Nierówności społeczno-ekonomiczne a koncepcje sprawiedliwości dystrybutywnej Amartyi Kumar Sena i Johna Rawlsa

Abstrakt

Analizy i rozważania filozoficzno-polityczne i społeczno-ekonomiczne dotyczące sprawiedliwości cechuje duża różnorodność. Wielość ujęć i perspektyw wynika nie tylko z faktu złożoności samego pojęcia, ale także z tego, że kwestia sprawiedliwości stanowi centralne zagadnienie dla odmiennych od siebie nurtów myślenia z zakresu teorii moralnej, teorii państwa i prawa, a także ekonomii. W świecie, gdzie istnieje ograniczona ilość dóbr określenie zasad ich sprawiedliwego podziału ma fundamentalne znaczenie. Ten fakt jest jednym z elementów uzasadniających ważność podjęcia problematyki sprawiedliwości dystrybutywnej. W szerszym wymiarze poznawczym analiza zagadnienia sprawiedliwości jest interesującym obszarem badań i refleksji także dlatego, że jest ono centralnym pojęciem ze sfery wartości tworzącym podstawę ładu społecznego. Odpowiedzi na pytanie o istotę sprawiedliwości osadzone są i wywiedzione z systemów wartości. Wartości z kolei są elementem kultury, którą tworzą i od której zarazem zależą. Kierunek i dynamika ewolucji poszczególnych składników kultury uwarunkowane są historycznymi przemianami w tej kulturze oraz tym, jak zmienia się świat ludzkich wartości, pojęć, idei i norm. Sposób pojmowania sensu i znaczenia pojęcia sprawiedliwości kształtuje się w zależności od tego, jakie w danej kulturze dominuje rozumienie prawa, moralności, religii. W niniejszym artykule skupiono się na teoriach sprawiedliwości dystrybutywnej Johna Rawlsa i Amartyi Kumar Sena, jako próbach wypracowania teoretycznych podstaw optymalnego mechanizmu podziału dóbr w społeczeństwie. W kontekście narastających nierówności społeczno -ekonomicznych we współczesnym świecie jest to zagadnienie doniosłe zarówno w wymiarze teoretycznym, jak i praktycznym. W opracowaniu przedstawiono zasadnicze elementy koncepcji teoretycznych J. Rawlsa i A.K. Sena w ujęciu analityczno-porównawczym, podejmując próbę odpowiedzi na pytanie, która koncepcja stwarza większe szanse na sprawiedliwy podział dóbr i ograniczenie skali nierówności społeczno-ekonomicznych.