The case of Łukasz Ciepliński as an example of the use of family responsibility by officers of the Ministry of Public Security (MBP) as an investigative method: An attempt to reconstruct and classify the issue
DOI:
https://doi.org/10.15584/johass.2025.2.2Keywords:
Home Army, Freedom and Independence (WiN), communist apparatus of repression, independence conspiracy, Stalinism, Office of Public Security(UB), Ministry of Public SecurityAbstract
The story of Jadwiga Cieplińska, the sister of the legendary commander of the Home Army (AK) Rzeszów Inspectorate, and later president of the last authentic IV Main Board of the "Freedom and Independence" Association (WiN), Major Łukasz Ciepliński, is an example of one of the investigative methods used by officers of the Ministry of Public Security (MBP) operating in the years 1945‒1954 during interrogations of members of the independence conspiracy. The use of family responsibility as an investigative method, although contrary to the applicable law, often proved to be an effective way of obtaining statements exposing and incriminating fellow conspirators. Unwavering in the fight for independence, they were ready to undergo physical torture and even death, but they were unable to bear the suffering of their closest family members. At the price of their freedom, the Home Army soldiers and the WiN activists were willing to reveal the most guarded secrets of their organizations and even betray their collaborators. The article provides examples of such blackmail, which concerned Łukasz Ciepliński, Ludwik Marszałek, Zbigniew Bernatowicz, Adam Lazarowicz, Józef Frankiewicz, and even the famous communist secret service provocateur Stefan Sieńko and their loved ones (spouses, children, and siblings). One of the hostages of the communist secret service was Jadwiga Cieplińska (1903‒1983), who was sentenced by the Military District Court in Warsaw to 2 years in prison for the sole reason of helping her brother Łukasz, who run a shop in Zabrze, and she served the entire sentence.
Downloads
References
Aresztowania i procesy – sytuacja w Zrzeszeniu WiN w latach 1946‒1947 w ocenie prezesa IV Zarządu Głównego, 2002, oprac. W. Frazik, „Zeszyty Historyczne WiN-u”, nr 18.
Forystek J., Ostasz G., 2021, Historia AK-WiN w zeznaniach Adama Lazarowicza „Klamry”, Kraków‒Rzeszów.
Frazik W., 2003, „Kapitulacja” Łukasza Cieplińskiego, „Zeszyty Historyczne WiN-u, nr 19‒20, s. 401‒408.
Nowak T., 1990, Kronika Banku Spółdzielczego w Kwilczu za okres od 13 grudnia 1904 r. do 31 marca 1990, mps. Raport komisji Mazura, „Gazeta Wyborcza”, 22.01.1999.
Wielki Almanach Powstańców Wielkopolskich i Bojowników o Niepodległość Ziemi Sierakowsko-Międzychodzkiej 1918‒1921, 2020, t. 1, red. R. Chalasz, Poznań.
Czetwertyński A., 2004, Czetwertyńscy. Na wozie i pod wozem, Warszawa.
Grobelna E., 2014, Koszmar wysiedlenia w oczach dziecka, wspomnienia, „Sierakowskie Zeszyty Historyczne”, nr 11.
Lazarowicz Z., 2009, „Klamra” – mój ojciec, Wrocław.
Napierała W., 2014, Klemens Napierała. Zwykły życiorys zwykłego patrioty. Wysiedlenie rodziny do Generalnego Gubernatorstwa, Wielowieś.
Sternal M., Przebieg służby w szeregach ZWZ-AK, b.d., relacja pisemna w zbiorach G. Ostasza (kopia w zbiorach J. Forystka).
Woźniak J., 1994, Przyczynek do dyskusji na temat IV-tego i V-tego Zarządu Głównego WiN, „Zeszyty Historyczne WiN-u”, nr 5.
Woźniak J., 2011, Droga do wolności Polski, Warszawa.
Wysiedlenia ludności polskiej z powiatu międzychodzkiego 12 grudnia 1939 roku w relacjach i opracowaniach, 2014, red. M. Rutowska, „Sierakowskie Zeszyty Historyczne”, nr 11.
Balbus T., 2022, Podpułkownik Ludwik Marszałek „Zbroja”, Warszawa.
Brzęk G., 1991, Wierny przysiędze. O Łukaszu Cieplińskim „Pługu” komendancie IV Komendy Głównej WiN, Lublin.
Bujak A., 2019, Konrad Dybowski (1919‒1947) działacz podziemia niepodległościowego w Krakowie, „Zeszyty Historyczne WiN-u”, nr 49‒50.
Dziuba A., 2005, Podziemie poakowskie w województwie śląsko-dąbrowskim w latach 1945–1947, Kraków.
Forystek, J., 2003, Bezprawie legislacyjne jako źródło szkody, „Rzeczpospolita”, 9.06.2003, nr 2944.
Forystek J., 2018, Niepodległościowa działalność Józefa Frankiewicza a sprawa jego werbunku przez Jana Wołkowa – brakująca część wspomnień, „Zeszyty Historyczne WiN-u”, nr 48.
Forystek J., 2019, Bojówki dywersyjne na terenie podrzeszowskich placówek AK „Świerk” i „Grab” w gminie Świlcza 1943‒1947, Kraków.
Forystek J., 2022, Tymczasowy Zarząd Państwowy jako ośrodek legalizacji pobytu żołnierzy konspiracji niepodległościowej z Podokręgu AK Rzeszów na terenie Górnego Śląska, „UR Journal of Humanities and Social Sciences”, nr 1.
Forystek J., 2025, Aż do ofiary mego życia... Działalność konspiracyjna Józefa Rzepki „Znicza”, Kraków.
Frazik W., 2004, Jak uwiarygodnić agenta? Stefan Sieńko a więzienne losy Jerzego Woźniaka, „Zeszyty Historyczne WiN-u”, nr 21.
Frazik W., 2005, Operacja „Cezary” – przegląd wątków krajowych [w:] „Zwyczajny” resort. Studia o aparacie bezpieczeństwa 1944‒1956, red. K. Krajewski, T. Łabuszewski, Warszawa.
Frazik W., 2008, Operacja „Cezary”. Prowokacyjna V Komenda WiN, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”, nr 1–2.
Jakimek-Zapart E., 2008, Nie mogłem inaczej żyć... Grypsy Łukasza Cieplińskiego z celi śmierci, wyd. II, Kraków.
Jakimek-Zapart E., 2018, Ty jedna wybaczysz mi wszystko. Ciche życie Jadwigi Cieplińskiej, „Wyklęci”, nr 1.
Jakimek-Zapart E., 2020, Sny wstaną... Grypsy Łukasza Cieplińskiego z celi śmierci, Kraków.
Korkuć M., 2002, „Kujbyszewiacy” – awangarda UB, „Arcana”, nr 4‒5.
Kościański R., 2013, Ciepliński Stanisław (1900‒1983) [w:] Powstańcy wielkopolscy. Biogramy uczestników powstania wielkopolskiego 1918‒1919, t. 10, Poznań.
Kozłowski I., Kwaśniak M., Witowicz B., Zielony P., 2024, Bez winy i bez przyszłości. Losy członków rodzin „zdrajców ojczyzny” represjonowanych na mocy rozkazu NKWD nr 004686, Warszawa.
Lipiński P., 2016, Bicia nie trzeba było ich uczyć. Proces Humera i oficerów śledczych Urzędu Bezpieczeństwa, Wołowiec.
Lipiński P., 2020, Kroków siedem do końca. Ubecka operacja, która zniszczyła podziemie, Wołowiec.
Migdał P., 2017, Koncepcje prawne w zakresie prawa międzynarodowego wypracowane w III Rzeszy a jej polityka okupacji, „Studia prawnicze KUL”, nr 2(70).
Musiał F., 2005, Bijemy i bić będziemy, http://zhwin.pl.
Otto J.G., 2021, Gra ze śmiercią istotą mechanizmu władzy. O logice reżimu totalitarnego, „Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne”, vol. 69.
Pestka-Lehmann M., Lehmann M., 2016, Krąg rodzinny Łukasza Cieplińskiego, „Sierakowskie Zeszyty Historyczne”, nr 16.
Szopa P., 2014, W imieniu Rzeczypospolitej... Wymiar sprawiedliwości Polskiego Państwa Podziemnego na terenie Podokręgu AK Rzeszów, Rzeszów.
Szwagrzyk K., 2000, Zbrodnie w majestacie prawa 1944–1955, Warszawa.
Szwagrzyk K., 2005, Prawnicy czasu bezprawia. Sędziowie i prokuratorzy wojskowi w Polsce 1944–1956, Kraków–Wrocław.
Wójcik Z.K., 2018, Łukasz Ciepliński – między legendą a rzeczywistością, „Biuletyn IPN”, nr 3.
Wójcik Z.K., 2024, Łukasz Ciepliński (1913‒1951) – bohater niedoceniony, „Bezpieczeństwo. Teoria i Praktyka”, nr 2.
Wójcik Z.K., 2025, W kleszczach totalitaryzmów. Łukasz Ciepliński (1913‒1951), t. 1: Prawość i męstwo, Warszawa‒Rzeszów.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
