Kościół, religia i religijność a polskie życie polityczne w Galicji doby autonomii. Stan badań i postulaty badawcze
DOI:
https://doi.org/10.15584/galisim.2023.9.1Słowa kluczowe:
Galicja, Kościół katolicki, kultura polityczna, religijność, autonomiaAbstrakt
Rola Kościoła katolickiego w dziejach państwa i społeczeństwa polskiego jest ogromna. Dodatkowego znaczenia Kościół nabrał w okresie narodowej niewoli. Księża niejednokrotnie angażowali się w działalność patriotyczną, świeccy szukali oparcia w religii. Wraz z rozwojem nacjonalizmu dochodziło do coraz większej symbiozy narodu z katolicyzmem. Angażowanie się księży w działania polityczne przynosiło również napięcia polityczne, szczególnie w autonomicznej Galicji. Dotychczas brak jest syntezy poświęconej analizie miejsca duchowieństwa katolickiego i religii w galicyjskiej kulturze politycznej. Niniejszy artykuł jest próbą przybliżenia dotychczasowego dorobku naukowego w tej materii oraz postawienia kilku postulatów badawczych.
Downloads
Bibliografia
Centralne Państwowe Historyczne Archiwum Ukrainy we Lwowie, Archiwum F. Ziemiałkowskiego, Fond 93.
Lwowska Naukowa Biblioteka im. W. Stefanyka, NAN Ukrainy, Papiery Zaleskich.
Lwowska Naukowa Biblioteka im. W. Stefanyka, NAN Ukrainy, Archiwum Włodzimierza Kozłowskiego, Zespół 59, rkps 372, cz. 1.
Arcybiskup Józef Teodorowicz (1864–1938). Studia i materiały, oprac. nauk. i red. J. Wołczański, Kraków 2017.
Bobrzyński M., Jaworski W.L., Milewski J., Z dziejów odrodzenia politycznego Galicji 1859–1873, Warszawa–Kraków 1905.
Bojko J., Ze wspomnień, Warszawa 1959.
Czechowicz K., Korespondencja greckokatolickiego biskupa przemyskiego 1897–1914, wydała A. Krochmal, Przemyśl 1998.
Golian Z., O moderantach, doczesnej władzy papieża i patriotyzmie chrześcijańskim, Kraków 2022.
Kajsiewicz H., ksiądz CR, Ksiądz a polityka, wstępem opatrzył ksiądz J. Guzdek, Kraków 2000.
Katalog Tek Sapieżyńskich, red. D. Kościółek, Kraków 2013, s. 83–84.
Komar E., Kardynał Puzyna (moje wspomnienia), Kraków 1912.
Sikorski T., Wątor A., Korespondencja i papiery polityczne Jana Gwalberta Pawlikowskiego z lat 1904–1914, Radzymin–Szczecin 2014.
Słomka J., Pamiętnik włościanina. Od pańszczyzny do dni dzisiejszych, Warszawa 1983.
Sprawozdania stenograficzne z rozpraw galicyjskiego Sejmu Krajowego, 5 posiedzenie 1 sesji z 22 kwietnia 1861 r., Lwów 1861.
Wątor A., Na galicyjskim Podolu. Praca narodowa i oświatowa w relacjach uczestników do roku 1914, Szczecin 2019.
Witos W., Moje wspomnienia, cz. 1, Warszawa 1988.
Wołczański J., Listy biskupa Grzegorza Chomyszyna do arcybiskupa Józefa Bilczewskiego z lat 1904–1922, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 2003, 36/1, s. 235–251.
Wołczański J., Listy biskupa Leona Wałęgi do arcybiskupa Józefa Bilczewskiego z lat 1900–1922, „Nasza Przeszłość”, t. 90, s. 181–386.
„Gazeta Narodowa” nr 217 z 10 VIII 1872, s. 3.
Kto powinien być posłem? „Związek Chłopski” nr 5 z 1 III 1895, s. 36.
„Kurier Lwowski” nr 89 z 30 III 1899, s. 2.
Nadużycie ambony, „Kurier Lwowski” nr 297 z 26 X 1894, s. 1.
Rocznice stuletnie, „Gazeta Narodowa” nr 50 z 29 II 1868, s. 3
Baliński W., Kapłan Bożego miłosierdzia Ksiądz Zygmunt Golian, Kraków 2022.
Bąbiak G.P., Funeralia narodowe. Pogrzeby patriotyczne Polaków w czasach niewoli. (Eseje historyczne), Warszawa 2016.
Bernacki W., Jednostka Naród Niepodległość. Myśl polityczna demoliberałów galicyjskich (1882–1905), Kraków 1997.
Besier G., Kirche, Politik und Gesellschaft im 19. Jahrhundert, Oldenburg 2010.
Bieś A. P., Jan Badeni SJ (1858–1899). U początków ruchu społecznego katolików w Galicji, Kraków 2012.
Chwalba A., Sacrum i rewolucja. Socjaliści polscy wobec praktyk i symboli religijnych, Kraków 2007.
Czajkowski J., Kardynał Adam Stefan Sapieha, Wrocław 1997.
Dobrzanowski S., Biskup Antoni Gałecki wikariusz apostolski krakowski 1862–1879, Studia z Historii Kościoła w Polsce, Warszawa 1972.
Dziadzio A., Cenzura prasy w Austrii 1862–1924. Studium historyczno-prawne, Kraków 2012.
Dziadzio A., Ochrona prawna Kościoła i religii katolickiej w monarchii austriackiej w świetle konfiskat prasy galicyjskiej (XIX/XX w.) [w:] Społeczeństwo a władza. Ustrój, prawo, idee, Wrocław 2010, s. 529–558.
Dziadzio A., Osobowe prawo małżeńskie w Austrii na tle stosunków państwo – Kościół katolicki (XVIII–XIX w), „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa”, Kraków 2004, s. 107–120.
Dziadzio A., Wolność wyznania i sumienia a przymus religijny w austriackiej monarchii konstytucyjnej 1867–1914, „Czasopismo Prawno-Historyczne”, [Poznań] 1993, t. XLV, s. 65–85.
Dzwonkowski R., ks., SAC, Listy społeczne biskupów polskich 1918–1914, Paris 1914.
Feldman W., Stronnictwa i programy polityczne w Galicji, t. 2, Kraków 1907.
Gąsiewski W., W Bogu tylko człowiek tu zwycięża. Działalność religijna, społeczna i patriotyczna ks. dr Adama Kopycińskiego jako proboszcza parafii Gawłuszowice w latach 1893–1914 – przyczynki biograficzne, Mielec 2010.
Hajko G., Arcybiskup Bolesław Twardowski (1864–1944). Metropolita lwowski obrządku łacińskiego, Rzeszów 2010.
Himka J.P., Kościół greckokatolicki a procesy narodowotwórcze wśród Ukraińców w Galicji, „Znak” 1985, nr 4, s. 41–52.
Historia Kościoła w Polsce, t. 2: 1764–1945, cz. 1: 1764–1918, red. B. Kumor i Z. Obertyński, oprac. J. Ataman, Warszawa 1979.
Hoff J., Mieszkańcy małych miast Galicji Wschodniej w okresie autonomicznym, Rzeszów 2005.
Jabłońska-Deptuła E., Legenda polska. Kościół – religia – patriotyzm 1764–1864, Warszawa 2015.
Jakubowski-Tiessen M., Religion zwischen Kunst und Politik: Aspekte der Säkularisierung im 19.
Jahrhundert, Göttingen 2004.
Janowski M., Dzieje Galicji jako problem historyczny – po latach, „Kwartalnik Historyczny”, 2009, z. 2, s. 8.
Janowski M., Inteligencja wobec wyzwań nowoczesności: dylematy ideowe polskiej demokracji liberalnej w Galicji w latach 1889–1914, Warszawa 1996.
Kącki F., Ksiądz Stanisław Stojałowski i jego działalność społeczno-polityczna, Lwów 1937.
Kołbuk W., Galicyjski episkopat greckokatolicki wobec Polaków i kultury polskiej, „Roczniki Humanistyczne” 1996, t. XLIV, z. 7, s. 299–316.
Kracik J., W Galicji trzeźwiejącej, krwawej, pobożnej, Kraków 2008.
Król-Mazur R., Działalność polityczna arcybiskupa Józefa Teofila Teodorowicza w latach 1888–1923, Kraków 2013.
Kudłaszyk A., Ksiądz Stanisław Stojałowski. Studium historyczno-prawne, Wrocław 1998.
Kuzicki J., Orężem i pracą: życie i działalność Walerego Wielogłowskiego (1805–1865), Rzeszów 2005.
Ludwikowski Rett R., Polityczny rodowód stereotypu Polaka-katolika, „Zeszyty Naukowe UJ. Studia Religiologa”, z. 3, Kraków 1978.
Ludwikowski Rett R., Szkice na temat galicyjskich ruchów i myśli politycznej (1848–1892), Kraków 1980.
Łunczewski M., Odwieczny naród. Polak i katolik w Żmiącej, Toruń 2012.
Marchel S., Obraz i zadania Kościoła katolickiego w Galicji przełomu XIX i XX stulecia w pismach kardynała Jana Maurycego Puzyny (1842–1911) [w:] Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej, red. J. Krochmal, Warszawa 2017, s. 235–249.
Marchel S., Przyczynek do biografii kardynała Jana Maurycego Puzyny (1842–1911), „Echa Przeszłości” 2020, XXI/2, s. 121–152.
Matusik P., Nadeszła epoka przejścia. Nowoczesność w piśmiennictwie katolickim Poznańskiego 1836–1871, Poznań 2011.
Micińska M., Ksiądz Ludwik Ruczka. Opiekun sybiraków z 1863 roku – polityk galicyjski – proboszcz Kolbuszowej, Warszawa 2015.
Mrówczyński J., Ks. Walerian Kalinka. Życie i działalność, Poznań–Warszawa–Lublin 1972.
Nowak A., Słownik biograficzny kapłanów diecezji tarnowskiej 1786–1985, t. 1–4, Tarnów 1999–2004.
Nowak M., Dwa światy. Zagadnienie identyfikacji narodowej Andrzeja Szeptyckiego w latach 1865–1914, Gdańsk 2018
Olszewski D., Polska kultura religijna na przełomie XIX i XX wieku, Warszawa 1999.
Osadczy W., Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji, Lublin 2007.
Osterhammel J., Historia XIX wieku. Przeobrażenie świata, Poznań 2013
Pałach S., Ksiądz Stanisław Stojałowski: obrońca ludu polskiego, Marki 1999.
Pałka Z., Ks. Leon Pastor (1846–1912), „Rocznik Kolbuszowski” 2011, 11, s. 97–106.
Piech S.L., Wychować dla Kościoła i państwa. Formacja elity duchowieństwa galicyjskiego w Wiedniu 1775–1918, Kraków 2012.
Pietrzak J., Myśl społeczno-polityczna ks. Stanisława Stojałowskiego [w:] „Rodzinna Europa”. Europejska myśl polityczno-prawna u progu XXI wieku, red. P. Fiktus, H. Malewski, M. Marszał, Wrocław 2015, s. 171–183.
Pijaj S., Działalność Jerzego Czartoryskiego i Stefana Kaczały na rzecz zawarcia ugody polsko-ukraińskiej w Galicji w latach siedemdziesiątych XIX wieku [w:] Galicja: studia z dziejów społeczno-gospodarczych, Kraków 2017, s. 161–180.
Pokolenia albo porządkowanie historii, wybór, wstęp, oprac. H. Orłowski, Poznań 2015.
Porter-Szűcs B., Wiara i ojczyzna: katolicyzm, nowoczesność i Polska, Warszawa 2022.
Pudłocki T., Iskra światła czy kopcąca pochodnia? Inteligencja w Przemyślu w latach 1867–1939, Kraków 2009.
Rek T., Ksiądz Eugeniusz Okoń, Warszawa 1962.
Rohdewald S., Götter der Nationen. Religiöse Erinnerungsfiguren in Serbien, Bulgarien und Makedonien bis 1944, Köln–Wien–Weimar 2014.
Rymar S., Ksiądz Wojciech Stępek, „Nasza Przeszłość”, [Kraków] 1961, t. 13, s. 269–286.
Saurer E., Die politischen Aspekte der österreichischen Bischofsernennungen 1867–1903, Wien 1968.
Semczyszyn M., Galicyjskie wybory. Działalność Centralnego Komitetu Wyborczego w Galicji Wschodniej w latach 1867–1906, Warszawa 2014.
Sieghart R., Die letzten Jahrzehnte einer Großmacht. Menschen, Völker, Probleme des Habsburger-Reichs, Berlin 1932.
Sierżęga P., Obchody Kazimierzowskie w Galicji (1869) [w:] Galicja i jej dziedzictwo, t. 15: Działalność wyzwoleńcza, Rzeszów 2001, s. 74–145.
Sierżęga P., Obchody rocznicy unii lubelskiej na terenie Galicji w 1869 roku [w:] Galicja i jej dziedzictwo, t. 15: Działalność wyzwoleńcza, Rzeszów 2001, s. 146–199.
Skinner Q., Metoda historyczna i wolność republikańska, Toruń 2016.
Sroka Ł.T., Rada Miejska we Lwowie w okresie autonomii galicyjskiej 1870–1914: studium o elicie władzy, Kraków 2012.
Stankiewicz W., Okoń Eugeniusz (1881–1949) [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIII, Wrocław 1978.
Stomma L., Antropologia kultury wsi polskiej w XIX wieku oraz wybrane eseje, Łódź 2002.
Szczurowski R., Socjaliści w polskiej publicystyce katolickiej lat 1878–1918, Kraków 2001.
Szlachta B., Ład – Kościół – naród, Kraków 1996.
Szymczak D., Galicyjska „ambasada” w Wiedniu. Dzieje ministerstwa dla Galicji 1871–1918, Poznań 2013.
Świątek A., Gente Rutheni, natione Poloni. Z dziejów Rusinów narodowości polskiej w Galicji, Kraków 2014.
Tarnowski S., Kardynał Dunajewski: książę biskup krakowski: wspomnienie pośmiertne, Kraków
Wojtusiak E., Duchowieństwo ludowe w diecezji tarnowskiej 1868–1918, „Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce” 1974, t. 41, s. 77–134.
Wójtowicz-Huber B., Ojcowie narodu. Duchowieństwo greckokatolickie w ruchu narodowym Rusinów galicyjskich (1867–1918), Warszawa 2008.
Wysocki W.J., Żak A.C., Biskup Władysław Bandurski, Pruszków 1997.
Zieliński Z., Mit „Polak-katolik” [w:] Polskie mity polityczne XIX i XX wieku, red. W. Wrzesiński, Wrocław 1994.
Zięba A.A., Mniejszości Galicji w przededniu wojny. Perspektywy przegranych i zwycięzców Wielkiej Wojny: zbiorowe tożsamości i indywidualne doświadczenia w Europie Środkowo-Wschodniej (1914–1921), cz. I: Imperialne obawy, narodowe nadzieje i rozczarowania, red. A. Nowak, Warszawa 2018.
Ziębińska B., Sozańska D., Polityka społeczna w Krakowie na przełomie XIX i XX wieku: konserwatyzm i katolicka myśl społeczna, Kraków 2021.
Lysty myn. Floryana Zyyemyalkovs’koho do ep. Ivana Stupnyts’koho, „Zapysky Naukovoho Tovarystva im. Shevchenka” 1908, t. CXXXV, s. 121–133.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Galicja. Studia i materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
