Prawo pokojowych zgromadzeń jako gwarancja wolności wypowiedzi – kilka uwag na temat prawa i praktyki orzeczniczej na Ukrainie

Abstrakt

W artykule zostały przedstawione ogólne zagadnienia teoretyczne dotyczące wolności wypowiedzi oraz wolności zgromadzeń. W szczególności analizie poddano związki funkcjonalne zachodzące pomiędzy obiema wolnościami, zwłaszcza funkcję gwarancyjną pełnioną przez wolność zgromadzeń w odniesieniu do kolektywnego korzystania z prawa do wolności wypowiedzi. Ponadto autorka dokonała oceny zgodności ze standardami międzynarodowych treści ukraińskich regulacji prawnych oraz praktyki orzeczniczej w zakresie ochrony omawianych wolności. Artykuł zawiera także postulaty de lege ferenda dotyczące wprowadzenia do ustawodawstwa Ukrainy mechanizmów zapewniających skuteczniejszą ochronę omawianych wolności. Zdaniem autorki szczególnym problemem jest brak przepisów ustawowych, które konkretyzowałyby klauzule limitacyjne wolności zgromadzeń zawarte w art. 39 ust. 2 Konstytucji Ukrainy oraz normowałyby aspekty proceduralne korzystania z tej wolności, zwłaszcza kwestię uprzedniego zawiadomienia o zamiarze przeprowadzenia pokojowego zgromadzenia. Brak wskazanych przepisów spowodował lukę w prawie, co skłaniało niektóre sądy do stosowania prawa pochodzącego z czasów ZSRR. Prowadziło to do niezgodnego z obowiązującą konstytucją sankcjonowania wymogu uzyskiwania pozwolenia na przeprowadzenie zgromadzenia stosowanego przez organy administracji. Ponadto brak szczegółowych regulacji wolności zgromadzeń stał się przyczyną wielu arbitralnych decyzji administracyjnych ustanawiających zakaz korzystania ze swobód obywatelskich, stanowiących fundamenty demokratycznego społeczeństwa, w tym wolności zgromadzeń. Z drugiej strony z analizy statystycznej orzeczeń sądów administracyjnych z ostatnich lat wynika, iż nastąpił wzrost skuteczności sądowej ochrony swobód obywatelskich, co w przyszłości powinno przełożyć się na praktykę stosowania prawa przez organy administracji publicznej.