Wojna i mobilność. Galicjanie w Królestwie Polskim w czasie I wojny światowej
DOI:
https://doi.org/10.15584/galisim.2020.6.4Słowa kluczowe:
Kingdom of Poland, Galicia, World War I, mobility, migrationAbstrakt
Okres I wojny światowej to nie tylko konfrontacja militarna żołnierzy walczących państw. Wpłynął on również istotnie na życie codzienne milionów zwykłych ludzi. Jednym z przejawów owego wpływu była wojenna mobilność. Dotyczyła ona również mieszkańców Galicji. Na skutek działań wojennych Galicjanie zostali zmuszeni do przemieszczania się w różnych kierunkach jako żołnierze, uciekinierzy, ewakuowani, pracownicy. Jednym z kierunków galicyjskich migracji było opanowane w 1915 r. przez państwa centralne Królestwo Polskie. Napływ Galicjan na ten obszar można podzielić na klika fal. Pierwszą stanowili Polacy-żołnierze w austriackich mundurach. Kolejną tworzyli galicyjscy Polacy zatrudnieni w austriackim aparacie okupacyjnym. Następnie do Królestwa przybywali uczeni, urzędnicy, inteligencja zapraszani przez władze tworzącego się państwa polskiego. Galicjanie nie zawsze spotykali się z przychylnym przyjęciem rodaków. Jedną z przyczyn były panujące stereotypy i uprzedzenia. Galicjanie wnieśli jednak istotny wkład w dzieło budowy państwowości polskiej.
Downloads
Bibliografia
Archiwum Akt Nowych: Akta Juliusza Twardowskiego, nr zesp. 104, sygn. 31, 46, Gabinet Cywilny Rady Regencyjnej, sygn. 249, mikr. B 5027.
Archiwum Główne Akt Dawnych: Militärgeneralgouvernement in Polen, sygn. 50, 204, 1615.
Österreichische Staatsarchiv: Kriegsarchiv, Neue Feldakten, 4092, 4019, Haus-, Hof- und Staatsarchiv, PA I 1019.
Zakład Narodowy im. Ossolińskich: Dembiński B., Wspomnienia z lat 1914–1918. Lwów–Warszawa, sygn. 13168 II, Turnau L., Wspomnienia z czasów pierwszej wojny światowej, sygn. 15638 II, Wysocki A., Z dziejów mej służby, sygn. 12477 II.
Andrian L. v., Korrespondenzen, Notizen, Essays, Berichte, Köln 2003.
Dziennik Urzędowy Obwodu Olkuskiego, 1916, nr 20.
Raporty i korespondencja oficerów werbunkowych Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego 1915–1916. Ziemia Kielecka, Kielce 2007
Administracja w Królestwie, „Czas”, nr 221 z 16 V 1918, s. 3.
Antagonizmy dzielnicowe, „Ziemia Kielecka”, nr 3 z 6 XI 1915, s. 1–2.
Brak profesorów na Uniwersytecie Lwowskim, „Czas”, nr 302 z 15 VII 1918.
„Królewiacy” i „Galicjanie”, „Czas”, nr 332 z 1 VIII 1918, s. 1.
List z Piotrkowa, „Nowa Reforma”, nr 581 z 17 XI 1916, s. 1.
Niedole Galicjan, „Czas”, nr 458 z 15 X 1918, s. 2.
„Nowości Ilustrowane”, nr 6 z 9 II 1918.
Otwarcie kursów administracyjnych w Lublinie dla urzędników średniej kategorii, „Ziemia Lubelska”, nr 240 z 14 V 1917, s. 3.
o zniesieniu kordonu, „Nowości Ilustrowane”, nr 32 z 8 VIII 1914, s. 1.
Poczta na zajętym terenie, „Nowości Ilustrowane”, nr 31 z 31 VII 1915, s. 9–10.
Ruch graniczny, „Ziemia Lubelska”, nr 240 z 14 V 1917, s. 3.
Seminarium nauczycielskie w Piotrkowie, „Głos Narodu”, nr 547 z 4 XII 1916, s. 1.
Bojko J., Ze wspomnień, Warszawa 1959.
Dembiński H., Dziennik 1907–1915, Warszawa 2000.
Dziennik Juliusza Zdanowskiego, t. I: 22 VI 1915 – 29 IV 1917, Szczecin 2013.
Dzierzbicki S., Pamiętnik z lat wojny 1915–1918, Warszawa 1883.
Jampolski J.M., Wspomnienia z czasów okupacji austriackiej w Królestwie Kongresowym, Kraków 1924.
Kakowski A., Z niewoli do niepodległości, Kraków 2000.
Konarska J., Dwór na wulkanie. Dziennik ziemiański z przełomu epok 1895–1920, Warszawa 2019.
Konarski K., Dalekie a bliskie. Wspomnienia szczęśliwego człowieka, Wrocław–Warszawa–Kraków 1965.
Krudzielski Z., Wspomnienia, Warszawa 1996.
Łoś S., „Świat się w mych oczach dwukrotnie zawalił…”. Wspomnienia dyplomaty, Kraków–Warszawa 2017.
Nowaczyński A., Słowa, słowa, słowa, Warszawa 2013.
Rokoszny J., Diariusz Wielkiej Wojny, t. I–II, Kielce 1998.
Strzemiński M., Nasze Puławy. Kolekcja wspomnień, Lublin 1986.
Walewska M., Rok 1918. Wspomnienia, Warszawa 1998, s. 39.
Borodziej W., Górny M., Nasza wojna. Europa Środkowo-Wschodnia 1912–1916, t. I: Imperia, Warszawa 2014.
Borodziej W., Górny M., Nasza wojna, t. 2: Narody 1917–1923, Warszawa 2018.
Chmielewski W., Państwowe Seminarium Nauczycielskie Żeńskie w Piotrkowie w pierwszych latach działalności (1916–1919). W stulecie powstania, „Studia Paedagogica Ignatiana” 2016, nr 3 (19).
Chwalba A., Polacy w służbie Moskali, Warszawa–Kraków 1999.
Domański H., O ruchliwości społecznej w Polsce, Warszawa 2004.
Drozdowski M., Naczelny Komitet Narodowy (1914–1918). Polityczne i organizacyjne zaplecze Legionów Polskich, Kraków 2017.
Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego 1915–1945, red. nauk. P.M. Majewski, Warszawa 2016.
Eksteins M., Święto wiosny: wielka wojna i narodziny nowego wieku, Warszawa 1996.
Galizien in Bewegung: Wahrnehmungen – Begegnungen – Verflechtungen, Wien 2013.
Gaul J., Austro-Węgry wobec Kościoła Katolickiego w Królestwie Polskim (sierpień 1914 – sierpień 1915), „Kwartalnik Historyczny” 2005, nr 4.
Getrennt und doch verbunden. Grenzstädte zwischen Österreich und Russland 1772–1918, Wien 2011.
Hausner A., Die Polenpolitik der Mittelmächte und die österreichisch-ungarische Militärverwaltung in Polen während des Weltkrieges, Wien 1935.
Kargol A.M., Specyfika migracji galicyjskiej – w aktach c.k. Policji w Krakowie na początku XX wieku [w:] Nietypowe migracje Polaków w XIX–XXI wieku, red. A.M. Kargol i W. Masiarz, Kraków 2011.
Kargol T., Gospodarcze kontakty polskiego ziemiaństwa zaboru austriackiego i rosyjskiego w latach I wojny światowej [w:] Międzyzaborowe kontakty ziemiaństwa, red. W. Caban i S. Wiech, Kielce 2010, s. 153–164.
Korzeniowski M., Uchodźcy z Królestwa Polskiego i Galicji w latach Wielkiej Wojny [w:] Metamorfozy społeczne, t. 12, red. W. Mędrzecki, Warszawa 2018.
Koziarski S.M., Sieć kolejowa Polski w latach 1842–1918, Opole 1993.
Krzemiński T., W cieniu kordonu. Społeczne aspekty funkcjonowania granicy prusko-rosyjskiej w XIX i na początku XX wieku w rejonie Kujaw, ziemi chełmińskiej i dobrzyńskiej (rekonesans badawczy), „Czasy Nowożytne” 2015, t. 25, s. 165–190.
Kucharska A., Polacy w niemieckiej administracji cywilnej Królestwa Polskiego [w:] Pierwsza niemiecka okupacja. Królestwo Polskie i kresy wschodnie pod okupacją mocarstw centralnych 1914–1918, red. G. Kucharczyk, Warszawa 2019, s. 387–468.
Latawiec K., Rosyjska straż graniczna w Królestwie Polskim w latach 1851–1914, Lublin 2014.
Latawiec K., Zasady ruchu granicznego między terenami Królestwa Polskiego okupowanymi przez wojska austriacko-węgierskie a Galicją w latach 1917–1918, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2010–2011, t. VII, s. 369–370.
Lehnstaedt S., Das Militärgeneralgouvernement Lublin. Die „Nutzbarmachung” Polens durch Österreich-Ungarn im Ersten Weltkrieg, „Zeitschrift für Ostmitteleuropa Forschung” 2012, B. 61, s. 1–26.
Lewandowski J., Królestwo Polskie pod okupacją austriacką: 1914–1918, Warszawa 1980.
Lewandowski J., Okupacja austriacka w Królestwie Polskim (1914–1918), „Dzieje Najnowsze” 1998, nr 4.
Łazuga W., Kalkulować…, Polacy na szczytach c.k. monarchii, Poznań 2013.
Łysoń R., Udział Polaków w niemieckiej administracji Generalnego Gubernatorstwa Warszawskiego w okresie I wojny światowej, „Dzieje Najnowsze” 2011, nr 3, s. 35–42.
Maleszyk R., Funkcjonowanie austriackich sądów wojskowych na Lubelszczyźnie w latach 1915–1918, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 2013, sec. F – Historia z. 1–2.
Maternicki J., Idee i postawy. Historia i historycy polscy 1914–1918. Studium historiograficzne, Warszawa 1975.
Mierzwa J., Starostowie Polski międzywojennej. Portret zbiorowy, Kraków 2012.
Mikietyński P., Generał Stanisław hr. Szeptycki: między Habsburgami a Rzecząpospolitą: (okres 1867–1918), Kraków 1999.
Międzyzaborowe kontakty ziemiaństwa, red. W. Caban i S. Wiech, Kielce 2010.
Mitzka R., Die K.U.K. Militärverwaltung in Russisch-Polen [w:] Die Militärverwaltung in den von den Österreichisch-Ungarischen Truppen Besetzten Gebieten, Wien 1928.
Okołowicz J., Wychodźtwo i osadnictwo polskie przed wojną światową, Warszawa 1920.
Pająk J.Z., Od autonomii do niepodległości. Kształtowanie się postaw politycznych i narodowych społeczeństwa Galicji w warunkach Wielkiej Wojny 1914–1918, Kielce 2012.
Pajewski J., Pierwsza wojna światowa 1914–1918, Warszawa 1991.
Plich A., Trendy migracji zarobkowej ludności Galicji w XIX i XX w. (do 1918 r.) [w:] Mechanizmy polskich migracji zarobkowych, red. C. Bobińska, Warszawa 1976.
Przeniosło M., Postawy społeczeństwa Królestwa Polskiego wobec zaborcy rosyjskiego w latach 1914–1915 [w:] Między irredentą a kolaboracją. Polacy w czas zaborów wobec władz i systemów politycznych, red. S. Kalembka i N. Kasparek, Olsztyn 2001.
Pudłocki T., The Experience of Mobility Outside Galicia Before and After World War I – War Refugees Example, „Prace Historyczne” 2016, 143, s. 107–125
Ruszała K., Galicyjscy uchodźcy w Austro-Węgrzech w trakcie pierwszej wojny światowej [w:] Wielki przełom. Konflikty zbrojne i przemiany wojskowości 1912–1923, red. M. Baczkowski, Kraków 2018
Scheer T., Zwischen Front und Heimat. Österreich-Ungarns Militärverwaltungen im Ersten Weltkrieg, Frankfurt am Main 2009.
Sibora J., Dyplomacja polska w I wojnie światowej, Warszawa 2013.
Sierakowska K., Śmierć – wygnanie – głód w dokumentach osobistych. Ziemie polskie w latach Wielkiej Wojny 1914–1918, Warszawa 2015.
Snopko J., Finał epopei Legionów Polskich 1916–1918, Białystok 2008.
Społeczeństwo polskie XVIII i XIX wieku: studia o uwarstwieniu i ruchliwości społecznej, t. 5, red. W. Kula i J. Leskiewiczowa, Warszawa 1972;
Suleja W., Tymczasowa Rada Stanu, Warszawa 1998.
Szymczak D., Między Habsburgami a Hohenzollernami. Rywalizacja niemiecko-austro-węgierska w okresie I wojny światowej a odbudowa państwa polskiego, Kraków 2009.
Szymczak D., Sojusznicy i rywale, polityka i okupacja. Austro-Węgry i Rzesza Niemiecka w Królestwie Polskim w okresie I wojny światowej [w:] Pierwsza niemiecka okupacja. Królestwo Polskie i kresy wschodnie pod okupacją mocarstw centralnych 1914–1918, red. G. Kucharczyk, Warszawa 2019.
Urgacz M., Trzy pomyślne lata: „Wspomnienia z wojny światowej Jana Madeyskiego” [w:] Doświadczenia żołnierskie Wielkiej Wojny. Studia i szkice z dziejów frontu wschodniego I wojny światowej, red. M. Baczkowski i K. Ruszała, Kraków 2016.
Zamorski K., Transformacja demograficzna w Galicji na tle przemian ludnościowych innych obszarów Europy Środkowej w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku, Kraków 1991.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Galicja. Studia i materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
