Proces transformacji kulturowej utrwalony w imiennictwie mieszkanek i mieszkańców wsi pogranicza południowo-wschodniego Polski (przykład Nowosiółek Dydyńskich)
DOI:
https://doi.org/10.15584/slowo.2024.15.4Słowa kluczowe:
antroponimia, imiona, onomastyka kulturowa, pogranicze polsko-ukraińskieAbstrakt
W artykule omówiony został proces i wyniki analizy diachronicznej imiennictwa osób urodzonych w Nowosiółkach Dydyńskich, wsi położonej na pograniczu polsko-ruskim/polsko-ukraińskim, w okresie od połowy XVIII do początku XXI wieku. Skonfrontowano się z dwiema głównymi hipotezami: 1. Poprzez analizę diachroniczną imiennictwa mieszkanek i mieszkańców pogranicza możliwe jest ukazanie współistnienia i przenikania się kilku porządków kulturowych, 2. Imiennictwo określonej społeczności i jego ewolucja są zwierciadłem procesów kulturowych zachodzących przez wieki na wybranym obszarze. Badania wykazały, że najstarszą warstwę imienniczą Nowosiółek Dydyńskich i okolic stanowiły imiona o proweniencji ruskiej. Współwystępowały one z imionami charakterystycznymi dla trzech innych porządków kulturowych: polskiego, niemieckiego i żydowskiego, przy czym spośród nich dominujące były imiona charakterystyczne dla antroponimii polskiej. Wraz z powstaniem w pobliskiej miejscowości parafii rzymskokatolickiej (XVII wiek) pierwotnie używane imiona ruskie zaczęto stopniowo zastępować ich polskimi odpowiednikami. Ostatecznie pod koniec XIX wieku zostały one niemal całkowicie wyparte przez imiona zaliczane do grupy imion chrześcijańskich, staropolskich i świeckich, emblematycznych dla polskiej antroponimii.
Downloads
Bibliografia
Bahlow, H. (1993). Dictionary of German Names, Madison–Wisconsin: Wydawnictwo Max Kade Institute.
Barcik, J.S. (1985). Kalwaria. Warszawa: Wydawnictwo ATK.
Bubak, J. (1993). Księga naszych imion. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum.
Bystroń, J.St. (1938). Księga imion w Polsce używanych. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze „Rój”.
Fros, H., Sowa, F. (1995). Twoje imię. Przewodnik onomastyczno-hagiograficzny. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Grzenia, J. (2002). Nasze imiona. Warszawa: Wydawnictwo Świat Książki.
Grzenia, J. (2004). Słownik imion. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
https://prawoslawie.pl/prawoslawie/o-prawoslawiu/swieta-prawoslawne/2664-swieto-opieki-matki-bozej-pokrow (dostęp: 29.03.2024).
Kaleta, Z. (2003). Wartości i antywartości w staropolskich odapelatywnych nazwach osób. W: Z. Kaleta (red.), Nazwy własne a kultura. Polska i inne kraje słowiańskie (s. 21–48). Warszawa: Wydawnictwo Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy PAN.
Kojder M. (2014). Antroponimia historyczna starostwa hrubieszowskiego w XVI i XVIII wieku. Lublin.
Kojder M. (2019). Antroponimia historyczna wiernych chełmskiej diecezji grecko-unickiej (1662–1810). Lublin.
Kośka, L. (red.). (2002). Imiona przez Żydów polskich używane. Kraków: Wydawnictwo Austeria.
Kurzowa, Z. (1996). Dialekt południowokresowy i jego gwary ludowe. W: B. Dunaj, J. Reichan (red.), Studia dialektologiczne III, 117–121.
Lech-Kirstein, D. (2015). Zwrot kulturowy w badaniach onomastycznych. W: M. Rybka, P. Wiatrowski (red.), Pogranicza językoznawstwa polonistycznego. Prace dedykowane Profesorom Zygmuntowi Zagórskiemu i Karolowi Zierhofferowi dla uczczenia odnowienia doktoratów po pięćdziesięciu latach (s. 85–95). Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje. DOI: https://doi.org/10.14746/psj.2015.30.5
Malec, M. (red.). (1995). Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych (T. 2). Kraków: Wydawnictwo Naukowe DWN.
Malec, M. (red.). (1997). Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych (T. 5). Kraków: Wydawnictwo Naukowe DWN.
Malec, M. (2001). Imię w polskiej antroponimii i kulturze. Kraków: Wydawnictwo Naukowe DWN. Malec, M. (1998). Imiona. W: E. Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia (s. 97–117). Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN.
Mrózek, R. (2004). Nazwy własne w języku, kulturze i komunikacji społecznej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Mytnik, I. (2010). Antroponimia Wołynia w XVI–XVIII w. Warszawa: Wydawnictwo SOWA.
Mytnik, I. (2017; 2019). Imiennictwo ziemi chełmskiej w XVI–XVII w. Warszawa: Wydawnictwo SOWA; wyd. II, e-book: Warszawa–Lublin: Wydawnictwo KUL.
Mytnik, I. (2022). Słownik historyczno-etymologiczny antroponimów ziemi chełmskiej XVI-XVII wieku, wyd. II, poprawione i uzupełnione, e-book: Warszawa–Lublin: Wydawnictwo KUL.
Olejnik M. (2019). Antroponimia starostwa grabowieckiego (XVI–XVIII w.). Lublin.
Spórna, M. (2004). Kulty świętych i ich wpływ na imiennictwo w średniowiecznym archidiakonacie krakowskim. Kraków: niewydana rozprawa doktorska.
Rieger, J. (1977). Imiennictwo ludności wiejskiej w ziemi sanockiej i przemyskiej w XV w. Wrocław: Wydawnictwo Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Robótka, H., Ryszewski, B., Tomczak, A. (1989). Archiwistyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Rothwand, J. (1866). Imiona przez Żydów polskich używane. Warszawa: Wydane Nakładem autora w Drukarni F. Baumritera i I. Rotblata.
Rzetelska-Feleszko, E. (2007). Onomastyka kulturowa. W: A. Cieślikowa (red.), Nowe nazwy własne. Nowe tendencje badawcze (s. 57–62). Kraków: Wydawnictwo PANDIT.
SGKP: Chlebowski B., Walewski W. (red.). (1886). Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich (T. 7) (s. 287). Warszawa: Druk „WIEKU” Nowy-Świat Nr 61.
Szulowska, W. (1992). Imiennictwo dawnej ziemi halickiej i lwowskiej. Warszawa: Wydawnictwo Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy PAN.
Tichoniuk, B. (2000). Imiona i ich formy na pograniczu polsko-białoruskim od XVI w. do r. 1839.
Zielona Góra: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Tadeusza Kotarbińskiego.
Wolnicz-Pawłowska, E. (1978). Osiemnastowieczne imiennictwo ukraińskie w dawnym województwie ruskim. Wrocław: Wydawnictwo Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Wolnicz-Pawłowska, E. (1993). Antroponimia łemkowska na tle polskim i słowackim (XVI–XIX wiek). Warszawa: Wydawnictwo Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy PAN.
Wolnicz-Pawłowska, E., Szulowska, W. (1998). Antroponimia polska na Kresach południowo--wschodnich XV–XIX wiek. Warszawa: Wydawnictwo Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy PAN.
Zawadzki, W. (1869). Obrazy Rusi Czerwonej. Poznań: Nakładem Jana Konstantego Żupańskiego. Znosko, A. (1996). Słownik cerkiewnosłowiańsko-polski. Białystok: Wydawnictwo Prawosławna Diecezja Białostocko-Gdańska.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Słowo. Studia językoznawcze
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.
