Język i polityka. Inteligencja galicyjska w sporze o kształt języka ukraińskiego w XIX wieku
DOI:
https://doi.org/10.15584/galisim.2024.11.29Schlagworte:
język cerkiewnosłowiański, język ukraiński, etymologia, fonetyka, politykaAbstract
Artykuł przedstawia wybrane etapy formowania się literackiego języka ukraińskiego w Galicji na tle relacji polsko-ukraińskich oraz rosyjsko-galicyjskich. Punktem wyjścia debaty językowej było odniesienie do alfabetu łacińskiego i języka cerkiewnosłowiańskiego. Alfabet łaciński Ukraińcy szybko odrzucili z obawy przed polonizacją, ale w przypadku cyrylicy problemem był wybór między historycznym alfabetem cerkiewnym a grażdanką (pismo cywilne) używaną w Rosji. Elity polskie poparły alfabet cerkiewny w przekonaniu, że będzie stanowił zaporę przed wpływem języka rosyjskiego na tożsamość narodową Rusinów (Ukraińców).
Downloads
Literaturhinweise
Androkhovych A., Lvivske „Studium Ruthenum”, „Zapysky Naukovoho Tovarystva imeni Shevchenka”, t. 131, Lviv 1921 i t. 132, Lviv 1922.
Avtobiohraphicheskii zapiski Iosypha Lozynskoho, „Literaturnyi Sbornik izdavaiemyi Halitsko-Russkoiu Matitseiu”, Vypusk I, Lvov 1885.
Baumeister F.Ch., Institutiones filozofiae rationalis: methodo Wolfii conscriptae, Vitembergae 1735.
Cetnarowicz A., Słoweński ruch narodowy i jego stosunek do spraw polskich 1848–1879, Kraków 1990.
Chyliński M., Sprawy szkolne w Sejmie, „Przegląd Powszechny”, t. 14, Warszawa 1887.
Didytskii B., Svoiezhytievyi zapiski, Chast II, Vzhliad na shkolnoie obrazovanie halitskoi Rusi v XIX st., Lvov 1908.
Dobrowsky J., Institutiones linguae slavicae dialecti veteris quae quum apud russos, serbos aliosque ritus graeci, tum apud dalmatas glagolitas ritus latini slavos in libris sacris obtinet, Vindobonae 1822.
Dwornik K., Stanowisko ks. Josyfa Łewyćkiego (1801–1860) w sporze o alfabet języka ruskiego (ukraińskiego) w Galicji w latach 30. i 40. XIX wieku, „Acta Polono-Ruthenica”, XXI, Olsztyn 2016.
Dwornik K., Słoweńska „abecedna vojna” i pierwsza ukraińska „азбучна війна” w Galicji – próba porównania, s. 122–123, https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/16720/Dwornik_Slowenska_abecedna_vojna_Ukrainska_azbuchna_vijna.pdf?sequence=1&isAllowed=y [dostęp 24.07.2023].
Finkel L., Starzyński S., Historya Uniwersytetu Lwowskiego, Lwów 1894.
Franko I., Azbuchna viina v Halychyni 1859 r. Novi materialy, „Ukrainsko-ruskyj arkhiv”, t. 8, Lviv 1912.
Franko I., Azbuchna viina v Halychyni 1859 r., Zibrannia tvoriv u 50 t., t. 47, Kyiv 1986.
„Gazeta Lwowska”, nr 182, Lwów 1859.
Grammatik der ruthenischen (ukrainischen) Sprache, von Stephan von Smal-Stockyj und Theodor Gartner, Wien 1913.
Holovatskii J., O piervom literaturno-umstviennom dvizheniu Rusynov v Halitsii, Lvov 1865.
Huzar O., Sproby vprovadzhennia do ukrainskoho pravopysu latynskoi abetky [w:] Istoriia movy. Dialektolohia, http://dspace.tnpu.edu.ua/bitstream/123456789/22451/1/1998-1_-18-22.pdf [dostęp 1.07.2023].
Hramatyka ruskoi movy. Ulozhili Stepan Smal-Stotskyi i Fedir Gartner. Tretie pereroblene vydannie, Widen 1914.
Ilkiw-Swydnycki M., Kaczmar W., Pierwsze katedry (1784–1805) [w:] Historia w Uniwersytecie Lwowskim. Badania i nauczanie (do 1939 roku), red. J. Maternicki, J. Pisulińska i L. Zaszkilniak, Rzeszów 2016.
Kopitar J., Literatur, „Oesterreichischer Beobachter”, nr 342, Wien 1833.
Kozik J., Między reakcją a rewolucją. Studia z dziejów Ukraińskiego Ruchu Narodowego w Galicji w latach 1848–1849, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne”, z. 52, Warszawa–Kraków 1975.
Kravchuk I., Petro Lodii „Nastanovy Lohiky”, „Visnyk Kyivskoho nacionalnoho universytetu im. T. Shevchenka, Filosofia. Politilohia” 2007, 84–86.
Kravchuk I., Movna spetsyfika filosofskoi spadshchyny Petra Lodiia [w:] Mizhnarodna naukova konferentsiia (12–13 kvitnia 2006 r.). Materialy dopovidei ta vystupiv, cz. ІІ, Kyiv 2006.
Metelko F.S., Lehrgebäude der Slowenischen Sprache im Königreiche Illyrien und in den Benachbarten Provinzen, Laibach 1825.
Minoritätsvotum in der vom k.k. Bukowiner Landesschulrathe behufs Regelung der ruthenischen Schulorthographie eingesetzten Commission abgegeben in November 1887/ von Stephan Smal-Stocki und Theodor Gartner, Czernowitz 1887.
Moklak J., „Studium Ruthenum” jako struktura szkolnictwa wyższego w XVIII wieku, „Nowa Ukraina. Zeszyty historyczno-politologiczne”, nr 15, Kraków 2015.
Moklak J., W walce o tożsamość Ukraińców. Zagadnienie języka wykładowego w szkołach ludowych i średnich w pracach galicyjskiego Sejmu Krajowego, 1866–1892, Kraków 2004.
Lewicki J., Odpowiedź na zdanie o zaprowadzenie abecadła polskiego do piśmiennictwa ruskiego, „Rozmaitości” pismo dodatkowe do „Gazety Lwowskiej”, nr 52, Lwów 1834.
Levytskii I., Iakov Holovatskii i Pantal. Kulish, „Dilo”, nr 48, 49 i 51, Lvov 1886.
Levytskyi I.E., Pohliad na rozvii nyzshoho i vysshoho shkilnytstva v Halychyni v rr. 1772–1800 i rozvii rusko-narodnoho shkilnytstva v rr. 1801–1820, Lviv 1903.
Lozynskyi I., Uvahy nad pravopysom ruskym, „Pchola”, Lviv 1849.
Malorusko-nimetskyi slovar, t. 1: A–O, ulozhyv Ievhenii Zhelekhivskyi, t. 2: P–Ia ulozhili Ievhenii Zhelekhivskyi i Sophron Nedilskyi, Lviv 1886.
Materiialy do kulturnoi istorii Halytskoi Rusy XVIII і XIX viku, Lviv 1902.
Materialy k Istorii Halitsko-russkoi slovesnosti, sobshchaiemyi Bohdanom A. Didytskim. Vospominanie o Markiani Shashkevychi i Ivani Vahylevychi (Iz zapisok Iakova F. Holovatskoho) [w:] Literaturnyi Sbornik izdavaiemyi Halitsko-Russkoiu Matitseiu, Vypusk I, Lvov 1885.
Melnyk I., Petro Lodii, filosof, https://zbruc.eu/node/22367 [dostęp 11.02.2021].
Miejsce Stefana Smal-Stockiego w slawistyce europejskiej, red. W. Hojsak, A. Skurzewska, Kraków 2012.
Mozer M., Prychynky do istorii ukrainskoi movy, Kharkiv 2008.
Nahlik Ie., Nahlik O., Ivan Franko ta Ievhenii Zhelekhivskyi: amplituda vzaiemyn, „Ukrainska mova”, nr 3, Lviv 2011.
Nashi politychni partii, „Dilo”, nr 14, Lvov 1886.
Ohiienko I., (Mytropolyt Ilarion), Istoriia ukrainskoi literaturnoi movy, Kyiv 2004.
Ohonovskii O., Istoriia literatury ruskoi, Chast II, Lvov 1889.
Rozprava o pysovny ruskoi [w:] Vozniak M., Proiekt pravopysy Ivana Zhukivskoho na zizdi „ruskykh uchenykh”, Lviv 1908.
„Rusalka Dnistrova”. Dokumenty i materialy, red. F.I. Steblii, O.A. Kupchynskyi, J.J. Hrycak, V.I. Parubii, O.A. Polanskyi, J.M. Humeniuk, Kyiv 1989.
Russkii Entsiklopedicheskii Slovar, t. 5, S-Peterburg 1875.
Smal-Stotskyi S., Gartner F., Ruska hramatyka, Lviv 1893.
Smal-Stotskyi S., Fedir Gartner (posmertnyi spomyn), „Zapysky Naukovoho Tovarystva imeni Shevchenka”, t. 136–137, Lviv 1925.
Szaszkiewicz M., Азбука i abecadło. Uwagi nad rozprawą „O wprowadzeniu Abecadła polskiego do pismieńnictwa ruskiego”, napisaną przez M. Lozińskiego, umieszczoną w Rozmaitościach Lwowskich z roku 1834, Przemyśl 1836.
Tanty M., Panslawizm, carat, Polacy. Zjazd słowiański w Moskwie w 1867 roku, Warszawa 1970.
Węgliński L.E., Nowyi poezyi małoruskii t.j. piśny, dumy, dumki, chory, tanci, ballady etc. w czystom jazyci Czerwono-Rusyniw, wedla żytia, zwyczaiw ich i obyczaiw narodnych, Lwihorod i Peremyszl 1858.
Vendland A.V., Rusophily Halychyny. Ukrainski konservatory mizh Avstriieiu ta Rosiieiu 1848–1915, Lviv 2015.
Vinkovskyi T., Iosyf II a universytet Frantsa I u Lvovi (Z nahody novoho stolittia), Lviv 1917.
„Vistnyk dla Rusynov Avstriskoi derzhavy”, nr 64 i 65, Wien 1853.
Vozniak M., Do kharakterystyky Petra Lodiia, „Zapysky Naukovoho Tovarystva imeni Shevchenka”, t. 113, Lviv 1913.
Vozniak M., Avtorstvo azbuchnoi statti z 1834 r., „Zapysky Naukovoho Tovarystva imeni Shevchenka”, t. 136–137, Lviv 1925.
Vozniak M., Proiekt pravopysy Ivana Zhukivskoho na zizdi „ruskykh uchenykh”, Lviv 1908 [odbitka: Zapysky Naukovoho Tovarystva imeni Shevchenka, t. 82].
Downloads
Veröffentlicht
Zitationsvorschlag
Ausgabe
Rubrik
Lizenz
Copyright (c) 2024 Galicja.Studia i materiały
Dieses Werk steht unter der Lizenz Creative Commons Namensnennung - Nicht-kommerziell - Keine Bearbeitungen 4.0 International.
