The stronghold on Kirkut Hill in Lublin. The state of recognition of the remains of the former stronghold and its role in the medieval Lublin agglomeration
DOI:
https://doi.org/10.15584/anarres.2020.15.9Keywords:
Eastern Poland, Lublin, Grodzisko Hill, remains of a medieval stronghold, archaeological researchAbstract
The aim of the article is to present the state of the research conducted on the remains of a medieval stronghold on Grodzisko Hill, also known as Kirkut Hill (due to the Jewish cemetery from the late Middle Ages and early modern period located on its top), as well as to show the latest approach to dating the remains of the stronghold and its role in the medieval Lublin agglomeration. Archaeological research carried out on the hill and at its foot in the 1960s and 1970s was of limited range due to the existence of the Jewish cemetery. However, it can be considered that they provided an amount of data that enables the reconstruction of stratigraphy of the stronghold and recognition of the structure of its rampart running along the edge of the hill. After many discussions, both among historians and Lublin archaeologists, a certain consensus regarding the chronology and the function of the former stronghold on Grodzisko Hill has now been reached. It seems that it was in the 13th century that the stronghold was built and, then, before the century ended, it was destroyed. It coexisted with an older structure – probably built in the 12th century – namely the castellan stronghold on Zamkowe Hill. Recent research indicates that during the second half of 13th century, or at the turn of the 13th and 14th centuries, a new line of ramparts was built on Staromiejskie Hill. This is how three parts of the Lublin agglomeration were distinguished. Perhaps, in this structure, the stronghold on Kirkut Hill could have functioned as a guard post for a part of the long-distance route located in the area of today’s Kalinowszczyzna Street. The 13th century, and especially its second half, was the time of numerous Yotvingian, Lithuanian, Mongolian, Ruthenian and Tatar invasions.
References
Bogdanowski J. 1996. Architektura obronna w krajobrazie Polski. Od Biskupina do Westerplatte. Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Chachaj J. 2019. Dzieje Krakówskiego Przedmieścia od 2 połowy XIII do początkow XVI wieku. In R. Niedźwiadek (ed.), Krakówskie Przedmieście w 450-lecie Unii Lubelskiej, Lublin: Gmina Lublin, 123–155.
Dąbrowski M.J., Hunicz A. and M. Kardasz M. 1975. Badania archeologiczne i dendrochronologiczne prowadzone na Wzgorzu Zamkowym w Lublinie w 1973 r., Wiadomości Archeologiczne 40(1), 27–36.
Fijałkowski P. Obrządek pogrzebowy żydow polskich w świetle badań archeologicznych. O potrzebie badań archeologicznych nad kulturą Żydow w Polsce. Biuletyn Żydowskie go Instytutu Historycznego 3(151), 25–42.
Florek M. 2014. Czy „grodzisko” to dawny gród? O niebezpieczeństwach korzystania ze źrodeł toponomastycznych. Materiały i Sprawozdania Rzeszówskiego Ośrodka Archeologicznego 35, 171–188.
Gardawski A. 1965. Archeologia o początkach Lublina. In J. Mazurkiewicz (ed.), Dzieje Lublina. Próba syntezy. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 21–29.
Hilczerowna Z. 1956. Ostrogi polskie w X–XIII wieku. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 16–20, 49–58.
Hoczyk S. 1969. Lublin. Informator Archeologiczny. Badania 1968, 260–262.
Hoczyk S. 1971. Formowanie się wczesnośredniowiecznego ośrodka miejskiego w Lublinie. Lublin: typescript of the doctoral dissertation at the Archives of Maria Curie- Skłodowska University in Lublin.
Hoczyk S. 2009. Lublin stanowisko 2. Dokumentacja naukowa z sondażowych badań wykopaliskowych przeprowadzonych w 1968 roku na Wzgórzu Grodzisko (Kirkuckim) pod kierownictwem profesora Aleksandra Gardawskiego w ramach programu badawczego Katedry Archeologii UMCS na zlecenie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Lublinie. Lublin: typescript documentation from the archives of Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków in Lublin: hereinafter the WUOZ archives in Lublin.
Hoczyk S. 2012. Badania archeologiczne osadnictwa wczesnośredniowiecznego na wzgorzu Grodzisko (Kirkut) w Lublinie w 1968 roku. Studia i Materiały Lubelskie 16, 167– 206.
Hoczyk-Siwkowa S. 1974. Sprawozdanie z badań Lublina przedlokacyjnego w latach 1967–1969. Sprawozdania Archeologiczne 26, 197–113.
Hoczyk-Siwkowa S. 1975. Proszę o szacunek dla Lublina. Z Otchłani Wieków 41(3), 148–153.
Hoczyk-Siwkowa S. 1978. Chronologia ceramiki wczesnośredniowiecznej (VI–IX w.) z Lublina. Slavia Atiqua 35, 189–220.
Hoczyk S. and Ślusarski Z. 1971. Wyniki dotychczasowych badań archeologicznych na Wzgórzu Zamkowym w Lublinie. Studia i Materiały Lubelskie 5, 53–77.
Hunicz A. 1970. Zespół pofranciszkański. Rozpoznanie stratygrafii stanowiska, wykonanie odkrywek fundamentów do badań konstrukcyjnych. Lublin: the WUOZ archives in Lublin.
Hunicz A. 1984. Studia z archeologii średniowiecznego Lublina. Studia i Materiały PKZ.
Hunicz A. 2009. Lublin – Kalinowszczyzna, podnoże grodziska, gm. loco, woj. lubelskie. Informator archeologiczny. Badania 1998, 182.
Kociuba D. 2011. Lublin. Rozwoj przestrzenny i funkcjonalny od średniowiecza do wspołczesności, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek. Kuraś S. 1983. Słownik historyczno-geograficzny wojewodztwa lubelskiego w średniowieczu. In T. Mencel (ed.), Dzieje Lubelszczyzny 3. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kutyłowska 1975. Lublin, ul. Sienna. Wzgorze „Grodzisko”, Informator archeologiczny. Badania 1974, 180.
Kutyłowska I. 1977. Lublin, ul. Kalinowszczyzna. Wzgorze zwane „Grodzisko”, Informator archeologiczny. Badania 1976, 211–212.
Kutyłowska I. 1990. Rozwój Lublina w VI–XIV wieku na tle urbanizacji międzyrzecza środ kowej Wisły i Bugu. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Kutyłowska I. 2003. Problematyka datowania grodu na lubelskim wzgórzu, dawniej zwanym Grodzisko, obecnie Kirkut, w świetle badań wykopaliskowych z 1974 i 1976 roku. In M. Dulinicz (ed.), Słowianie i ich sąsiedzi we wczesnym średniowieczu, Warszawa–Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 249–258.
Libera M. 1985–1986. Wczesnośredniowieczne osadnictwo Lublina i okolic. Rocznik Lubelski 27–28, 249–256.
Maruszczak H. 1974. Środowisko przyrodnicze Lubelszczyzny w czasach przedhistorycznych. In T. Mencel (ed.), Dzieje Lubelszczyzny 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 23–68.
Maruszczak H. 1991. Zmiany środowiska w okresie historycznym. In L. Starkel (ed.) Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 182–190.
Młynarska-Kaletyn M. 1966. Wczesnośredniowieczne osadnictwo na Czwartku w Lublinie w świetle badań wykopaliskowych w latach 1959–1962. Rocznik Lubelski 9, 79–144.
Nadolski A. 1954. Studia nad uzbrojeniem polskim w X, XI, XII wieku (= Acta Archaeologica Universitatis Lodziensis 3). Łódź–Wrocław: Ossolineum.
Niedźwiadek R. 2017. Przeszłość Hajdowa-Zadębia, Felina i Tatar w świetle odkryć archeologicznych. In J. Chachaj, H. Mącik and D. Szulc (eds.), Lublin Historia Dzielnic. W 700. rocznicę lokację miasta. Lublin: Fundacja Aktywności Obywatelskiej, 265–276.
Niedźwiadek R. 2017. Przeszłość Kalinowszczyzny i Ponikwody w świetle odkryć archeolog icznych, In J. Chachaj, H. Mącik and D. Szulc (eds.), Lublin Historia Dzielnic. W 700. rocznicę lokacji miasta, Lublin: Fundacja Aktywności Obywatelskiej, 316–337.
Niedźwiadek R. 2019. Lublin Wzgorze Grodzisko – Kirkut. Stan rozpoznania stanowiska . In E. Banasiewicz-Szykuła (ed.), Grody Lubelszczyzny od XI do XIV wieku. Lublin: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Lublinie, 233–257.
Niedźwiadek R. and Zimny P. 2019. Dokumentacja z badań archeologicznych prowadzonych podczas przebudowy sieci kanalizacji ściekowej i wodociągowej na terenie Lublina w latach 2012–2014. Lublin: the WUOZ archives in Lublin.
Parczewski M. 1988. Początki kultury wczesnosłowiańskiej w Polsce. Krytyka i datowanie źródeł. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Piasecka K. and Piasecki A. 2012. Opracowanie wyników ratowniczych badań wykopaliskowych przeprowadzonych w miejscowości Lublin-Świdniczek na stanowisku 1/51 (AZP 77-82). Lublin: WUOZ archives in Lublin.
Rabinin J. (comp.) 1938. Materiały do historii Lublina 1317–1792, Lublin: Wydawnictwo „Dziennika Zarządu M. Lublina.
Rozwałka A. 1997. Lubelskie Wzgórze Staromiejskie w procesie formowania średniowiecznego miasta. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Rodzoś J. and Mroczek P. 2017. Środowisko przyrodnicze i działalność człowieka. In J. Chachaj, H. Mącik and D. Szulc (eds.) Lublin. Historia dzielnic. W 700. Rocznicę lokacji miasta. Lublin: Fundacja Aktywności Obywatelskiej, 312–315.
Rozwałka A., Niedźwiadek R. and Stasiak M. 2006. Lublin wczesnośredniowieczny. Studium rozwoju przestrzennego. Warszawa: Wydawnictwo Trio.
Rozwałka A., Jeremicz J. and Niedźwiadek R. 2016. Najstarsze umocnienia Lublina lo kacyjnego. In J. Popielarska- Grzybowska and J. Iwaszczuk (eds.), Meetings at the borders. Studies dedicated to Profesor Władysław Duczko ( = Acta Archaeologica Pułtuskiensia 5). Pułtusk : Pułtusk Academy of Humanities , 215–220.
Tkaczyk J. 2014a. Dokumentacja z nadzoru archeologicznego nad budową chodnika na tere nie Starego Cmentarza Żydowskiego przy ul. Kalinowszczyzna 5 w Lublinie. Lublin: WUOZ archives in Lublin.
Tkaczyk J. 2014b. Dokumentacja z nadzoru archeologicznego przy remoncie muru ogrodzen iowego Starego Cmentarza Żydowskiego przy ul. Kalinowszczyzna 5 w Lublinie. Etap 2 (odcinek 39–42). Lublin : WUOZ archives in Lublin.
Tkaczyk J. 2019. Wstępne sprawozdanie z pierwszego etapu badań archeologicznych w zakresie nadzorowanego remontu Zamku Lubelskiego, ul. Zamkowa 9 w Lublinie. Lublin: WUOZ archives in Lublin.
Trzciński A. 1990. Śladami zabytków kultury żydowskiej na Lubelszczyźnie. Lublin (online version: http://biblioteka.teatrnn.pl/dlibra/dlibra/ docmetadata?id=8843)and virtualshtetl (https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci-/l/264-lublin/114-cmentarze/19862-stary- cmentarz-zydowski-w-lublinie-ul-kalinowszczyzna).
Wąsowicz T. 1961. Uwagi w sprawie osadnictwa wczesnośredniowiecznego na Lubelszczyźnie. Archeologia Polski 6 (2), 203–253.
Wojciechowski S.1965. Położenie i rozwoj przestrzenny miasta. In J. Mazurkiewicz (ed.), Dzieje Lublina. Próba syntez. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 11–23.
Wojciechowski S., Sochacka A. and Szczygieł R. 1986. Osady zaginione i o zmienionych nazwach historycznego wojewodztwa lubelskiego. In T. Mencel (ed.) Dzieje Lubelszczyzny 4. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe
