Uwarunkowania demograficzne i wybrane konsekwencje społeczne kurczenia się miast województwa zachodniopomorskiego

Abstrakt

Problematyka demograficznego kurczenia się miast pojawiła się w literaturze polskiej na przełomie XX/XXI w. i stała się niezwykle ważnym problemem badawczym, bowiem proces shrinking cities ma wpływ na przekształcenia społeczne, gospodarcze i przestrzenne wraz z ochroną środowiska w miastach. Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie uwarunkowań demograficznych i wskazanie na wybranych przykładach konsekwencji społecznych kurczenia się miast w województwie zachodniopomorskim, ze szczególnym uwzględnieniem starzenia się demograficznego, opieki nad osobami starszymi, wyzwań dla systemu edukacji oraz zagadnień dotyczących mieszkalnictwa. Do zebrania materiału faktograficznego wykorzystano metodę analizy danych zastanych (desk reserach), którą zastosowano w odniesieniu do danych statystycznych. Materiał statystyczny pochodził z oficjalnych baz statystyki publicznej, tj. Banku Danych Lokalnych oraz bazy Demografia, a także Oddziału Rodziny i Pomocy Społecznej Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego. Wykorzystano również metody niereaktywne, dokonując analizy dokumentów i raportów. Z kolei na podstawie kwerendy bibliotecznej dokonano przeglądu literatury w kontekście prowadzonych badań.

Przeprowadzone badania jednoznacznie wskazują, że rozpatrywane narastające problemy społeczne w miastach woj. zachodniopomorskiego mają uwarunkowania demograficzne. Spadek zaludnienia miast to efekt ubytku naturalnego ludności oraz rosnącego ujemnego przyrostu migracyjnego. W konsekwencji zdecydowana większość miast reprezentuje regresywny typ ludności, z utrzymującą się tendencją spadkową mieszkańców do 2050 r. Przyczyn depopulacji miast województwa zachodniopomorskiego należy dopatrywać się w zmianach stylu życia ludzi młodych, a przede wszystkim zachowawczych postawach prokreacyjnych, a ponadto w rosnącym odpływie ludności z miast na obszary podmiejskie oraz zagranicznej migracji zarobkowej.

Demograficzne kurczenie się miast znalazło odzwierciedlenie w obszarze konsekwencji społecznych. Depopulacja miast prowadzi do starzenia się demograficznego mieszkańców, co wiąże się z koniecznością zapewnienia opieki nad osobami starszymi. Jak wynika z badań, coraz większe zainteresowania pozostaje zinstytucjonalizowanymi formami działalności, o czym świadczy rosnąca liczba domów pomocy społecznej, a także liczba osób starszych objętych usługami opiekuńczymi. Inną ważną konsekwencją kurczenia się demograficznego miast województwa zachodniopomorskiego pozostaje problem szkolnictwa. Malejąca liczba dzieci i młodzieży staje się wyzwaniem dla władz samorządowych, które ze względu na rosnące koszty utrzymania szkół muszą podejmować decyzje o ograniczeniu liczby placówek oświatowych. Niezmiernie ważnym ze społecznego punktu widzenia jest posiadanie własnego mieszkania. Niestety, nawet w kurczących się demograficznie miastach zachodniopomorskich utrzymuje się deficyt mieszkań, chociaż liczba nowo oddanych budynków i mieszkań wykazuje tendencje wzrostowe oraz wzrasta liczba mieszkań niezamieszkanych.

Reasumując, współczesne przemiany demograficzne w miastach zachodniopomorskich wskazują na procesy kurczenia się demograficznego miast, co z pewnością przyczyni się do nawarstwienia konsekwencji społecznych. Miasta więc w obliczu współczesnej rzeczywistości powinny rozważyć przygotowanie nowych dokumentów strategicznych i planistycznych z nową wizją rozwoju miast.