Typy i podtypy nazewnicze kamienic w miastach Polski
DOI:
https://doi.org/10.15584/slowo.2024.15.7Słowa kluczowe:
urbanonimy, typ jednonominacyjny i wielonominacyjny, polionimia, modele nazewniczeAbstrakt
W niniejszym artykule przedstawiono nazwy własne kamienic (57 urbanonimów) z wybranych miast Polski. Opisano je w dwóch zasadniczych typach: jednonominacyjnym i wielonominacyjnym. W obrębie tych typów wyróżniono także podtypy semantyczno-formalne. Wśród wymienionych typów największą frekwencję wskazują nominacje dwuczłonowe, z członem odantroponimicznym (29), według modelu: kamienica (dom lub pałac) + nazwisko (lub imię i nazwisko) posesjonata, np.: Kamienica Klonowica, Dom Kopernika, Pałac Puławskich, Kamienica Jana Starowicza, Dom Jana Matejki. Niektóre urbanonimy motywuje miano lokatora kamienicy, np.: Kamienica Heleny Majdaniec.
W gronie tych urbanonimów równie często pojawiają się konstrukcje wyróżniające jakiś element zdobniczy budynku (28). Dominują tu nominacje wieloczłonowe, zawierające przyimek pod, oraz człon odantroponimiczny lub odapelatywny: kamienica + przyimek pod + określenie postaci, np.: Kamienica pod Gutenbergiem, Kamienica pod Murzynami, Kamienica pod Małżeństwem, oraz model: kamienica + przyimek pod + określenie zwierzęcia lub figury geometrycznej, np.: Kamienica pod Baranami, Kamienica pod Gwiazdą. Są także urbanonimy zawierające w swej strukturze nazwę odapelatywną, bez przyimka pod (10): kamienica + nazwa odapelatywna, np.: Kamienica Hetmańska, Kamienica Czarna, Kamienica Mennica. Niezwykle rzadko spotyka się nominacje z członem odtoponimicznym (3): kamienica (dom) + toponim lub choronim: Kamienica Gdańska, Kamienica Włoska, Dom Turecki oraz z członem w funkcji nazwy własnej (1): kamienica + (ideonim) tytuł filmu: Kamienica Vabank. Raz poświadczona jest nazwa obcego pochodzenia: Hansa Haus.
Pozostałe, nieliczne przykłady nazw kamienic (5) nie mieszczą się w wymienionych modelach, np.: Kamienice Śledziowe (zespół kamienic) także nominacje bez użycia członu Kamienice: Lwi Zamek, Stary Konwikt, Stara Mennica oraz nominacja jednoczłonowa: Pekin. W nazwach własnych kamienic widoczne są różnorodne idee nazwodawców, które upamiętniają miana właścicieli domów, podkreślają urodę budynku lub upodobania do elementów egzotycznych.
Downloads
Bibliografia
Bigaj, P. (2019). Dom narożny w kwartale zabudowy miejskiej – znak miejsca albo ku formie predestynowanej do oryginalności. Środowisko mieszkaniowe – Housing Enviroment 26, 23–32.
Bijak, U. (2016). Polionimia, czyli „wojna nazw”. Polonica XXXVI, 55–66.
Domińczak, M., Zaguła, A. (2016). Typologia łódzkiej kamienicy. Łódź: Urząd Miasta Łodzi, Biuro Architekta Miasta.
Gałkowski, A. (2021). Terminologiczne osobliwości wśród metanazw onomastycznych w obszarze francuskim, angielskim, i włoskim. Onomastica LXV/2021, 55–74.
Graf, M. (2008). Nazwy budowli prywatnych. W: Z. Zagórski (red.), Nazewnictwo geograficzne Poznania (s. 603–604). Poznań: Wydawnictwo Naukowe im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Handke, K. (1998). Nazewnictwo miejskie. W: E. Rzetelska-Feleszko (red.), Encyklopedia. Polskie nazwy własne (s. 283–307). Warszawa–Kraków: Towarzystwo Naukowe Warszawskie PAN IJP.
Jarosz, J. (2010). „Andre huse, andre sæder”, czyli o duńskich nazwach domów w grodzie Hamleta. W: R. Łobodzińska (red.), Nazwy własne a społeczeństwo, t. 2 (s. 337–355). Łask: Oficyna Wydawnicza Leksem.
Kosyl, C. (2003). Chrematonimia, W: E. Rzetelska-Feleszko, A. Cieślikowa przy współudziale J. Dumy (red.), Słowiańska onomastyka. Encyklopedia, t. 2 (s. 370–375). Warszawa–Kraków: Towarzystwo Naukowe Warszawskie.
Łupienko, A. (2015). Kamienice czynszowe Warszawy 1864–1914. Warszawa: Instytut Historii PAN.
Mrózek, R. (2010). Miejski krajobraz nazewniczy Cieszyna w perspektywie diachronicznej. Katowice–Cieszyn–Ustroń: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Myszka, A. (2016). Urbanonimia Rzeszowa. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Odaloš, P., Vallová, E. (2020). Sústava slovanskej onomastickej terminológie (vznik, existencia, neuralgickié miesta, aktualizácia). Folia Onomastca Croatica 29, 169–202.
Podolskaja, N.W. (1978). Slowar’ russkoj onomasticzieskoj terminołogii. Moskwa: Izdatelstwo Nauka.
Rutkiewicz-Hanczewska, M. (2020). Patronalne i pamiątkowe nazwy polskich aptek. W: M. Rutkiewicz-Hanczewska, J.B. Walkowiak (red.), Wielkopolska nazwami opisana (s. 69–95). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie Studia Polonistyczne, UAM.
Sołtysik, M. J. (2004). Termin i pojęcie kamienicy w tradycji historycznej. W: M.J. Sołtysik (red.), Kamienica w krajach Europy Północnej (s. 27–34). Gdańsk: Wydawnictwo Nadbałtyckie Centrum Kultury, Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Słowo. Studia językoznawcze
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.
