Różnice w położeniu i traktowaniu polskich, czeskich i słowackich robotników pracujących na rzecz Trzeciej Rzeszy

Abstrakt

Masowe zatrudnienie cudzoziemców w gospodarce Trzeciej Rzeszy jest zagadnieniem, które doczekało się wielu poważnych opracowań i zajmuje istotne miejsce w obszarze studiów nad gospodarką i polityką okupacyjną Niemiec hitlerowskich. Wynika to bez wątpienia z jego wymiaru ilościowego, jak i złożoności (według statystyk Ministerstwa Pracy Rzeszy na dzień 15 VIII 1944 r. cudzoziemcy stanowili 26% ogółu robotników na niemieckim rynku pracy). Hitlerowski aparat zajmujący się polityką zatrudnienia stworzył kompleksowy system wykorzystania obcej siły roboczej, który był podporządkowany pryncypialnym kryteriom rasowym. Poszczególne narodowości oraz grupy rasowe objęte zostały detalicznym ustawodawstwem, które różnicowało ich wzajemne położenie, warunki egzystencji, traktowanie oraz, co najważniejsze, odseparowywało je od Niemców – kategorii Übermenschen. Nawet w warunkach wojny totalnej wymogi rasowe nie wpłynęły na odstępstwa od bezwzględnej strategii eksploatacji, zwłaszcza Słowian, uznanych za kategorię Untermenschen. Polacy, nacja szczególnie doświadczona i poddana skrajnie brutalnemu i represyjnemu ustawodawstwu, byli kategorią robotników przymusowych, których swobody osobiste i prawa wyjątkowo mocno ograniczono. Inne było położenie obywateli Protektoratu Czech i Moraw oraz satelickiej Słowacji, którzy mieli status dobrowolnych robotników i tym samym mogli liczyć na łagodniejsze traktowanie, możliwość powrotu do ojczyzny po zakończeniu kontraktów i wreszcie lepsze racji żywnościowe.
Celem niniejszego artykułu jest ukazanie procesu zatrudnienia polskich, czeskich i słowackich robotników w gospodarce niemieckiej ze szczególnym naciskiem na dyferencje w obszarze warunków pracy, położenia i traktowania.