Motywacje semantyczne polskich i obcojęzycznych nazw wybranych obiektów tworzących główną grań Tatr

Autor

DOI:

https://doi.org/10.15584/slowo.2022.13.12

Słowa kluczowe:

nazewnictwo Tatr, nazewnictwo obszarów pogranicznych, motywacja nazewnicza, sposoby nominacji, nazwy polskie i obcojęzyczne

Abstrakt

Tatry – od czasów plemiennych naturalna granica pomiędzy obszarami etniczno-językowymi – stanowią obszar pogranicza językowego (u ich stóp funkcjonowały obok siebie cztery języki: polski, słowacki, niemiecki i węgierski). Języki i kultury sąsiadujących ze sobą narodów przenikały się, co z kolei pozostawiło ślad również w nazewnictwie (wiele obiektów ma nazwy w czterech językach np. Hinterer Mönch, Zadni Mnich, Druhý Mních, Hátsó Barát). Celem artykułu jest przedstawienie motywacji nazewniczych ponad 260 tatrzańskich oronimów – polskich i obcojęzycznych – oraz zestawienie ich ze sobą pod kątem zawartych w nich informacji dotyczących systemu wartości nazywających oraz postrzegania przez nie świata. W celu uporządkowania nazw zastosowano dwustopniową klasyfikację opartą na motywacji członów konstytutywnych oronimów (I) oraz na motywacji ich członów dyferencyjnych (II). Warto zauważyć, że niektóre z nazw „przekroczyły granicę” i nie różnią się między sobą ani pod względem typu nominacji, ani pod względem motywacyjnym, na co w artykule również zwrócono uwagę.

Downloads

Bibliografia

Bartmiński, J. (2006). Językowe podstawy obrazu świata. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curii-Skłodowskiej.

Bauko, J. (2012). Komparácia slovenských a maďarských oroným vo Vysokých Tatrách, W: M. Ološtiak (red.), Jednotlivé a všeobecné v onomastike, 18. slovenská onomastická konferencia, Prešov 12–14 septembra 2011. Prešov: Univerzitná knižnica Prešovskej univerzity v Prešove, 180–190.

Bijak, U. (2017). Transonimizacja, czyli „wędrówki nazw”, Folia Onomastica Croatica, 26, 1–14.

Bohuš, I. (1996). Od A po Z o názvoch Vysokých Tatier. Tatranská Lomnica: Štatne lesy TANAP-u.

Chwaściński, B. (1979). Z dziejów taternictwa. O górach i ludziach. Warszawa: Sport i Turystyka.

Cywiński, W. (2001). Tatry. Przewodnik szczegółowy. T. 9. Rysy. Poronin: Wydawnictwo Górskie.

Drabik, L. (oprac.). 2018. Słownik wyrazów obcych z przykładami i poradami. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Dunaj, B., Mycawka, M. (2012). Kilka uwag o klasyfikacjach nazw własnych. W: I. Łuc, M. Pogródek (red.), W komunikacyjnej przestrzeni nazw własnych i pospolitych. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Robertowi Mrózkowi (s. 165–175). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Gałkowski, A., Bijak, U. (2018). Polish Equivalents of ICOS Key Onomastic Terms. https://icosweb.net/wp/wp-content/uploads/2021/12/Polish_ICOS-Terms-pl-1.pdf

Górnowicz, H. (1981). Klasyfikacja zapożyczonych nazw własnych. W: Idem (red.), Nazewnictwo obszarów językowo mieszanych księga referatów Międzynarodowej Konferencji Onomastycznej w Gdańsku 25–27 października 1977 (s. 35–44). Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Jurczak-Trojan, Z., Mieczkowska, H., Orwińska, E., Papierz, M. (red.). (2005). Słownik słowacko-

-polski, t. I i II. Kraków: Universitas.

Jurczyńska-Kłosok, A. (2020). Nazewnictwo Tatr Wysokich. Konceptualizacja przestrzeni górskiej. Kraków: Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej.

Karłowicz, J. (1900–1911). Słownik gwar polskich, t. I–VI (t. IV–VI do druku przygot. J. Łoś), Kraków: Akademia Umiejętności.

Komorowska, E. (2000). Metafora w oronimii tatrzańskiej, Onomastica XLV, s. 73–106.

Kosecki, K. (2006). Metaphor and Metonymy in the Names of Tatra Peaks, Passes, and Valleys. W: Rozprawy Humanistyczne PWSZ we Włocławku 7 (s. 67–80). Włocławek: Wydawnictwo Państwowej Wyższej szkoły Zawodowej we Włocławku.

Kosecki, K. (2014). Metafory i metonimie w oronimach tatrzańskich. W: A. Gałkowski, R. Gliwa (red.), Mikrotoponimia i makrotoponimia. Problematyka wstępna (s. 207–218). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Mrózek, R. (1998). Nazwy górskie. W: E. Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia (s. 259–268). Kraków–Warszawa: Wydawnictwo IJP PAN. https://rcin.org.pl/dlibra/publication/15385/edition/2738/content

Nyka, J. (1971). Niegóralskie nazwiska na polskiej mapie Tatr, Taternik XLVII, 167–170.

Nyka, J. (2001). Skąd te nazwy? – Zadni Mnich, Głos Seniora 6, 1–2.

Pančíková, M. (1994). Poľské a slovenské oronymá v Tatrách, W: Jazyková a mimojazyková stránka vlastných mien. 11. slovenská onomastická konferencia Nitra 19.-20. maja 1994 zborník referátov, (s. 211–216). Bratislava–Nitra: Jazykovedný ústav Ĺ. Štúra SAV.

Piotrowski, T. (red.). (2011). Słownik polsko-angielski, angielsko-polski, Warszawa: Langenscheidt.

Przybylska, R. (2002). Polisemia przyimków polskich w świetle semantyki kognitywnej. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.

Przybylska, R.. (2004). Kategoria punktu widzenia w badaniach nad relacjami przestrzennymi w języku. W: J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, R. Nycz (red.), Punkt widzenia w języku i w kulturze (s. 149–160). Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Przybylska, R. (2005). Strategie konceptualizacji wymiaru przestrzennego ‘przód–tył’. W: J. Adamowski (red.), Przestrzeń w języku i w kulturze. Problemy teoretyczne. Interpretacje tekstów religijnych, (s. 61–72). Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Radwańska-Paryska, Z. (1963). Zielony świat Tatr. Warszawa: Nasza Księgarnia.

Radwańska-Paryska, Z., Paryski, W.H. (2004). Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin: Wydawnictwo Górskie.

Reychman, J. (red.). (1980). Wielki słownik węgiersko-polski. Warszawa: Wiedza Powszechna.

Rymut, K. (red.). (2003). Nazwy miejscowe Polski. Historia. Pochodzenie. Zmiany (T. 16). Kraków: Wydawnictwo Naukowe DWN.

Rzetelska-Feleszko, E. (1993). Niemieckie nazwy miejscowe w Polsce. W: M. Kamińska (red.), Wpływy obce w nazewnictwie Polski, (s. 273–281). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Słownik Glosbe, https://glosbe.com

Wiktorowicz, J., Frączek, A. (red.). (2010). Wielki słownik niemiecko-polski. Großwörterbuch Deutsch-Polnisch. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Wolnicz-Pawłowska, E. (1998). Pogranicze południowe. W: E. Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia (s. 467–478). Kraków–Warszawa: Wydawnictwo IJP PAN. https://rcin.org.pl/dlibra/publication/15385/edition/2738/content

Zborowski, J. (2009). Słownik gwary Zakopanego i okolic, oprac. i uzup. z materiałów Aut. Przez Zespół Instytutu Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk pod kier. J. Okoniowej. Zakopane–Kraków: Wydawnictwa Muzeum Tatrzańskiego im. Dra Tytusa Chałubińskiego.

Zarzycki, K., Zwolińska, Z. (1984). Rośliny Tatr Polskich. Ilustrowany przewodnik turystyczny. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka.

Zgółkowa, H. (red.). (1998). Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny (t. 16). Poznań: Wydawnictwo Kurpisz.

Pobrania

Opublikowane

2022-12-15

Jak cytować

Jurczyńska-Kłosok, A. (2022). Motywacje semantyczne polskich i obcojęzycznych nazw wybranych obiektów tworzących główną grań Tatr. Słowo. Studia językoznawcze, (13), 173–191. https://doi.org/10.15584/slowo.2022.13.12

Numer

Dział

TOPONIMY

Inne teksty tego samego autora