Ekspresywność ludowych przezwisk i przydomków odmiejscowych
DOI:
https://doi.org/10.15584/slowo.2022.13.7Słowa kluczowe:
przezwisko i przydomek, język mieszkańców wsi, ekspresywnośćAbstrakt
Artykuł stanowi próbę odpowiedzi na pytanie, czy przezwiska i przydomki określające człowieka ze względu na jego przynależność przestrzenną mogą być nośnikami wartościowania. W większości prac poświęconych nieoficjalnym antroponimom panuje przekonanie, że tworom przezwiskowym mającym charakter deskrypcji nie towarzyszy ekspresja, lecz stwierdzenie faktu. Zebrany w latach 2004–2020 materiał badawczy świadczy jednak o tym, że wiele nieoficjalnych nazwań osobowych ma charakter ekspresywny, z aspektem przestrzennym wiąże się bowiem cała sfera konotacji przyporządkowująca określonemu obszarowi i ludziom z niego pochodzącym pewne stereotypowe cechy, o których wnioskuje się na podstawie zaistniałego kontaktu kulturowego.
Downloads
Bibliografia
Bartmiński, J. (1997). Dom i świat – opozycja czy współdziałanie. W: G. Sawicka (red.), Dom w języku i kulturze. Materiały z konferencji „DOM w języku i kulturze”, zorganizowanej w Uniwersytecie Szczecińskim przez Zakład Etnolingwistyki, w dniach 22–24 marca 1995 roku (s. 11–22). Szczecin: Wydawnictwo JotA.
Bartmiński, J. (2006). Językowe podstawy obrazu świata. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Bartmiński, J., Panasiuk, J. (2001). Stereotypy językowe. W: J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski (s. 371–391). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Biolik, M. (1983). Przezwiska i przydomki ludności wiejskiej (na przykładzie wsi Andrzejki w woj. łomżyńskim). Onomastica XXVIII, 165–179.
Breza, E. (1978). Pochodzenie przydomków szlachty Pomorza Gdańskiego. Gdańsk: Uniwersytet Gdański.
Cieślikowa, A. (1991). Rodzaje ekspresji w tworzeniu nazw osobowych. Polonica XV, 111–119.
Cieślikowa, A. (2005). Przezwiska. W: E. Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia (s. 119–134). Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN.
Cieślikowa, A. (2005a). Przezwiska zbiorowe i przydomki. W: E. Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia (s. 177–180). Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN.
Gołębiowska, T. (1971). Antroponimia Orawy. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Grabias, S. (1981). O ekspresywności języka. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
Kosyl, C. (1988). Typy motywacyjne przezwisk ludowych. W: E. Homa (red.), Onomastyka w dydaktyce szkolnej i społecznej. Materiały z VI Konferencji Onomastycznej (s. 205–213). Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Kurek, H. (1997). Gwara – podstawowy fakt kulturowy społeczności wiejskiej. W: C. Kłak (red.), Chłopi, naród, kultura, t. 3: Oblicze duchowe (s. 251–257). Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
Kurek, H. (2004). Punkt widzenia w językowym obrazie świata społeczności wiejskiej. W: J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska i R. Nycz (red.), Punkt widzenia w języku i w kulturze (s. 209–223). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Łobodzińska, R., Tomczak, L. (1988). Współczesne przezwiska polskie. Analiza formalna i znaczeniowa. Warszawa–Wrocław: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Masłowska, E. (1999). Ludowy stereotyp rzeki – zarys struktury. W: J. Bartmiński (red.), Językowy obraz świata (s. 183–191). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Nowicka, E. (1990). Swojskość i obcość jako kategorie socjologicznej analizy. W: E. Nowicka (red.), Swoi i obcy (s. 5–53). Warszawa: Uniwersytet Warszawski. Instytut Socjologii.
Oronowicz-Kida, E. (1998). Fenomen nazewniczy przezwisk. Onomastica XLIII, 249–255.
Oronowicz-Kida, E. (2009). Współczesne przezwiska mieszkańców dawnego powiatu jarosławskiego. Rzeszów: Stowarzyszenie Literacko-Artystyczne „Fraza”. Pawłowski, E. (1968). Przezwiska ludowe mieszkańców wsi Sromowce Wyżne. W: S. Hrabec (red.), Symbolae philologicae in honorem Vitoldi Taszycki (s. 250–259). Kraków: Polska Akademia Nauk.
Pelcowa, H. (1999). Przeszłość w językowym obrazie świata współczesnej wsi. W: A. Pajdzińska, P. Krzyżanowski (red.), Przeszłość w językowym obrazie świata (s. 253–267). Lublin.
Pelcowa, H. (2007). Swój / obcy w świadomości mieszkańców lubelskich wsi. Etnolingwistyka 19, 75–87.
Popowska-Taborska, H. (1999). Językowe wykładniki opozycji swoi – obcy w procesie tworzenia etnicznej tożsamości. W: J. Bartmiński (red.), Językowy obraz świata (s. 57–67). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Rudnicka-Fira, E. (2006). Gwarowa leksyka apelatywna – podstawą kreacji przezwisk ludowych (na przykładzie Żywiecczyzny). W: B. Nowowiejski (red.), Wokół polszczyzny dawnej i obecnej (s. 301–312). Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Rutkiewicz, M. (1998). Przydomki i przezwiska we wsi Bolewice koło Nowego Tomyśla oraz ich formy marytonimiczne, patronimiczne i matronimiczne. Onomastica XLIII, 141–169.
Schmidt, S. (1998). Rozwój stereotypów oraz wzajemnych ocen Niemców i Polaków, Język Polski LXXVIII 1–2, 70–81.
Stomma, L. (2002). Antropologia kultury wsi polskiej XIX wieku oraz wybrane eseje, Łódź: Piotr Dopierała.
Sychta, B. (1956). Przezwiska u Kaszubów. Język Polski XXXVI z. 2, 97–108, z. 3, 205–217.
Taszycki, W. (1924). Polskie nazwy osobowe, Kraków–Warszawa–Lublin–Łódź–Poznań–Zakopane–Wilno: Gebethner i Wolff.
Tyrpa, A. (2010). O badaniu ludowych stereotypów etnicznych. W: H. Kurek, A. Tyrpa, J. Wronicz (red.), Studia Dialektologiczne IV (s. 151–160). Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN.
Tyrpa, A. (2011). Cudzoziemcy i obce kraje w dialektach polskich. Kraków: Wydawnictwo Lexis.
Ziajka, B. (2014). Językowo-kulturowy obraz świata społeczności wiejskiej utrwalony w przezwiskach i przydomkach (na przykładzie nieoficjalnych antroponimów mieszkańców Zagórza i wsi okolicznych w powiecie chrzanowskim). Kraków: Wydawnictwo Libron – Filip Lohner.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Słowo. Studia językoznawcze
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.
