Ocena wystąpienia kryzysu finansowego spółek komunalnych na przykładzie wybranych spółek z województwa opolskiego
DOI:
https://doi.org/10.15584/nsawg.2024.4.8Słowa kluczowe:
spółka komunalna, ryzyko kryzysu finansowego, kondycja finansowa, wskaźniki finansoweAbstrakt
Celem badania była identyfikacja i ocena ryzyka wystąpienia kryzysu finansowego spółek komunalnych z terenu województwa opolskiego. Spółki zajmują się dostarczaniem ciepła (branża 35), wody (branża 36), odprowadzaniem ścieków (branża 37), zagospodarowaniem odpadów (branża 38) i transportem lokalnym (branża 49). Badanie przeprowadzono w oparciu o sprawozdawcze dane finansowe oraz sprawozdania zarządu z działalności spółek z okresu 2019–2022. Zastosowano analizę dokumentów, jakościową analizę czynników ryzyka, wskaźnikową analizę finansową oraz analizę wariancji. Sformułowano następujące pytania badawcze: 1) Jak kształtowały się wyniki finansowe spółek komunalnych?, 2) Czy wyniki finansowe generują ryzyko kryzysu finansowego i na jakim poziomie?, 3) Czy ryzyko to zmieniało się w czasie?, 4) Czy branża różnicuje istotnie poziom tego ryzyka?
Wyniki wykazały, iż spółki działały w warunkach wysokiego ryzyka kryzysu finansowego. Wynikało ono z ich słabej kondycji finansowej. Pomimo że ryzyko kryzysu finansowego było zróżnicowane i zmienne w czasie, blisko 2/3 spółek było trwale obarczone wysokim i bardzo wysokim ryzykiem. Analiza w czasie wykazała wzrost tego ryzyka. W 2022 r. odnotowano wzrost odsetka spółek nierentownych, spółek z rosnącym niedostatkiem gotówki transakcyjnej przy niskim zaangażowaniu kapitałów własnych. Wyniki wskazują również różnice w skali ryzyka ze względu na rodzaj prowadzonej działalności. Wysokie ryzyko (klasa 2) cechowało spółki: ciepłownicze (35), zagospodarowania odpadów (38), wodociągowe (36) i transportowe (49). Średni poziom ryzyka (klasa 3) charakteryzował spółki zajmujące się odprowadzaniem ścieków (37). Ustalone w badaniu czynniki zagrażające kondycji finansowej uzasadniają pogląd, iż bezpośrednimi przyczynami wysokiego ryzyka kryzysu finansowego są niedostateczne przychody i wysokie koszty operacyjne oraz mechanizm kształtowania cen.
Bibliografia
Albin, A. (2023). Racjonalne wykonanie zadań w zakresie użyteczności publicznej przez gminy w warunkach monopolu. Samorząd Terytorialny, 9, 23–36.
Babczuk, A. (2012). Zadłużenie spółek komunalnych w Polsce. Próba oceny skali i zróżnicowania regionalnego. Finanse Komunalne, 9, 5–16.
Babczuk, A. (2015). Zadłużenie spółek komunalnych – szanse i zagrożenia. Drugi etap badań. Finanse Komunalne, 6, 41–59.
Bachor, W., Grzymała, Z. (red). (2011). Podstawy ekonomiki i zarządzania w gospodarce komunalnej. Warszawa: Szkoła Główna Handlowa – Oficyna Wydawnicza.
Bagatska, K., Blakyta, H., Melnychuk, O., Pashkuda, T., Mishchenko, A. (2023). The impact of budget financing on the municipal-owned enterprises performance: Case of Kyiv City. Financial and credit activity problems of theory and practice, 50(3), 116–126. DOI: 10.55643/fcaptp.3.50.2023.4060.
Bednarski, L., Waśniewski, T. (red.). (1996). Analiza finansowa w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Warszawa: Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce.
Białek, M., Grabarczyk, T., Hawro, M., Michalski, P. (2021). Konstruowanie i zatwierdzanie taryf dla wody i ścieków. Warszawa: C.H. BECK.
Byjoch, K., Klimek, D. (2015). Spółka komunalna. Aspekty prawne, ekonomiczne i społeczne. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Dolewka, Z. (2022a). Ocena sytuacji finansowej spółek komunalnych w miastach wojewódzkich. Finanse Komunalne, 1, 7–20.
Dolewka, Z. (2022b). Spółki komunalne w samorządzie terytorialnym. Analiza CELowa, 19, 1–10. Warszawa: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej im. Jerzego Regulskiego. Pobrane z: https://frdl.org.pl/static/upload/store/frdl/ANALIZY_CELOWE/SPOLKI_KOMUNALNE_W_SAMORZADZIE_TERYTORIALNYM.pdf (2024.03.15).
Franc-Dąbrowska, J., Porada-Rochoń, M., Suwała, R. (2016). Enterprise Insolvency and the Effects on the Local and Regional Community – The Social Economy Perspective. Acta Scientiarum Polonorum, Oeconomia, 15(2), 37–47.
Gabrusewicz, W. (2019). Metody analizy finansowej przedsiębiorstwa. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Górnicki, E. (2015). Czy zakład komunalny może upaść? Portal Komunalny. Pobrane z: ht-tps://portalkomunalny.pl/czy-zaklad-komunalny-moze-upasc-314531/ (2023.03.17).
Hendriksen, E.A., Van Breda, M.F. (2002). Teoria rachunkowości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Jankiewicz, S. (2014). Powierzenie usług spółce komunalnej a dopuszczalne zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego. Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, 40(4), 86–95.
Jastrzębska, M. (2017). Dług ukryty jednostek samorządu terytorialnego – przyczyny, skutki, przeciwdziałanie. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio H. Oeconomia, 51(4), 125–132. DOI: 10.17951/h.2017.51.4.125.
Jerzemowska, M. (red.). (2006). Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Klamut, E. (2020). Upadłość przedsiębiorstw i jej symptomy. W: E. Klamut (red.), Przedsiębiorstwo w otoczeniu – wybrane zagadnienia (s. 45–71). Łódź: Wydawnictwo Społecznej Akademii Nauk.
Klimek, D. (2018). Realizacja celów zarządczych jako podstawa wynagrodzenia członka zarządu spółki komunalnej. Marketing i Zarządzanie, 1(51), 163–171. DOI: 10.18276/miz.2018.51-16.
Kołosowska, B., Voss, G., Huterska, A. (2018). Analiza finansowa w praktyce. Warszawa: Difin.
Krajowy Standard Rachunkowości nr 14. Kontynuacja działalności oraz rachunkowość jednostek przy braku kontynuowania działalności. (2021). Dziennik Urzędowy Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej, poz. 119. Pobrane z: https://www. gov.pl/attachment/69f68d95-61f2-4bc2-a72e-7632a076d655 (2023.09.18).
Krasucka, M. (2023). Kondycja finansowa wybranych spółek komunalnych województwa opolskiego w okresie pandemii Covid-19. W: M. Bukowski, H. Gawroński, K. Olszewska, K. Sidorkiewicz, K. Starańczak (red.), Globalne, europejskie i krajowe skutki pandemii Covid-19 dla gospodarki. Wybrane problemy (s. 301–321). Elbląg: Wydawnictwo Akademii Nauk Stosowanych w Elblągu.
Krause, T.A., Swiatczak, M.D. (2021). In control we trust!? Exploring formal control configurations for municipally owned corporations. Journal of Public Budgeting, Accounting & Financial Management, 33(3), 314–342. DOI: 10.1108/JPBAFM-10-2019-0160.
Lentner, C., Vasa, L., Hegedűs, S. (2020). The Assessment of Financial Risks of Municipally Owned Public Utility Companies in Hungary between 2009 and 2018. Monte¬negrin Journal of Economics, 16(4), 29–41. DOI: 10.14254/1800-5845/2020.16-4.3.
Mirota, F., Nehrebecka, N. (2018). Determinanty transakcyjnej rezerwy płynności finansowej w spółkach giełdowych w Polsce. Gospodarka Narodowa. The Polish Journal of Economics, 295(3), 75–102. DOI: 10.33119/GN/100489.
NIK. (2021). Funkcjonowanie spółek komunalnych w województwie pomorskim i zachodniopomorskim. Informacja o wynikach kontroli. Pobrane z: https://www.nik.gov.pl/plik/id,25802,vp,28575.pdf (2023.05.26).
Pomykalska, B., Pomykalski, P. (2017). Analiza finansowa przedsiębiorstwa. Wskaźniki i decyzje w zarządzaniu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Poniatowicz, M. (2011). Ukrywanie długu jednostek samorządu terytorialnego w Polsce: problem realny czy marginalny? Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Ekonomiczne Problemy Usług, 76(682), 203–216.
Roszkowska, M. (2019). Modele koordynacji lokalnych usług publicznych w kontekście ekonomii kosztów transakcyjnych. Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego „Studia i Prace”, 1(37), 43–76. DOI: 10.33119/KKESSiP/2019.1.2.
Siemińska, E. (2002). Metody pomiaru i oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Toruń: Wydawnictwo Dom Organizatora.
Szczepaniak, R. (2013). Formalizm prawny nie powinien przesądzać o naturze prawnej spółki komunalnej. Pobrane z: https://www.prawo.pl/samorzad/formalizm-prawny-nie-powinien-przesadzac-o-naturze-prawnej-spolki-komunalnej,90574.html (2023.08.16).
Szmitka, S. (2017). Analiza finansowa jako metoda oceny kondycji finansowej współczesnego przedsiębiorstwa. Warmińsko-Mazurski Kwartalnik Naukowy Nauki Społeczne, 4, 157–182.
Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości, t.j. Dz.U. 2023.120.
Ustawa z 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej, t.j. Dz.U. 2021.679.
Ustawa z 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe, t.j. Dz.U. 2022.1520.
Ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, t.j. Dz.U. 2023.1270.
Van Genugten, M., Voorn, B., Andrews, R., Papenfuβ, U., Torsteinsen, H. (red.). (2023). Corporatisation in Local Government. Context. Evidence and Perspectives from 19 Countries. Cham: Springer International Publishing. DOI: 10.1007/978-3-031- 09982-3.
Voorn, B. (2019). An introduction to municipally owned corporations. W: B. Voorn (red.), When politics meets professionalism: Features and performance predictors of municipally owned corporations (s. 10–45). Nijmegen: Institute for Management Research.
Voorn, B., Van Genugten, M.L., Van Thiel, S. (2017). The efficiency and effectiveness of municipally owned corporations: a systematic review. Local Government Studies, 43(5), 820–841. DOI: 10.1080/03003930.2017.1319360.
Voorn, B., Van Genugten, M.L., Van Thiel, S. (2020). Performance of municipally owned corporations: Determinants and mechanisms. Annals of Public and Cooperative Economics, 91(2), 191–212. DOI: 10.1111/apce.12268.
Wojciechowski, E. (2023). Przedsiębiorstwa komunalne w teorii i praktyce. Efektywność a cele społeczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Yakymova, L., Kuz, V. (2019). The use of discriminant analysis in the assessment of municipal company’s financial health. Economics & Sociology, 2(12), 64–78. DOI: 10.14254/2071-789X.2019/12-2/4.
Żabski, Ł. (2017). Ocena sytuacji finansowej spółek komunalnych województwa dolnośląskiego. Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia, 5(89), 167–180. DOI: 10.18276/ frfu.2017.89/1-13.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Uniwersytet Rzeszowski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
