Wpływ wielkiego kryzysu gospodarczego lat trzydziestych XX wieku na dochody z pracy w rolnictwie i przemyśle (na przykładzie województwa kieleckiego)

Abstrakt

Objawem wielkiego kryzysu był spadek płac nominalnych i realnych pracowników najemnych w niemal wszystkich sektorach gospodarki. W przypadku robotników rolnych nastąpił on od 1928/1929 r., a pracowników umysłowych od 1931 r. W przemyśle redukcje płac robotników rozpoczęto w 1929 r., a pracowników umysłowych w 1931 r.
Spadek wynagrodzeń w rolnictwie i przemyśle był stopniowy i w niejednakowym stopniu dotknął różne kategorie pracowników. Obniżki dotyczyły głównie pieniężnej części zarobków. W wyniku zmniejszenia płac nominalnych nastąpiło „spłaszczenie wynagrodzeń”. W rolnictwie przybrało znaczne rozmiary.
Częstym zjawiskiem podczas wielkiego kryzysu było niewypłacanie pracownikom wynagrodzeń, wbrew warunkom układów zbiorowych, oraz nieregularne płace. „Kosztownych” robotników zastąpiono „tanimi”. Pracodawcy przeprowadzali zwolnienia grupowe i indywidualne. W konsekwencji utraty zatrudnienia pracownicy tracili nie tylko pieniężną część zarobków, ale też niepieniężną, z której najdotkliwszą stratą było mieszkanie służbowe.