Renaturyzacja rzek szansą dla ochrony populacji brzegówki Riparia riparia w Polsce

Abstrakt

Regulacja i przebudowa rzek oraz ich dolin, oprócz drastycznych zmian hydrologicznych, często prowadzą do zmiany lub zaniku siedlisk cennych gatunków roślin i zwierząt. Szczególnie narażone na utratę miejsc rozrodu są gatunki bezpośrednio związane z urwistymi brzegami oraz skarpami nadrzecznymi, które powstają w wyniku procesów erozyjnych oraz osuwiskowych. Stosowane intensywne zabiegi hydrotechniczne takie jak prostowanie koryt czy likwidacja nieregularności brzegów powodują zahamowanie naturalnych, procesów rzecznych, które są pożądane. Gatunki ptaków występujące w Polsce, potrzebujące do gniazdowania naturalnych wysokich brzegów, to m. in.: brzegówka Riparia riparia, zimorodek Alcedo atthis oraz żołna Merops apiaster. Coraz liczniej podejmowane są działania, prowadzące do przywrócenia rzekom stanu zbliżonego do naturalnego. Celem renaturyzacji jest nie tylko zwiększenie możliwości retencyjnych, ochrona przed powodziami, lecz także ogólna poprawa funkcjonowania ekosystemów rzecznych oraz zachowanie bioróżnorodności w obrębie ich dolin. Renaturyzacja obejmuje działania takie jak: tworzenie odsłoniętych skarp, naśladujących podcięcia erozyjne, likwidacja umocnień brzegów czy utrzymanie wyrw brzegowych. Oprócz drapieżnictwa, ze strony takich gatunków jak norka amerykańska Neovison vison, lis Vulpes vulpes oraz lokalnie jenot Nyctereutes procyonoides, największym zagrożeniem dla populacji brzegówki jest utrata odpowiednich miejsc rozrodu. Uregulowanie rzeki, gdzie wprowadzone zabiegi hydrotechniczne spowodowały zaburzenie funkcjonowania naturalnych procesów rzecznych, powoduje również straty w lęgach ptaków przez gwałtowne powodzie, które niszczą gniazda wraz z jajami lub pisklętami. Brzegówki w wielu miejscach zaprzestały użytkowania koryt rzecznych jako miejsc lęgowych, zajmując antropogeniczne siedliska, które mają jednak pewne ograniczenia i zagrożenia. Renaturyzacja jest więc ważnym działaniem, które należy podjąć w miejscach, gdzie regulacje w przeszłości przyniosły największe szkody w środowisku. Należy wspierać rozwój terenów antropogenicznych w zgodzie z zasadami zrównoważonego użytkowania zasobami środowiska naturalnego.