The development of credit cooperatives in the territories of the Prussian partition in the light of the Reports of the Association of Commercial and Economic Companies for the Poznań Province and West Prussia in the years 1871–1914
DOI:
https://doi.org/10.15584/johass.2025.3.3Keywords:
cooperatives, banking, Prussian partition, organic workAbstract
The concept of cooperation has been known for a long time. However, it was not until the 19th century that the concept of cooperatives reached its mature form. That is, a movement that was supposed not only to satisfy basic existential needs, but also enable the development of an individual and the local community. In a word, it was supposed to secure the needs of the body and develop the potential of the spirit. This can be clearly seen in the example of the lands of the Prussian partition, where the idea of cooperatism developed exceptionally strongly, encompassing many areas of economic and social life. The annually published Sprawozdanie Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych na Poznańskie I Prusy Zachodnie (Reports of the Association of Commercial and Economic Companies for the Poznań Province and West Prussia) are excellent in showing the development of cooperatives over the years. The data presented there illustrate both the material development of the movement and its constant struggle to promote civic and patriotic attitudes, which was a kind of hallmark of this movement. Growth in both the number of cooperatives and the number of members of individual companies is clearly visible. This proves the positive reception of and trust in this idea. In addition, the growth in the financial potential of this initiative is clearly visible. From small local ventures, which epitomises early cooperatives, this movement has grown into a serious player in the region. Supporting both private ventures and activating a significant part of the Polish community in the fight to maintain independence and national awareness. And all this while repeatedly emphasizing that not profit but the common good is the primary goal of cooperatives.
Downloads
References
Abramowski E., 1907, Idee społeczne kooperatyzmu, Warszawa 1907.
Łyskowski M., 1870, Przewodnik dla spółek pożyczkowych, Toruń.
Spandowski P., 1917, Z praktyki spółek wielkopolskich. Cztery wykłady, Poznań.
Stefczyk F., 1914, Podręcznik dla kas Stefczyka, Lwów.
Thugutt S., 1937, Spółdzielczość: zarys ideologii, Warszawa.
Siódme sprawozdanie Związku Spółek Zarobkowych w Prusach Zachodnich, W. X. Poznańskiem i na Górnym Śląsku za rok 1878, Poznań 1879.
Dziesiąte sprawozdanie Związku Spółek Zarobkowych w Prusach Zachodnich, W. X. Poznańskiem i na Górnym Śląsku za rok 1881, Poznań 1882.
Jedenaste sprawozdanie Związku Spółek Zarobkowych w Prusach Zachodnich, W. X. Poznańskiem i na Górnym Śląsku za rok 1882, Poznań 1883.
Trzynaste sprawozdanie Związku Spółek Zarobkowych w Prusach Zachodnich, W. X. Poznańskiem i na Górnym Śląsku za rok 1884, Poznań 1885.
Ośmnaste sprawozdanie Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych na Poznańskie i Prusy Zachodnie za rok 1889, Poznań 1890.
Dwudzieste drugie Sprawozdanie Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych na Poznańskie i Prusy Zachodnie za rok 1893, Poznań 1894.
Dwudzieste czwarte Sprawozdanie Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych na Poznańskie i Prusy Zachodnie za rok 1895, Poznań 1896.
Sprawozdanie Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych na Poznańskie i Prusy Zachodnie za rok 1901, Poznań 1902.
Trzydzieste drugie sprawozdanie Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych na Poznańskie i Prusy Zachodnie za rok 1903, Poznań 1904.
Trzydzieste trzecie sprawozdanie Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych na Poznańskie i Prusy Zachodnie za rok 1904, Poznań 1905.
Trzydzieste czwarte sprawozdanie Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych na Poznańskie i Prusy Zachodnie za rok 1905, Poznań 1906.
Trzydzieste szóste sprawozdanie Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych na Poznańskie i Prusy Zachodnie za rok 1907, Poznań 1908.
Czterdzieste sprawozdanie Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych na Poznańskie i Prusy Zachodnie za rok 1911, Poznań 1912.
Czterdzieste drugie sprawozdanie Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych na Poznańskie i Prusy Zachodnie za rok 1913, Poznań 1914.
Czterdzieste trzecie Sprawozdanie Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych na Poznańskie i Prusy Zachodnie za rok 1914, Poznań 1915.
Czterdzieste czwarte Sprawozdanie Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych na Poznańskie i Prusy Zachodnie za rok 1915, Poznań 1916,
Czterdzieste siódme sprawozdanie Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych na Poznańskie i Prusy Zachodnie za rok 1918, Poznań 1919.
„Poradnik dla Spółek. Organ Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych na Poznańskie i Prusy Zachodnie”: 1892.11.01, R. 1, nr 1, 1893.01.31, R. 1, nr 3, 1893.08.31, R. 1, nr 10.
Roczniki Sejmików Gospodarskich w Toruniu 1879.
Baranowska M., 2008, Koncepcja miasta idealnego w dobie ery industrialnej – na przykładzie osiedla przemysłowego Lanark [w:] Czas i przestrzeń w naukach geograficznych. Wybrane problemy geografii historycznej, red. M. Kulesza, Łódź.
Bukowski M., Koryś P., Leszczyńska C., Tymiński M., Wolf N., 2018, Wzrost gospodarczy ziem polskich w okresie pierwszej globalizacji (1870–1910), „Ekonomista”, nr 2, red. M. Gorynia, Warszawa.
Buzek J., 1913, Administracya gospodarstwa społecznego. Wykłady z zakresu nauki administracyi i austryackiego prawa administracyjnego, Lwów.
Danowska-Prokop B., 2016, Poglądy Adama Smitha, Tomasza Robert Malthusa i Davida Ricardo na kwestie ludnościowe, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach”, nr 260, red. W. Szkutnik, Katowice.
Dzwonkowski R., 1975, Ks. Piotr Wawrzyniak jako działacz społeczny [w:] Na okazanie drogi. Praca zbiorowa poświęcona pokoleniu księdza Piotra Wawrzyniaka red. F. Jessa, Poznań.
Gniewek J., 2019, Misja i zasady spółdzielcze jako istotne czynniki rozwoju spółdzielczego sektora bankowego w Polsce, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, vol. L, 3, Sectio H, red. P. M. Pasierbiak, Lublin.
Grudzińska A., 2019, W poszukiwaniu racjonalnej organizacji społeczeństwa. Tomasz More, Robert Owen a praktyka kibuców [w:] Studia nad autorytaryzmem i totalitaryzmem, t. 41, nr 2, red. M. Maciejewski, Wrocław.
Jakóbczyk W., 1948, Cieszkowski i Liga Polska, „Przegląd Historyczny”, t. 38, Warszawa.
Kouschil Ch., 2006, O działalności Pruskiej Komisji Kolonizacyjnej na Prusy Zachodnie i Poznańskie w rejonie Skwierzyny, „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny”, nr 13, red. D. Rymar, Gorzów Wielkopolski.
Król M., 2016,Towarzystwa oszczędnościowo-pożyczkowe w guberni kaliskiej do 1914 roku, Łódź.
Magiera E., 2012, Wartości wychowawcze polskiej spółdzielczości okresu międzywojennego (1918–1939) i ich aktualność we współczesnym społeczeństwie obywatelskim, „Prace naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie”, t. XIX, red. H. Ćwięk, Częstochowa.
Magiera E., 2016, Zarys rozwoju ruchu spółdzielczego na ziemiach polskich pod zaborem pruskim w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku oraz jego edukacyjny charakter, „Studia Pedagogica Ignatiana”, vol. 19, red. A. Bieś, Kraków.
Ochociński S., 1961, W stulecie spółdzielczości kredytowej w Wielkopolsce, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, nr 2, red. A. Ohanowicz, Poznań.
Tomaszewski W., 1912, Pół wieku Polskich Spółek Zarobkowych i Gospodarczych w W. Ks. Poznańskiem, Prusach Zachodnich i na Górnym Śląsku: ich powstanie, organizacja i rozwój od r. 1861‒1910, t. 1‒2, Poznań.
Rolski M., 2017, Ksiądz Augustyn Szamarzewski (1832‒1891) patron polskiej bankowości spółdzielczej w zaborze pruskim, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, nr 475, red. J. Sokołowski, Wrocław.
Zaorski-Sikora Ł., 2023, Aporie zrównoważonego rozwoju, „Nowa Polityka Wschodnia”, nr 1 (36), red. J. Marszałek-Kawa, Toruń.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
