Określenia chorób w dziewiętnastowiecznym poradniku medycznym Józefa Zmijewskiego
DOI:
https://doi.org/10.15584/slowo.2020.11.3Słowa kluczowe:
lexis, term, disease, medical handbook, Józef ZmijewskiAbstrakt
This article characterizes disease entities noted in medical handbook “Method of curing with the means not used before” […], written by Józef Zmijewski in 1888 in terms of semantics, genetic relationships and structural linguistics. These disease entities have been derived from the source text because of their general character meaning they can be used to define many diseases. The terms characterize diseases based on their place and method of origin, the course of the disease, impairment of psychological functions, tissues and internal organs. They also indicate patient characteristics like age and sex. Many of these terms are noted in Polish dictionary of medical terminology from 1881 (46.9%) and in Polish medical dictionary from 1905 (40.6%) but they gain medical meaning only when used with words such as: choroba [-y], cierpienie [-a], dolegliwość [-i] or with specific names of disease entities, e.g.: skórne choroby, cierpienia nerwowe, dolegliwości moczowe, febra zastarzała, tryper zastarzały, febra starcza. Most names are native units (84.4%). These are words inherited form pre-Slavic languages or created based on polish language, e.g.: dziedziczny, gorączkowy, piorunujący, sercowy, dziecięcy, kobiecy. Only 15.6% pf the terms are based on other linguistic roots, e.g. gastryczny, chroniczny, epidemiczny. Majority of these terms are one-word structures (93.75%) expressed by adjectives and adjectival participles (90.6%), ending with -ny, -owy, -ty. As an exception there is a noun in genitive: (choroby) skóry. Only 6.25% are pronominal expressions: (choroby) z ojca; z rodziców.Downloads
Bibliografia
Bańkowski A., 2000, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. I–II, Warszawa.
Borowicz T., Ciechanowski S., Domański S., Kryński L. (oprac.), 1905, Słownik lekarski polski, Kraków.
Boryś W., 2008, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków.
Brückner A., 2000, Słownik etymologiczny języka polskiego, wyd. IX, Warszawa.
Brzeziński W. (red.), 1988, Język osobniczy jako przedmiot badań lingwistycznych, Zielona Góra.
Czaplicki B., 2005, Mniszki klaryski kapucynki na ziemiach polskich w latach 1860–1945, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne”, nr 38(1), s. 173–197.
Doroszewski W. (red.), 1958–1969, Słownik języka polskiego, t. I–XI, Warszawa. (http://sjp.pwn.pl/doroszewski/).
Drwęcki A., 2003, Cmentarz parafialny w Przasnyszu, Przasnysz.
Dubisz S. (red.), 2003, Uniwersalny słownik języka polskiego, t. I–IV, Warszawa.
Encyklopedia ogólnej wiedzy ludzkiej, 1873, wydana pod kierunkiem Redakcyj Tygodnika Ilustrowanego i Wędrowca, t. V, Warszawa.
Iwańska J., 2014, Znaczenie terminu epidemia w starożytnej literaturze grecko-rzymskiej. Próba analizy na wybranych przykładach, „Seminare”, t. 35, nr 4, s. 175–184.
Karłowicz J., Kryński A., Niedźwiedzki W., 1900–1927, Słownik języka polskiego, t. I–VIII, Warszawa (http://ebuw.uw.edu.pl/publication/254).
Kleszczowa K., 2003, Staropolskie derywaty przymiotnikowe i ich perspektywiczna ewolucja, Katowice.
Kopaliński W., 2000, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem, Warszawa.
Kumanecki K., 1965, Słownik łacińsko-polski, według słownika H. Mengego i H. Kopii, Warszawa.
Jankowiak L.A., 2005, Słownictwo medyczne Stefana Familirza, t. I, Warszawa.
Jankowiak L.A., 2006, Słownictwo medyczne Stefana Familirza, t. II, Słownik, Warszawa.
Jankowski S., Oettinger J., Kremer A., Majer J. (oprac.), 1881, Słownik terminologii lekarskiej polskiej, Kraków.
Linde S.B., 1854–1860, Słownik języka polskiego, t. I–VI, Lwów (http://kpbc.umk.pl/dlibra/publication?id=8173).
Paluszak-Bronka A., 2018, Co można powiedzieć o autorze na podstawie jego rękopisu? Rozważania językoznawcy, „Prace Językoznawcze” XX, nr 3, Olsztyn, s. 123–137.
Rożniatowski T. (red.), 1979, Mała encyklopedia medyczna, Warszawa.
Widłak-Piernikowa T. (red. prowadzący), 1996, Wielki słownik medyczny, Warszawa.
Wieczorkiewicz A., 1725, Compendium Medicum Auctum To iest Krotkie Zebranie y opisanie Chorob, Ich rożności, przyczyn, znaków, sposobow do leczenia, Także rożnych sposobow robienia Wodek, Oleykow, Iulepow, Syropow, Konfitur, Maści, Plastrow &c. y rożnych osobliwych rzeczy: Na Siedm Traktatow Rozdzielone / Y teraz świeżo przez tegoż Authora z errorow Typograficznych expurgowane, Z przydatkiem osobliwych Chorob tak męskich, iako y Białogłowskich, y Dziecinnych. Dla większey wygody ludzkiey Przedrukowane Roku Pańskiego 1725 w Drukarni Jasney Gory Częstochowskiey, Częstochowa.
Wysocka F., 1980, Polska terminologia lekarska do roku 1838, t. I: Anatomia. Proste prymarne nazwy niemotywowane, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Zieliński K. W., 2019, Słownik pochodzenia nazw i określeń medycznych. Antyczne i nowożytne dzieje chorób w ich nazwach ukryte, wydanie II (poprawione i uzupełnione), Bielsko-Biała.
https://bliskopolski.pl/leksykon/mariusz-bondarczuk
https://www.poradnikzdrowie.pl/tag/ostra-choroba-zaka%C5%BAna,tg-pRtS-x7YZ-5wVV
https://www.sigvaris.com/pl/pl/wskazania/ostra-choroba-%C5%BCylna
https://podyplomie.pl/medycyna/27011,ostra-choroba-rumieniowa
http://www.czytelniamedyczna.pl/4831,dysfunkcja-neurogenna-pecherza-moczowego.html/
https://www.labtestsonline.pl/choroba/choroby-sercowo-naczyniowe/
https://www.wsjp.pl/ (Wielki słownik języka polskiego PAN)
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Słowo. Studia językoznawcze

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.