Etymologie ludowe w toponimach na pograniczu polsko-ruskim
DOI:
https://doi.org/10.15584/slowo.2020.11.7Słowa kluczowe:
onomastics, linguistic borderland, folk etymology, conceptualisation of the worldAbstrakt
Toponyms are interesting linguistic material. They contain knowledge about the environment of our existence - its formation, wealth, history, and even about spatial or social relations. The purpose of this article was to obtain and analyse naming material (names and their folk etymologies) from seventeen villages located within three rural communes on both sides of the San River. The analysis was based on comparison of folk and scientific etymologies. This allowed to answer the questions of how current residents of the former ethnic borderland understand foreign names in their localities, what kind of conceptualisation of the world emerges from folk etymologies, and whether the river San as a natural obstacle significantly influenced the linguistic concepts of its right and left-bank residents. The analysis of toponyms indicates that in rural communities of the studied area, proper names were often motivated by historical, settlement and topographic specifics. Therefore, simple motivation dominates here: creators most often referred to physical properties such as shape and appearance. From other aspects, location, function and local residents were often considered. The relatively high percentage of names with foreign phonetic influences, largely incomprehensible to their contemporary users, stems from the turbulent history of this area and the overlapping Ruthenic, Slovak and other influences. No statistically important differences in conceptualisation of the world between the residents of the east and west sides of the river were detected.Downloads
Bibliografia
Babik Z., 2001, Najstarsza warstwa nazewnicza na ziemiach polskich. W granicach wczesnośredniowiecznej słowiańszczyzny, Kraków.
Broda M., 1994, Moje Bieszczady [nagrane przez KSU] [na:] Moje Bieszczady [MC], Melissa Productions, 1993.
Długosz K., 1991, O etymologii ludowej, „Prace Filologiczne”, XXXVI.
Doroszewski W. (red.), 1958–1968, Słownik języka polskiego, t. I–X, Warszawa.
Grzegorczykowa R., 2010, Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, Warszawa.
Karaś H., 2008a, Leksykon pojęć i terminów dialektologicznych [w:] Gwary polskie. Przewodnik multimedialny, red. H. Karaś, Warszawa, www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=leksykon&lid=566 [dostęp 19.04.2020].
Karaś H., 2008b, Podstawy dialektologii – gwary polskie [w:] Gwary polskie. Przewodnik multimedialny, red. H. Karaś, Warszawa, www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=podstawy-dialektologii&l2=gwary-przejsciowe-i-mieszane-mwr [dostęp 19.04.2020].
Karłowicz J., 1903, Słownik gwar polskich, t. III, Kraków.
Kryciński S., 2007, Przemyśl i Pogórze Przemyskie. Przewodnik, Pruszków.
Makarski W., 1986, Nazwy miejscowości dawnej ziemi sanockiej, Lublin.
Masłowska E., 1999, Ludowy stereotyp rzeki – zarys struktury [w:] Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński, Lublin, s. 183–191.
Mazur M., 2009, Językowy obraz świata ukryty w miejscowej toponimii – na przykładzie nazw geograficznych Łużnej, Rzeszów.
Myszka A., 2006, Toponimia powiatu strzyżowskiego, Rzeszów.
Rieger J., 1969, Nazwy wodne dorzecza Sanu, Wrocław.
Rieger J., 1993, Elementy ukraińskie w toponimii polskiej i w toponimii Polski [w:] Wpływy obce w nazewnictwie Polski, red. M. Kamińska, Łódź, s. 247–253.
Rieger J., 1995, Słownictwo i nazewnictwo łemkowskie, Warszawa.
Rogowska-Cybulska E., 2016, „Nazwy przecież muszą być. Nie da się jeździć w czystej przestrzeni...”. Motyw transportu i komunikacji w etymologiach ludowych polskich toponimów [w:] Miasto – przestrzeń zróżnicowana językowo, kulturowo i społecznie, red. M. Święcicka, M. Peplińska, Bydgoszcz.
Rogowska-Cybulska E., 2018, Powtarzali „za-łom-za-łom-za-łom” i tak powstała Łomza... O etymologiach nienaukowych nazw miejscowości powiatu łomżyńskiego, Gdańsk.
Rymut K., 1998, Nazwy wodne [w:] Polskie nazwy własne. Encyklopedia, red. E. Rzetelska-Feleszko, Warszawa–Kraków, s. 269–281.
Rymut K. (red.), 1996–2007, Nazwy miejscowe Polski. Historia. Pochodzenie. Zmiany, t. I–VII: J–Kn, Kraków.
Rymut K. (red.), 2003, Nazwy miejscowe Polski. Historia. Pochodzenie. Zmiany, t. V: Ko–Ky, Kraków.
Rymut K. (red.), 1997, Nazwy miejscowe Polski. Historia. Pochodzenie. Zmiany, t. II: C–D, Kraków.
Rzetelska-Feleszko E., 1998, Nazwy miejscowe [w:] Polskie nazwy własne, red. E. Rzetelska-Feleszko, Warszawa–Kraków, s. 191–229.
Stieber Z., 1974, Świat językowy Słowian, Warszawa.
Sulisz J., 1907, Kilka zapisek z Sanoka, „Lud. Organ Towarzystwa Ludoznawczego we Lwowie” XIII, s. 38–43.
Szymczak M. (red.), 1992, Słownik języka polskiego, t. II, Warszawa.
Święcicka M., 2009, Brda w językowym obrazie świata młodzieży bydgoskiej, „Poznańskie Spotkania Językoznawcze”, t. XVIII: Z wdzięczną pamięcią o Profesorze Władysławie Kuraszkiewiczu, red. J. Migdał, S. Mikołajczyk, Poznań, s. 107117.
Wronkowska-Dimitrowa M., 2016, Transport wodny w dawnych wiekach (w świetle danych słownikowych i w obrazie literackim z XVI wieku) [w:] Miasto – przestrzeń zróżnicowana językowo, kulturowo i społecznie, red. M. Święcicka, M. Peplińska, Bydgoszcz.
Wolnicz-Pawłowska E., 1998, Pogranicze wschodnie [w:] Polskie nazwy własne, red. E. Rzetelska-Feleszko, Warszawa–Kraków, s. 453–465.
https://sjp.pwn.pl/doroszewski/horod;5433661.html [dostęp 11.11.2019].
http://www.biesyiczady.eu/bieszczady/legenda/legenda-o-biesie-i-czadach [dostęp 9.04.2020].
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Słowo. Studia językoznawcze

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.