Boże Narodzenie i Wielkanoc w życiu codziennym mieszkańców Tarnowa i Rzeszowa na przełomie XIX i XX wieku w świetle prasy lokalnej

Autor/innen

  • Sabina Rejman Uniwersytet Rzeszowski

DOI:

https://doi.org/10.15584/galisim.2018.4.3

Schlagworte:

Galicja, autonomia, miasta, Boże Narodzenie

Abstract

Na przełomie XIX i XX w. w Galicji dokonywały się przemiany gospodarcze i społeczne, które zapoczątkowały proces modernizacji społeczeństwa. Chociaż podstawą utrzymania ludności pozostało rolnictwo, a kultura ludowa określała rytm pracy i świętowania, pojawiały się oznaki zmian, szczególnie w większych miastach. W Galicji Zachodniej do takich zaliczano między innymi Tarnów i Rzeszów. Czas Adwentu i Bożego Narodzenia oraz Wielkiego Postu i Wielkanocy dokumentowała prasa lokalna. Szczególne znaczenie miały tytuły ukazujące się w długim przedziale czasowym – w Tarnowie „Pogoń” (1881–1914), a w Rzeszowie „Głos Rzeszowski” (1897–1920). W omawianych okresach roku liturgicznego na przygotowania do świąt oraz na zwyczaje i obyczaje świąteczne składały się: wydarzenia kulturalne realizowane przez artystów amatorów z myślą o zebraniu datków na działalność dobroczynną, wieczorki patriotyczne, występy profesjonalnych artystów, wykłady powszechne i uniwersyteckie, przygotowywanie prezentów (Mikołaj, Gwiazdka), udział w rekolekcjach (Wielki Post), zakup artykułów na świąteczne stoły (w tym także tych reklamowanych w prasie), wysyłanie świątecznych kartek lub zamiast nich składanie datków na cele dobroczynne (szczególnie na Towarzystwo Szkoły Ludowej); śledzenie zmian pogody, terminów ferii świątecznych, nadzwyczajnego rozkładu pociągów; lektura okolicznościowych tekstów prozatorskich i poetyckich, dbałość o pielęgnowanie tradycji świątecznych w rodzinach, solidaryzm z Polakami z innych zaborów, nadzieja wyrażana w składanych przez czasopisma życzeniach świątecznych na odzyskanie przez Polskę niepodległości.

Downloads

Keine Nutzungsdaten vorhanden.

Literaturhinweise

Ustawa z 13.03.1889 r. [w:] Zbiór ustaw i rozporządzeń administracyjnych opracowany przez J. Piwockiego, t. I: Ustawy konstytucyjne i ustawodawstwo gminne, Lwów 1909, s. 406–433.

„Głos Rzeszowski”, roczniki poddane kwerendzie: 1897–1914.

„Pogoń”, roczniki poddane kwerendzie: 1897–1914.

Borejszo M., Boże Narodzenie w polskiej kulturze, Poznań 1996.

Bujak J., „Pogoń” (1881–1914), „Zeszyty Prasoznawcze” 1983, nr 2, s. 58–77.

Bystroń J.S., Dzieje obyczajów w dawnej Polsce. Wiek XVI–XVIII, t. II, wyd. trzecie, Warszawa 1976.

Bystroń J.S., Kultura ludowa, Warszawa 1947.

Chomentowska E., Stowarzyszenie Pań Miłosierdzia w Przeworsku w 1. poł XX w. [w:] Przeworsk. Mała ojczyzna. Studia z dziejów miasta i regionu, t. I, red. nauk. S. Kozak, Przeworsk 2016, s. 85–132.

Darłakowa S., Prasa miejscowa i czasopiśmiennictwo [w:] Dzieje Rzeszowa, t. II, red. F. Kiryk, Rzeszów 1998, s. 437–462.

Darłakowa S., Prasa rzeszowska XIX i XX wieku, Rzeszów 1967.

Fras Z., Galicja, Wrocław 2000.

Gloger Z., Rok polski w życiu, tradycji i pieśni, Warszawa 1982.

Grodziski S., Franciszek Józef I, Wrocław 1978.

Hoff J., Arvay Edward Fanciszek [w:] Encyklopedia Rzeszowa, red. nacz. J. Draus, Rzeszów 2004, s. 19.

Hoff J., Arvayowa Klementyna [w:] Encyklopedia Rzeszowa, red. nacz. J. Draus, Rzeszów 2004, s. 19.

Hoff J., Kobieta w Rzeszowie w XIX i pierwszej połowie XX wieku [w:] Rzeszów – w 655. rocznicę lokacji. Studia z dziejów miasta i regionu, red. W. Bonusiak, W. Zawitkowska, Rzeszów 2010, s. 89–95.

Hoff J., W kręgu teatru, literatury i muzyki [w:] Dzieje Rzeszowa, t. II, red. F. Kiryk, Rzeszów 1998, s. 401–433.

Hoff J., Kamińska-Kwak J., Karol Stary [w:] Encyklopedia Rzeszowa, red. nacz. J. Draus, Rzeszów 2004, s. 628.

Hołda R., „Dobry władca”. Studium antropologiczne o Franciszku Józefie I, Katowice 2008.

Jabłonowska Z., Rodzina w XIX i na początku XX wieku [w:] Przemiany rodziny polskiej, red. J. Komorowska, przedmową poprzedził J. Szczepański, Warszawa 1975, s. 64–71.

Jaśkiewicz B., Potępa S., Prasa tarnowska w czasach zaboru austriackiego, „Rocznik Tarnowski” 1993, s. 71–95.

Kałwa D., Polska doby rozbiorów i międzywojenna [w:] Obyczaje w Polsce. Od średniowiecza do czasów współczesnych, red. A. Chwalba, Warszawa 2004, s. 222–336.

Kamocki J., Kubiena J., Polski rok obrzędowy, Kraków 2008.

Kieniewicz S., Eustachy Stanisław Sanguszko [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXXIV, http://ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/eustachy-stanislaw-sanguszko (dostęp 3.03.2018).

Knaflewska J., Adam Mickiewicz, Poznań 2000.

Komorowska J., Świąteczne zwyczaje domowe w wielkim mieście. Studium na przykładzie Warszawy, Warszawa 1984.

Krawczyk M., Życie codzienne w Rzeszowie w dobie autonomii, „Prace Historyczno-Archiwalne” [Rzeszów] 2001, t. X, s. 69–81.

Kunisz A., Zarys dziejów prasy tarnowskiej: 1848–1961, Tarnów 1961.

Myśliński J., Prasa polska w Galicji w dobie autonomicznej (1867–1918) [w:] Prasa polska w latach 1864–1918. Historia prasy polskiej, t. 2, red. J. Łojek, Warszawa 1976, s. 114–176.

Niewęgłowski W. A., Leksykon świętych, Warszawa 1998, s. 197.

Obrzędy i zwyczaje doroczne wsi rzeszowskiej, komentarz wystawy oprac. A. Karczmarzewski, Rzeszów 1972.

Ogrodowska B., Boże Narodzenie w tradycji polskiej, Warszawa 2000.

Ogrodowska B., Święta polskie: tradycja i obyczaj, Warszawa 1996.

Osterhammel J., Historia XIX wieku. Przeobrażenie świata, Poznań 2013.

Potępa S., Tarnów pod zaborem austriackim. Kronika 1772–1918, Tarnów 1975.

Potępa S., Życie kulturalne w okresie autonomii galicyjskiej [w:] Tarnów. Dzieje miasta i regionu, t. 2, red. F. Kiryk, Rzeszów 1983, s. 376–405.

Przybyszewska M., Tarnowski słownik biograficzny, t. I, Tarnów 1991, s. 97–98.

Pustelak D., Ród Jędrzejowiczów w okresie autonomii galicyjskiej, Rzeszów 2011.

Rejman S., Cesarz Franciszek Józef I i jego rodzina w uchwałach Rady miasta Rzeszowa w latach 1889–1914 [w:] Rzeszów – w 655. rocznicę lokacji. Studia z dziejów miasta i regionu, red. W. Bonusiak i W. Zawitkowska, Rzeszów 2010, s. 98–100.

Rejman S., Działalność samorządów gminnych w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego w znaczniejszych miastach zachodniogalicyjskich w latach 1889–1914, Rzeszów 2013.

Rejman S., Podróże na łamach prasy lokalnej w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku (na przykładzie tarnowskiej „Pogoni”) [w:] Galicyjskie drogi i bezdroża. Studium infrastruktury, organizacji i kultury podróżowania, red. Z. Budzyński i J. Kamińska-Kwak, Przemyśl–Rzeszów 2016, s. 187–210.

Rejman S., Teatralne przedstawienia amatorskie na cele dobroczynne organizowane przez Klementynę Arvayową w latach 1893–1899 w Rzeszowie [w:] Człowiek – społeczeństwo – źródło. Studia dedykowane Profesor Jadwidze Hoff, red. S. Kozak, D. Opaliński, J. Polaczek, S. Wieczorek, W. Zawitkowska, Rzeszów 2014, s. 75–87.

Szymczak-Hoff J., Życie towarzyskie i kulturalne Rzeszowa w dobie autonomii galicyjskiej, Rzeszów 1993.

Święta polskie w malarstwie i grafice: 1900–1939 [tekst J. Zieliński; współpr. J. Lipniewski, Z. Nestorowicz; wybór ilustr. R. Bogdziewicz, J. Zieliński], Lublin 1999.

Uryga J., Rok polski w życiu, w tradycji i obyczajach ludu, Włocławek 2002.

Wielkanoc w polskiej kulturze, red. M. Borejszo, Poznań 1997.

Żygulski K., Święto i kultura: święta dawne i nowe: rozważania socjologa, Warszawa 1981.

Veröffentlicht

2018-12-15

Zitationsvorschlag

Rejman, S. (2018). Boże Narodzenie i Wielkanoc w życiu codziennym mieszkańców Tarnowa i Rzeszowa na przełomie XIX i XX wieku w świetle prasy lokalnej. Galicja. Studia I materiały, (4), 44–71. https://doi.org/10.15584/galisim.2018.4.3

Ausgabe

Rubrik

ARTIKEL UND ABHANDLUNGEN