyżsi urzędnicy gubernialni i powiatowi w Królestwie Polskim w latach 1867–1875, „Przegląd Historyczny” 1996, z. 4, s. 819–841.
Kramarz H., Nauczyciele gimnazjalni w Galicji 1867–1914. Studium historyczno-socjologiczne, Kraków 1987.
Księża społecznicy w Wielkopolsce 1894–1919. Słownik biograficzny, t. I: A–H, Gniezno 1993, t. II: I–0, Gniezno 2007, t. III: P–S, Gniezno 2008, t. IV: Ś–Z, Gniezno 2009.
Kula E., Naukowa, literacka i społeczna twórczość nauczycieli rządowych męskich szkół średnich Królestwa Polskiego w latach 1833–1862, Kielce 2006.
Kula E., Opera et studio. Wizerunek nauczycieli rządowych szkół średnich w Królestwie Polskim w latach 1862–1873, Kielce 2012.
Kula M., Jerzy Jedlicki, historyk nietypowy, Warszawa 2018.
Kutta J., „Emigranci” naukowi z Prus Zachodnich (Królewskich) do Królestwa Polskiego i Galicji w latach 1772–1918 [w:] Nad Bałtykiem. W kręgu polityki, gospodarki, problemów naukowych i społecznych w XIX i XX w., red. Z. Karpus, J. Kłaczkow i M. Wołos, Toruń 2005, s. 85–99.
Latawiec K., Naczelnicy powiatów guberni lubelskiej w latach 1867–1915. Próba charakterystyki grupy, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 2003, Sectio F, Historia 58, s. 73–96.
Leskiewiczowa J., Warszawa i jej inteligencja po powstaniu styczniowym 1864–1870, Warszawa 1961.
Lewalski K., „Szatan [...] nawet przez brzydką niewiastę potrafi usidlić kapłana”. O kobietach z perspektywy pasterzy dusz (XIX/XX w.). Zarys problematyki [w:] Portret kobiecy – Polki w realiach epoki, red. M. Korybut-Marciniak, M. Zbrzeźniak, Łódź–Olsztyn 2014 , s. 187–201.
Lewalski K., Dixit laicus clero numquam tibi amicus aro: czyli o relacjach świata duchownych (rzymskokatolickich) ze światem świeckich na przełomie XIX i XX wieku [w:] Duchowieństwo i laicy, red. A. Wałkowski, Warszawa 2010, s. 165–176.
Lewalski K., Inwentarz mienia – źródło do badań nad majątkiem osobistym duchowieństwa
w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX w., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2017, R. 65, nr 2, s. 257–266.
Lewalski K., Ksiądz i kobieta. Obrazy z XVIII, XIX i XX wieku, „Studia Historica Gedanensia” 2012, nr 3, s. 59–78.
Lewalski K., Na plebanii na przełomie XIX i XX w. [w:] Dom – spotkanie przestrzeni prywatnej i publicznej na tle przemian cywilizacyjnych XIX i XX w., red. Z. Opacki, D. Płaza-Opacka, Gdańsk 2008, s. 163–170.
Lewalski K., O sztuce uprawiania historii Kościoła [w:] Między wolnością a zniewoleniem. Wartości w historiografii polskiej i środkowoeuropejskiej od końca XVIII do początku XXI wieku, red. nauk. B. Klassa i L. Zaszkilniak, Gdańsk 2020, s. 237–251.
Lewalski K., Odsłony codzienności. Rzymskokatolickie duchowieństwo parafialne na prowincji Królestwa Polskiego na przełomie XIX i XX wieku. Wybrane zagadnienia, Gdańsk 2019.
Lewalski K., Życie codzienne duchowieństwa w XIX w. – droga do odheroizowania, trywializacji czy obiektywizacji obrazu grupy? [w:] Duchowni na plebanii i w drodze. Konteksty codzienności i interpretacje historyczne, red. K. Lewalski, A. Łysiak-Łętowska, Gdańsk 2015, s. 12–55.
Litak S., Duchowieństwo diecezji lubelskiej w okresie międzypowstaniowym (1835–1864) [w:] Społeczeństwo Królestwa Polskiego. Studia o uwarstwieniu i ruchliwości społecznej, t. III, red. W. Kula, Warszawa 1968, s. 89–164.
Łabuz M., Duchowieństwo diecezji tarnowskiej w latach 1886–1918, Tarnów 2007.
Ładyżyński A., Nauczyciele szkół zawodowych w Galicji epoki autonomicznej [w:] Nauczyciele szkół średnich w XIX i XX wieku jako grupa społeczna i ich wkład w kulturę polską, red. M. Chamcówna i S. Walasek, „Acta Universitatis Wratislaviensis” No 1736, Prace Pedagogiczne CVII, Wrocław 1995, s. 87–105.
Łepkowski T., Polska – narodziny nowoczesnego narodu 1764–1870, Warszawa 1967.
Markiewicz H., Dlaczego i dla kogo skumbrie w tomacie?, „Wielogłos. Pismo Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego” 2009, nr 1, s. 213–217.
Massalski A., Księża prefekci. Nauczyciele religii w szkołach średnich Królestwa Polskiego w latach 1833–1862 [w:] Społeczno-kulturalna działalność Kościoła katolickiego w Polsce XIX–XX wieku, red. R. Renz i M. Meducka, Kielce 1994, s. 199–213.
Massalski A., Nauczyciele języka i literatury rosyjskiej w męskich rządowych szkołach średnich w Królestwie Polskim w latach 1833–1862. Liczebność grupy, drogi awansu i ocena ich pracy przez władze oświatowe, „Respectus Philologicus” 2004, nr 5 (10), s. 120–136.
Massalski A., Nauczyciele szkół średnich męskich rządowych w Królestwie Polskim w latach 1833–1862, Warszawa 2012.
Massalski A., Nauczyciele szkół średnich rządowych Królestwa Polskiego (1833–1862). Próba wstępnej charakterystyki społeczności [w:] Nauczyciele szkół średnich w XIX i XX wieku jako grupa społeczna i ich wkład w kulturę polską, red. M. Chamcówna i S. Walasek, „Acta Universitatis Wratislaviensis” No 1736, Prace Pedagogiczne CVII, Wrocław 1995, s. 27–58.
Massalski A., Nauczyciele szkół średnich rządowych męskich w Królestwie Polskim 1833–1862.
Słownik biograficzny, Warszawa 2007.
Massalski A., Nauczyciele wyznań ewangelickich w szkołach średnich męskich rządowych Królestwa Polskiego w latach 1833–1862 [w:] Aktywność społeczno-kulturalna kościołów i grup wyznaniowych w Polsce w XIX i XX wieku, red. M. Meducka i R. Renz, Kielce 1995, s. 83–98.
Massalski A., Zwierzchnicy szkół średnich rządowych w Królestwie Polskim 1833–1862, Kielce 2004.
Matusiewicz A., Nauczyciele gimnazjum w Suwałkach (Sejnach) 1835–1862 [w:] Środowiska inteligenckie Suwalszczyzny oraz ziem ościennych w okresie zaborowym i II Rzeczypospolitej. Studia i artykuły, red. M. Dajnowicz, A. Matusiewicz, K. Skłodowski, Suwałki–Białystok 2007, s. 125–154.
Meissner A., Edukacja młodzieży chłopskiej w Galicji doby autonomicznej, „Biuletyn Historii Wychowania” 2007, nr 23, s. 21–33.
Meissner A., Kadra kierownicza państwowych seminariów nauczycielskich w autonomicznej Galicji 1871–1914 [w:] Nauczyciele szkół średnich w XIX i XX wieku jako grupa społeczna i ich wkład w kulturę polską, red. M. Chamcówna i S. Walasek, „Acta Universitatis Wratislaviensis” No 1736, Prace Pedagogiczne CVII, Wrocław 1995, s. 65–85.
Meissner A., Prywatne seminaria nauczycielskie żeńskie w Galicji doby autonomicznej 1896–1914. Powstanie, działalność i kadra nauczycielska [w:] Galicja i jej dziedzictwo, t. 6: Nauczyciele galicyjscy. Udział polskich nauczycieli galicyjskich w rozwoju teorii pedagogicznej i badań naukowych, red. A. Meissner, Rzeszów 1994, s. 149–168.
Meissner A., Spór o duszę polskiego nauczyciela. Społeczeństwo galicyjskie wobec problemów kształcenia nauczycieli, seria: „Galicja i jej dziedzictwo”, t. 11, Rzeszów 1999.
Mencwel A., Poza „weselem” i „snem o potędze”. Inteligencja polska na progu XX wieku [w:] Inteligencja polska XIX i XX wieku. Materiały z wystawy i sesji naukowej, red. A. Garlicka i J. Jedlicki, Warszawa 1997.
Merecik P., (rec. książki:) M. Łabuz, Duchowieństwo diecezji tarnowskiej 1886–1918, Tarnów 2007, „Studia Historyczne” 2009, t. 52, z. 2, s. 178–180.
Mędrzecki W., Inteligencja polska na Wołyniu w okresie międzywojennym, Warszawa 2003.
Miodowski A., Ukształtowanie się i rozwój środowiska inteligencji suwalskiej w świetle XIX- i XX-wiecznych rosyjskich materiałów statystycznych [w:] Środowiska inteligenckie Suwalszczyzny oraz ziem ościennych w okresie zaborowym i II Rzeczypospolitej. Studia i artykuły, red. M. Dajnowicz, A. Matusiewicz, K. Skłodowski, Suwałki–Białystok 2007, s. 61–76.
Molik W., (recenzja:) E.H. Borkowska, Rola Wielkopolan w życiu narodowym Górnego Śląska w końcu XIX i na początku XX wieku. Zarys problematyki, Gliwice 2012, „Roczniki Historyczne” 2013, R. 79, s. 265–268.
Molik W., Assimilation der polnischen Intelligenz im preußischen Teilungsgebiet durch Bildung 1871–1914, „Archiv für Sozialgeschichte“ 1992, Bd. 32, s. 81–92.
Molik W., Dziennikarze polscy pod panowaniem pruskim 1890–1914. Próba charakterystyki [w:] Inteligencja polska XIX i XX w. Studia 3, red. R. Czepulis-Rastenis, Warszawa 1983, s. 111–186.
Molik W., Emigracja polskiej inteligencji z Poznańskiego [w:] Nikodem Pajzderski. Muzealnik – konserwator – historyk sztuki, red. E. Siejkowska-Askutja, Poznań 2014, s. 59–76.
Molik W., Inteligencja polska w dziewiętnastowiecznym Poznaniu. Liczebność i struktura zawodowa [w:] Inteligencja poznańska, historia i wspomnienia, „Kronika Miasta Poznania” 1998, nr 2, s. 9–33.
Molik W., Inteligencja polska w Poznańskiem w świetle własnych opinii 1871–1914 [w:] Inteligencja polska XIX i XX wieku. Studia 6, red. R. Czepulis-Rastenis, Warszawa 1991, s. 147–162.
Molik W., Inteligencja polska w Poznańskiem w XIX i początkach XX wieku, Poznań 2009.
Molik W., Kształtowanie się inteligencji polskiej w Wielkim Księstwie Poznańskim 1841–1870, Warszawa–Poznań 1979.
Molik W., Niedostrzegana emigracja polskiej inteligencji [w:] tegoż, Polska emigracja w Niemczech a kraj w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku, Poznań 2021, s. 69–133.
Molik W., Polacy w Wielkim Księstwie Poznańskim 1850–1914 [w:] Teksty wybrane. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Witoldowi Molikowi z okazji 70. rocznicy urodzin, red. A. Hinc, J. Kołacki, K.A. Makowski, P. Matusik, Poznań 2019, s. 59–85.
Molik W., Polscy absolwenci szkół średnich i kierunki ich karier zawodowych w Wielkim Księstwie Poznańskim (1871–1914) [w:] Inteligencja polska XIX i XX wieku. Studia 4, red. R. Czepulis-Rastenis, Warszawa 1985, s. 161–215.
Molik W., Polscy lekarze w dziewiętnastowiecznym Poznaniu. Portret demograficzno-społeczny grupy, „Kronika Miasta Poznania” 2001, nr 1, s. 86–97.
Molik W., Polscy prawnicy w dziewiętnastowiecznym Poznaniu. Liczebność – pochodzenie społeczne – wykształcenie, „Kronika Miasta Poznania” 2008, nr 3, s. 87–100.
Molik W., Polskie peregrynacje uniwersyteckie do Niemiec 1871–1914, Poznań 1989.
Molik W., Problem akulturacji na pograniczu polsko-niemieckim na przykładzie społeczeństwa polskiego w Poznańskiem w XIX i XX wieku [w:] Pogranicze polsko-niemieckie. Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość, red. E. Włodarczyk, Szczecin 2001, s. 43–77.
Molik W., Procesy asymilacyjne i akulturacyjne w stosunkach polsko-niemieckich w XIX i na początku XX wieku. Stan i postulaty badań [w:] Procesy akulturacji/asymilacji na pograniczu polsko-niemieckim w XIX i XX wieku, red. W. Molik i R. Traba, Poznań 1999, s. 70–73.
Molik W., The Poles in the Grand Duchy of Poznań, 1850–1914 [w:] The Foundation of National Elites (Comparative Studies on Governments and Non-Dominant Ethnic Groups in Europe, 1850–1940, vol. 6), ed. A. Kappeler, Dartmouth–New York 1992, s. 13–39.
Molik W., W kwestii syntezy dziejów inteligencji polskiej w okresie zaborów [w:] Kaszubi – Pomorze – Gdańsk. W kręgu pytań o kulturę, historię i tożsamość. Księga Jubileuszowa Profesora Józefa Borzyszkowskiego z okazji 70. rocznicy urodzin, red. C. Olbracht-Prondzyński, T. Rembalski, K. Lewalski, Gdańsk 2016, s. 720–736, przedruk w: Teksty wybrane. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Witoldowi Molikowi z okazji 70. rocznicy urodzin, red. A. Hinc, J. Kołacki, K.A. Makowski, P. Matusik, Poznań 2019, s. 541–561.
Molik W., Wokół „Przeglądu Poznańskiego”. Próby politycznego usamodzielnienia się inteligencji polskiej w Poznańskiem w końcu XIX w. [w:] Inteligencja polska XIX i XX w., red. R. Czepulis-Rastenis, Warszawa 1981, s. 209–241.
Mross H., Słownik biograficzny kapłanów diecezji chełmińskiej wyświęconych w latach 1821–1920, Pelplin 1995.
Myschor C., Wyżsi urzędnicy pruskiej administracji prowincjonalnej w Poznańskiem (1871–1918), Poznań 2014.
Myschor J., ks., Duchowieństwo katolickie na Śląsku 1742–1914. Z dziejów duszpasterstwa w diecezji wrocławskiej, Katowice 2011.
Niebelski E., Duchowieństwo lubelskie i podlaskie w powstaniu 1863 roku i na zesłaniu w Rosji, Lublin 2002.
Niebelski E., Wobec roku 1863. Księża w powstaniu styczniowym i ich losy, Lublin 2015.
Nowak A., Słownik biograficzny kapłanów diecezji tarnowskiej 1786–1985, t. 1–4, Tarnów 1999–2004.
Ochenduszko T., Kadra kierownicza gimnazjów galicyjskich w okresie autonomii, Rzeszów 2015.
Ochenduszko T., Leksykon kadry kierowniczej gimnazjów galicyjskich w okresie autonomii, Rzeszów 2015.
Olszewski D., Przemiany społeczno-religijne w Królestwie Polskim w pierwszej połowie XIX wieku. Analiza środowiska diecezjalnego, Lublin 1984.
Olszewski D., Struktura społeczna duchowieństwa diecezji kielecko-krakowskiej (1835–1864) [w:] Społeczeństwo polskie XVIII i XIX wieku. Studia o uwarstwieniu i ruchliwości społecznej, t. VI, red. J. Leskiewiczowa, Warszawa 1974, s. 129–183.
Ossowska I., Pokolenie Szkoły Głównej [w:] Inteligencja polska XIX i XX wieku. Studia, red. R. Czepulis-Rastenis, Warszawa 1981, s. 169–208.
Pater M., Duchowieństwo katolickie wobec spraw polskich na Górnym Śląsku (1891–1914), Katowice 2004.
Pater M., Ruch polski na Górnym Śląsku w latach 1879–1893, Wrocław 1969.
Petrozolin-Skowrońska B., Inteligencja Warszawy przed powstaniem styczniowym [w:] Inteligencja polska XIX i XX wieku. Studia 4, red. R. Czepulis-Rastenis, Warszawa 1985, s. 33–98.
Pleskot P., Intelektualni sąsiedzi. Kontakty historyków polskich ze środowiskiem „Annales” 1945–1989, Warszawa 2010.
Przemiany społeczne w Królestwie Polskim 1815–1864. Praca zbiorowa wykonana pod kierunkiem W. Kuli i J. Leskiewiczowej, Wrocław 1979.
Pudłocki T., Iskra światła czy kopcąca pochodnia? Inteligencja w Przemyślu w latach 1867–1939, Kraków 2009.
Puszka A., Nauczyciele historii i geografii państwowych szkół średnich w Galicji w okresie autonomii (1868–1914), Lublin 1999.
Pytlas S., Rola inteligencji w tworzeniu nowego oblicza Łodzi na początku XX wieku [w:] Europa XX wieku. Główne kierunki rozwoju (ekologia, gospodarka, kultura, polityka), red. E. Wiśniewski, Łódź 2001, s. 205–219.
Röskau-Rydel I., Niemiecko-austriackie rodziny urzędnicze w Galicji 1772–1918. Kariery zawodowe – środowisko – akulturacja i asymilacja, Kraków 2011.
Rosyjska administracja specjalna w Królestwie Polskim 1839–1918, oprac. A. Górak, K. Latawiec, Lublin 2015.
Sadowski L., Polska inteligencja prowincjonalna i jej ideowe dylematy na przełomie XIX i XX wieku (na przykładzie guberni łomżyńskiej, suwalskiej i Białegostoku), Warszawa 1988.
Sadowski L., Wizerunki inteligencji prowincjonalnej [w:] Inteligencja polska XIX i XX wieku. Studia 3, red. R. Czepulis-Rastenis, Warszawa 1983, s. 215–247.
Schiller J., Portret zbiorowy nauczycieli warszawskich publicznych szkół średnich 1795–1862, Warszawa 1998.
Sdvižkov D., Epoka inteligencji. Historia porównawcza warstwy wykształconej w Europie, przekł. J. Górny, red. nauk. A. Kożuchowski, Warszawa 2011 (tytuł oryginalny: Das Zeitalter der Intelligenz. Zur vergleichende Geschichte der Gebildeten in Europa bis zum Ersten Weltkrieg, Göttingen 2006).
Sierakowska K., Rodzina, dzieci, dziadkowie... Wielkomiejska rodzina inteligencka w Polsce 1918–1939, Warszawa 2003.
Słabińska E., Inteligencja na prowincji kieleckiej w latach 1918–1939, Kielce 2004.
Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX wieku, red. M. Pater, Katowice 1996.
Smyk G., Korpus urzędników cywilnych Królestwa Polskiego w latach 1867–1915, Lublin 2004.
Społeczeństwo Królestwa Polskiego. Studia o uwarstwieniu i ruchliwości społecznej, red. W. Kula, t. 1–3, Warszawa 1965–1968.
Staszewski J., Słowo wstępne [w:] Inteligencja polska XIX i XX wieku. Materiały z wystawy i sesji naukowej, red. A. Garlicka i J. Jedlicki, Warszawa 1997, s. 7.
Stegner T., Polonizacja Niemców ewangelików w Królestwie Polskim 1815–1914, „Przegląd Historyczny” 1989, z. 2, s. 301–315.
Stolzman M., Nigdy od ciebie miasto. Dzieje kultury wileńskiej lat międzypowstaniowych 1830–1863, Olsztyn 1987.
Stolzman M., O wileńskiej inteligencji międzypowstaniowej (1830–1863) [w:] Inteligencja polska XIX i XX wieku. Studia 3, red. R. Czepulis-Rastenis, Warszawa 1983, s. 9–65.
Szalaszyński J., Inteligencja miasta powiatowego na przełomie XIX i XX wieku [w:] Środowiska inteligenckie Suwalszczyzny oraz ziem ościennych w okresie zaborowym i II Rzeczypospolitej. Studia i artykuły, red. M. Dajnowicz, A. Matusiewicz, K. Skłodowski, Suwałki–Białystok 2007, s. 87–104.
Szczerba A., Duchowieństwo krakowskie w latach 1795–1918, Kraków 2017.
Szkutnik P., Ksiądz i gospodyni. „Nieprzyzwoite porozumienie” w dziewiętnastowiecznej plebanii (wybrane przykłady z terenu oficjalatu piotrkowskiego), „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2013, R. 81, z. 4, s. 581–589.
Szkutnik P., Pensja dziekanów w Królestwie Polskim do lat 70. XIX wieku. Egzemplifikacje, „Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne” 2015, vol. 104, s. 297–309.
Szkutnik P., Siedziby dziekanów dekanatu brzeźnickiego w diecezji kujawsko-pomorskiej w XIX w., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2011, R. 59, z. 2, s. 167–181.
Szwarc A., Inteligencja czy „warstwy oświecone”? Działalność społeczno-kulturalna pracowników umysłowych i ziemiaństwa w Kaliskiem po powstaniu styczniowym [w:] Inteligencja polska XIX i XX w. Studia 5, red. R. Czepulis-Rastenis, Warszawa 1987, s. 187–214.
Szwarc A., Inteligencja i „warstwy oświecone”. O kryteriach i granicach wewnętrznych podziałów w badaniach nad inteligencją polską XIX i początku XX wieku [w:] Polska w XIX i XX wieku – społeczeństwo i gospodarka, red. W. Caban [i in.], Kielce 2013.
Szwarc A., Inteligencja Królestwa Polskiego w oczach władz carskich [w:] Inteligencja polska XIX i XX i wieku. Studia 4, red. R. Czepulis-Rastenis, Warszawa 1985, s. 217–233.
Szwarc A., Inteligencja warszawska i prowincjonalna w świetle własnych opinii z lat popowstaniowych (próba sondażu) [w:] Inteligencja polska XIX i XX wieku. Studia 3, red. R. Czepulis-Rastenis, Warszawa 1983, s. 187–214.
Szwarc A., Obóz ugody a inteligencja (1864–1905) [w:] Inteligencja polska XIX i XX wieku. Studia 6, red. R. Czepulis-Rastenis, Warszawa 1991, s. 73–105.
Szwarc A., Polskie „warstwy oświecone” w Kaliskiem po powstaniu styczniowym i ich aktywność społeczno-kulturalna (1863–1890) (praca doktorska, maszynopis w Bibliotece IH UW). Środowiska inteligenckie Suwalszczyzny oraz ziem ościennych w okresie zaborowym i II Rzeczypospolitej. Studia i artykuły, red. M. Dajnowicz, A. Matusiewicz, K. Skłodowski, Suwałki–Białystok 2007.
Tazbir J., Długi romans z muzą Klio, Warszawa 2007.
Trzeciakowski L., „Kwiat narodu”. Polska inteligencja Poznania XIX wieku. Inteligencja poznańska, historia i wspomnienia, „Kronika Miasta Poznania” 1998, nr 2, s. 34–62.
Wanatowicz M.W., Inteligencja na Śląsku w okresie międzywojennym, Katowice 1986.
Wiech S., Inteligencja prowincjonalna Królestwa Polskiego w drugiej połowie XIX wieku w oczach carskiej policji politycznej [w:] Środowiska inteligenckie Suwalszczyzny oraz ziem ościennych w okresie zaborowym i II Rzeczypospolitej. Studia i artykuły, red. M. Dajnowicz, A. Matusiewicz, K. Skłodowski, Suwałki–Białystok 2007, s. 19–38.
Wiech S., Społeczeństwo Królestwa Polskiego w oczach carskiej policji politycznej (1866–1996), Kielce 2002, wyd. II Kielce 2010.
Wierzchosławski S., Polski ruch narodowy w Prusach Zachodnich w latach 1860–1914, Wrocław 1980.
Wołczuk J., Rosja i Rosjanie w szkołach Królestwa Polskiego 1833–1862. Szkice do obrazu, Wrocław 2005.
Wroński A., Duchowieństwo i Kościół katolicki w Królestwie Polskim wobec sprawy narodowej w latach 1832–1860, Warszawa 1994.
Wróbel A., Od „Galileuszy” do Polaków. Wejście do polskiej inteligencji przedstawicieli ludności napływowej i mniejszości w Galicji w XIX w. [w:] Inteligencja polska XIX i XX wieku. Studia 5, red. R. Czepulis-Rastenis, Warszawa 1987, s. 173–190.
Wybory wartości. Inteligencja polska u schyłku XIX i na początku XX wieku, red. nauk. E. Rekłajtis, Lublin 1996.
Z tradycji i dorobku inteligencji kieleckiej w XIX i XX wieku, red. M. Meducka, Kielce 2005.
Zahorska M., Inteligencja a społeczeństwo w myśli społecznej warszawskiego pozytywizmu (Z rozważań nad rolą oświaty i wykształcenia w świadomości społecznej), Warszawa 1989.
Zieliński Z., Kościół i naród w niewoli, Lublin 1995.
Zieliński Z., Przedmowa [w:] B. Stanaszek, Duchowieństwo diecezji sandomierskiej w latach 1918–1939, Lublin 1999.
Ziemnicki J. A., Polska inteligencja w Warszawie na przełomie XIX i XX wieku. Próba opracowania liczebności, „Przegląd Historyczny” 1976, nr 4, s. 631–635.
Żarnowski I., Historia społeczna. Metodologia – ewolucja – perspektywy. Metamorfozy społeczne 3, Warszawa 2011.
Żarnowski J., Historia społeczna: 20 lat po przełomie, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 2009, t. 69, s. 191–215.
Żarnowski J., Historia społeczna: nadzieje, rozczarowania perspektywy [w:] Metamorfozy społeczne. Badania nad dziejami społeczeństwa polskiego, red. J. Żarnowski, Warszawa 1997, s. 9–34.
Żurawicka I., Inteligencja warszawska w końcu XIX wieku, Warszawa 1978.
Downloads
Veröffentlicht
Zitationsvorschlag
Ausgabe
Rubrik
Lizenz
Copyright (c) 2024 Galicja. Studia i materiały
Dieses Werk steht unter der Lizenz Creative Commons Namensnennung - Nicht-kommerziell - Keine Bearbeitungen 4.0 International.
