Potrzeby seniorów na tle zmian sytuacji demograficznej gmin wiejskich Podkarpacia
DOI:
https://doi.org/10.15584/nsawg.2025.2.6Słowa kluczowe:
polityka senioralna, rozwój lokalny, obszary wiejskie, demografia, starzenie się społeczeństwaAbstrakt
Starzenie się społeczeństwa i świadomość potrzeby aktywizacji osób starszych skłaniają do intensyfikacji działań na rzecz poprawy ich jakości życia, szczególnie na obszarach wiejskich, które wymagają dostosowanej lokalnej polityki senioralnej. Procesy demograficzne i rosnące niezadowolenie seniorów uczyniły ich istotnym podmiotem polityki społecznej na różnych szczeblach. Celem artykułu była identyfikacja potrzeb seniorów zamieszkujących obszary wiejskie Podkarpacia oraz wskazanie przemian demograficznych na tym obszarze jako istotnego uwarunkowania planowania działań odpowiadających na aktualne wyzwania w obszarze lokalnej polityki senioralnej. Dla zrealizowania założonego celu badawczego sformułowano następujące hipotezy badawcze: 1) seniorzy zamieszkujący obszary wiejskie województwa podkarpackiego dostrzegają słaby rozwój gospodarczy gmin, a wraz z wiekiem ich opinie w tym zakresie stają się coraz bardziej krytyczne; 2) seniorzy zgłaszają deficyty w obszarze zaspokojenia zróżnicowanych potrzeb, a zmienność ich poglądów determinowana jest płcią, wiekiem, wykształceniem i sytuacją materialną.
W badaniu potrzeb seniorów w gminach wiejskich w województwie podkarpackim, wykorzystano technikę ankiety papierowej (PAPI). Posłużono się specjalnie przygotowanym narzędziem, tj. kwestionariuszem ankiety, który składał się z dwóch części. Pierwszą część stanowiły pytania opisujące respondentów. Druga część zawierała pytania dotyczące lokalnych warunków i potrzeb seniorów mieszkających na obszarach wiejskich.
Analiza odpowiedzi respondentów wykazała, że osoby starsze przeciętnie oceniają rozwój gmin, a ich opinie pogarszają się wraz z wiekiem. Wysoko natomiast oceniają obsługę administracyjną, lecz wskazują w największym stopniu na deficyty w zakresie ochrony zdrowia i opieki społecznej. Młodsi
seniorzy podkreślają potrzebę rozwoju oferty rekreacyjnej, natomiast kobiety zwracają uwagę na znaczenie integracji międzypokoleniowej. Obserwuje się również spadek zainteresowania seniorów aktywnością publiczną i społeczną.
Downloads
Bibliografia
Adamczyk, M., Betlej, A. (2021). Social determinants of digital exclusion in an ageing society: The case of Poland. Entrepreneurship and Sustainability Issues, 8(3), 122–135. DOI: 10.9770/jesi.2021.8.3(7).
Encyklopedia Socjologii. Tom 3. (2000). Warszawa: Oficyna Naukowa.
Informacja o sytuacji osób starszych w Polsce za 2022 r. (2023). Warszawa: Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
Iparraguirre, J.L. (2019). The silver economy. W: J.L. Iparraguirre, Economics and Ageing (s. 445–469). Londyn: Palgrave Macmillan. DOI: 10.1007/978-3-030-29013-9_12.
Jakość życia osób starszych w Polsce. (2020). Warszawa: GUS.
Jurek, Ł. (2015). Indeks aktywnego starzenia się jako narzędzie ewaluacji polityki senioralnej. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica, 4(315), 42–53. DOI: 10.18778/0208-6018.315.04.
Kubejko-Polańska, E., Szpyrka, K. (2022). Wybrane czynniki ryzyka w srebrnej gospodarce. W: M. Sołtysiak (red.), Oblicza ryzyka w działalności podmiotów rynkowych (s. 75–87). Rzeszów: Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej.
Maj-Waśniowska, K., Jedynak, T. (2020). The Issues and Challenges of Local Government Units in the Era of Population Ageing. Administrative Sciences, 10(2):36, 1–22. DOI: 10.3390/admsci10020036.
Miszczuk, R. (2024). Potrzeby seniorów w świętokrzyskich uniwersytetach trzeciego wieku. Społeczeństwo. Edukacja. Język, 19, 59–72. DOI: 10.19251/sej/2024.19(5).
Morrow-Howell, N. (2010). Volunteering in later life: Research frontiers. The Journals of Gerontology. Series B. Psychological Sciences and Social Sciences, 65(4), 461–469. DOI: 10.1093/geronb/gbq024.
Pasek, A. (2019). Badania sondażowe – technika badania opinii społecznej. Analiza przypadków. Zeszyty Naukowe Wydziału Nauk Ekonomicznych, 1(23), 49–60.
Pikuła, N.G. (2021). Aktywność społeczno-edukacyjna jako czynnik zmiany i rozwoju osób starszych. Praca Socjalna, 3(36), 127–141.
Polityka społeczna wobec osób starszych do 2030. (2018). Warszawa: Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
Raport: Diagnoza dotycząca podejmowania aktywności edukacyjnej wśród seniorów i jej znaczenia dla ich jakości życia oraz określenie niezbędnych czynników i warunków do optymalnej efektywności działań w obszarze edukacji senioralnej w Polsce w oparciu o przegląd najnowszej literatury naukowej krajowej i zagranicznej. (2024). Lublin: Fundacja PAN.
Słabiak, T. (2023). Realizacja polityki senioralnej w Polsce – wprowadzenie w tematykę. Homo et Societas, 7(2022), 92–106. DOI: 10.4467/25436104HS.22.011.17354.
Spyrka-Chlipała, R. (2014). Uwarunkowania i struktura potrzeb życiowych seniorów. Roczniki Teologiczne, 61(1), 235–247.
Stanny, M., Komorowski, Ł., Rosner, A., Mróz, A. (2022). Monitoring rozwoju obszarów wiejskich. Etap IV. Synteza. Warszawa: Fundacja Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Strzelec, M. (2008). Potrzeby osób w podeszłym wieku w nauczaniu Jana Pawła II. W: R. Konieczna-Woźniak (red.), Dorosłość wobec starości. Oczekiwania – Radości – Dylematy (s. 179–186). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Sytuacja osób starszych w Polsce w 2022 r. (2023). Warszawa: GUS.
Uchwała nr 238 Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2013 r. w sprawie przyjęcia dokumentu „Założenia Długofalowej Polityki Senioralnej w Polsce na lata 2014–2020” (M.P. z 4 lutego 2014 r., poz.118).
Uchwała nr 161 Rady Ministrów z dnia 26 października 2018 r. w sprawie przyjęcia dokumentu „Polityka społeczna wobec osób starszych 2030. Bezpieczeństwo – Uczestnictwo – Solidarność” (M.P. z dnia 30 listopada 2018 r., poz. 1169).
Ustawa z dnia 11 września 2015 r. o osobach starszych (Dz.U. z 2015 r., poz. 1705).
Wieczorkowska, M. (2020). Osoby starsze i ich potrzeby jako wyzwanie dla edukacji i rynku pracy. Folia Oeconomica Acta. Universitatis Lodziensis, 1(346), 125–143. DOI: 10.18778/0208-6018.346.08.
World Report on Ageing and Health. (2015). Geneva: World Health Organization. Pobrane z: https://www. who.int/publications/i/item/9789241565042/ (2025.05.21).
Wrzochalska, A. (2024). Sytuacja demograficzno-społeczna mieszkańców wsi u progu trzeciej dekady XXI wieku. Zagadnienia Doradztwa Rolniczego, 2(116), 5–22.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Uniwersytet Rzeszowski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
