Przemiany religijności ludności katolickiej Galicji w świetle wybranych testamentów z lat 1772–1918
DOI:
https://doi.org/10.15584/galisim.2023.9.3Słowa kluczowe:
testament, religijność, źródła egodokumentalne, społeczeństwo XIX-wieczne, mentalnośćAbstrakt
Artykuł zajmuje się analizą testamentów z lat 1772–1918 w kontekście zawartych w nich informacji na temat religijności społeczeństwa galicyjskiego (chłopów, mieszczan, szlachty). Aspekty religijne przedstawiono na podstawie charakterystycznych elementów narracji źródła, informacji o donacjach na cele religijne i dobroczynne, opisów pochówku czy odniesień do świata wartości. W rezultacie wyodrębniono dwa modele religijności charakterystyczne dla I i II połowy XIX w., pierwszy – kładący nacisk na przeżywanie religijności, drugi – na jej manifestowanie.
Downloads
Bibliografia
Archiwum Narodowe w Krakowie: Akta notariusza Floriana Chojnackiego w Krakowie 1810–1816. Akta notariusza Andrzeja Makarewicza w Krakowie 1810–1818. Akta notariusza Wojciecha Olearskiego w Krakowie 1810–1842. Akta notariusza Antoniego Szałowicza w Krakowie 1814–1816. Akta notariusza Filipa Jendla w Liszkach 1886–1895.
Archiwum Państwowe w Rzeszowie
CK Sąd Obwodowy w Rzeszowie 1784–1936, zespół 18.
Archiwum Państwowe w Przemyślu
Akta miasta Leżajska 1405–1944, sygn. 14 (Księga testamentów 1810–1849).
CK Sąd powiatowy w Mielcu 1899–1925.
CK Sąd powiatowy w Nisku 1864–1963.
Akta notariusza Konstantego Rogalskiego w Tarnobrzegu 1875–1885.
Centralne Państwowe Archiwum Historyczne we Lwowie
Tabula krajowa m. Lwowa: f. 166, op. 1, spr. 5201–5293 (Libri testamentorum).
Ariès P., Człowiek i śmierć, Warszawa 1992.
Augustyniak U., Testamenty ewangelików reformowanych w Wielkim Księstwie Litewskim w XVI–XVIII wieku, Warszawa 2014.
Bieda J., Niemajątkowe postanowienia w testamentach publicznych sporządzanych przez notariuszy zgierskich w latach 1825–1875, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2008, t.11, s. 151–161.
Bieda J., Testament – prawo a praktyka Królestwa Polskiego. W świetle akt notariuszy zgierskich w latach 1826–1875, Łódź 2013.
Bieda J., Utrata mocy testamentu w świetle ustawodawstwa obowiązującego na ziemiach Kró-
lestwa Polskiego, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2007, t. 10, s. 195–203.
Bobiński L, O testamencie i o pisaniu testamentu, Warszawa 1901.
Cederbaum H., Jak napisać testament własnoręczny, Warszawa 1903, s. 176–182.
Czarnowski S., Dzieła, Warszawa 1956, t. 1.
„Cui contingit nasci, restat mori”. Wybór testamentów staropolskich z województwa sandomierskiego, oprac. M. Lubczyński, J. Pielas, H. Suchojad, Warszawa 2005.
Czerwiński I., Przewodnik testatora czyli ważne uwagi w dwóch częściach złożone jak i o czym testament pisać się powinny, Lwów 1810.
Dług śmiertelności wypłacić potrzeba. Wybór testamentów mieszczan krakowskich z XVII–XVIII wieku, oprac. E. Danowska, Kraków 2011.
Dunin-Dudkowska A., Testament jako zwierciadło kultur. Polsko-amerykańskie studium komparatystyczne, Lublin 2014.
[Korzeniowski M., Osiński X.], Nowy sekretarz powszechny, czyli książka podręczna dla osób każdego stanu zawierająca wzory listów we wszelkich stosunkach i okolicznościach potocznego życia, Wrocław 1843 [kolejne wydanie: Berlin 1858].
Kozłowski W.M., Spadki po Kościuszce i jego testamenty. Na podstawie dokumentów niewydanych z archiwów amerykańskich, Wyd. I. Zamecznika, Poznań 1928.
Kupczewska M., Testament Izabeli z Poniatowskich Branickiej (3 XI 1805), „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2016, t. 64, nr 1, s. 103–119.
Listownik 267 wzorów na listy wszelkiego rodzaju i w każdej potrzebie życia, Mikołów–Częstochowa 1912.
Łopatecki K., Kupczewska M., Dyspozycje majątkowe Izabeli z Poniatowskich Branickiej na wypadek śmierci, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2016, t. 64, nr 4, s. 485–493.
Łosowski J., Testamenty chłopów polskich od drugiej polowy XVI do XVIII wieku, Lublin 2016.
Madejski A., Jak układać testament na wsi, Kraków 1905.
Madejski A., Jak układać testament na wsi [w:] Gospodarz. Kalendarz wydawnictwa imienia Tadeusza Kościuszki na rok pański 1908, Kraków 1908, s.43–48.
Manikowska H., W poszukiwaniu źródła „totalnego”. Najważniejsze kierunki badań nad testamentami ludności miejskiej w XIII–XVIII w., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2020, t. 68, nr 1, s. 19–35.
Mariański J., Przemiany religijności ludowej w środowisku wiejskim [w:] Religijność ludowa. Ciągłość i zmiana, red. W. Piwowarski, Wrocław 1983, s. 241–280.
Moczulska A., Inwentarze, protokoły licytacji, intercyzy i testamenty zawarte w aktach notarialnych z obszaru Królestwa Polskiego w XIX wieku, „Studia Źródłoznawcze” 1977, t. 22, s. 217–224.
Najnowszy sekretarz czyli podręczny przewodnik pisania listów, próśb, kontraktów i innych korespondencji w różnych przedmiotach, Warszawa 1862 [kolejne wydania: 1870, 1880, 1887. Wydanie z 1891 r. nie zawierało informacji o redagowaniu testamentów].
Narecki Z., Środowisko wiejskie a religijność katolików [w:] Religijność ludowa. Ciągłość i zmiana, red. W. Piwowarski, Wrocław 1983, s. 281–305.
Piwowarski W., Typologia katolików południowej Warmii, „Studia Warmińskie” 1964.
Popiołek B., Testamenty staropolskie jako źródło do historii mentalności XVII i XVIII wieku, Kraków 2009.
Sopot-Zembok B., Obraz wsi pszczyńskiej w świetle testamentów chłopskich z połowy XIX wieku, Pszczyna 2009.
Stoch J., Testament Hugona Kołłątaja, „Teki Archiwalne” 1963, t. 9, s. 123–167.
Testamenty szlachty Prus Królewskich z XVII wieku, oprac. W. Nowosad, J. Kowalkowski, Warszawa 2013.
Testamenty szlachty Prus Królewskich z XVIII wieku, oprac. W. Nowosad, J. Kowalkowski, Warszawa 2016.
Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich wielkopolskich z lat 1657–1680, wyd. P. Klint, Wrocław 2011.
Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich wielkopolskich z lat 1681–1700, wyd. P. Klint, Wrocław 2015.
Testamenty szlachty krakowskiej XVII–XVIII w. Wybór tekstów źródłowych z lat 1650–1799, oprac. A. Falniowska-Gradowska, Kraków 1997.
Wiszowata K., Testamenty jako źródło historyczne, „Białostockie Teki Historyczne” 2009, t. 7, s. 25–38.
Złotkowski D., „Wiedząc dobrze to z wyroków Boga Najwyższego, iż kto się rodzi, umierać musi...”: testamenty z pierwszej połowy XIX wieku w świetle akt notariuszy częstochowskich, cz. 1, Częstochowa 2005.
Złotkowski D., „Wiedząc dobrze to z wyroków Boga Najwyższego, iż kto się rodzi, umierać musi...”: testamenty z pierwszej połowy XIX wieku w świetle akt notariuszy częstochowskich, cz. 2, Częstochowa 2006.
Złotkowski D., „Wiedząc dobrze to z wyroków Boga Najwyższego, iż kto się rodzi, umierać musi...”: testamenty z pierwszej połowy XIX wieku w świetle akt notariuszy częstochowskich, cz. 3, Częstochowa 2011.
Złotkowski D., Ostatnia odsłona życia prywatnego Polaków w XIX w. Testament jako źródło historyczne [w:] Życie prywatne Polaków w XIX wieku, red. J. Kita i M. Korybut-Marciniak, Łódź–Olsztyn 2021, t. 4, s. 35–56.
Złotkowski D., Testamenty częstochowskich Żydów z lat 1834–1865 obrazem ich aktywności gospodarczej i społecznej [w:] Żydzi Częstochowianie. Losy Żydów Częstochowian 1945–2009, b.d.
Złotkowski D., Testamenty z regionu częstochowskiego I połowy XIX wieku. Główne postulaty badawcze, „Prace Naukowe WSP w Częstochowie. Zeszyty Historyczne” 2003, t.7, s. 247–256.
Złotkowski D., Wbrew „cholera morbus” – dwukrotny testament doktora Adolfa Sterna (1834 і 1861) duchowym i materialnym podsumowaniem życia, „Istoricznyj archiw. Naukowi studii” 2020, t. 21, s. 33–43.
Żmigrodzka B., Testament jako gatunek tekstu, Katowice 1997.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Galicja. Studia i materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
