The first radiocarbon dates for the Globular Amphora culture cemetery in Sadowie in the Sandomierz Upland
DOI:
https://doi.org/10.15584/anarres.2020.15.5Słowa kluczowe:
Globular Amphora culture, Sandomierz Upland, radiocarbon datesAbstrakt
The article presents new results of radiocarbon dating for the settlement of the Globular Amphora culture from the Sandomierz Upland area. These are three determinations obtained for animal graves (No. 4, 7 and 11) coming from the site 23 in Sadowie near Opatow, where traces of a vast cemetery were discovered. 14C dating was established in the Poznań Radiocarbon Laboratory. The received values were verified by indicating diagnostic features in the composition of artefacts that are referenced in groups of other features of the Globular Amphora culture.
Bibliografia
Ambrose S.H. 1990. Preparation and characterization of bone and tooth collagen for isotopic analysis. Journal of Archaeological Science 17 (4), 432–451.
Bagińska J. and Taras H. 1997. Jama kultury amfor kulistych z Podlodowa, stan. 2, woj. zamojskie. Archeologia Polski Środkowowschodniej 2, 31–34.
Balcer B. 1963. Osada kultury amfor kulistych na stanowisku 1 w Mierzanowicach, pow. Opatow. Materiały Starożytne 9, 99–142.
Beier H.J. 1988. Die Kugelamphoren-Kultur im Mittelelbe- Saale-Gebiet und in der Altmark (=Veröffentlichungen des Landesmuseums für Vorgeschichte in Halle 41). Berlin: Deutscher Verlag der Wissenschaften.
Borowska B., Bronicki A. and Mazur G. 2000. A grave of the Globular Amphora Culture at Czułczyce Kolonia, site 6, Sawin Commune, Lublin Voividship. In S. Kadrow (ed.), A turning of ages: jubilee book dedicated to Professor Jan Machnik on his 70th anniversary. Kraków: Institute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of Sciences, Cracow Branch, 73–100.
Brock F., Higham T. and Bronk Ramsey C. 2010. Pre-screening techniques for identification of samples suitable for radiocarbon dating of poorly preserved bones. Journal of Archaeological Science 37 (4), 855–865
Brock F., Wood R., Higham T., Ditchield P., Bayliss A. and Bronk Ramsey C. 2012. Reliability of nitrogen content (%N) and carbon:nitrogen ratios (C:N) as indicators of collagen preservation suitable for radiocarbon dating. Radiocarbon 54 (3–4), 879–886.
Bronicki A. 2000. Grob kultury amfor kulistych w Kolonii Czułczyce, stan. 6, gm. Sawin, pow. Chełm, woj. Lublin. Archeologia Polski Środkowowschodniej 5, 181–192.
Bronicki A. 2016. Obrządek pogrzebowy społeczności kultury amfor kulistych na Wyżynie Lubelskiej. In P. Jarosz, J. Libera and P. Włodarczak (eds.), Schyłek neolitu na Wyżynie Lubelskiej. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, 45–256.
Bronk Ramsey C. 2020. OxCal v. 4.4.2., Oxford (https://c14. arch.ox.ac.uk).
Bronk Ramsey C., Higham T., Bowles A. and Hedges R.E.-M. 2004. Improvements to the pretreatment of bone at Oxford. Radiocarbon 46 (1), 155–163.
Charniauski M.M.1996. Materials of Globular Amphora Culture in Belorus. In A. Kośko (ed.), Eastern Exodus of the Globular Amphora People: 2950–2350 BC (= Baltic- Pontic Studies 4). Poznań: Adam Mickiewicz University, Eastern Institute, Institute of Prehistory, 87–97.
Czarnecki R. 1996. Wyżyna Sandomierska. Cześć wschodnia, t. I. Komponenty krajobrazu geograficznego. Warszawa: Nakładem własnym autora.
DeNiro M.J. 1985. Postmortem preservation and alteration of in vivo bone collagen isotope ratios in relation to palaeodietary reconstruction. Nature 317, 806–809.
Dowgiałło W. D. 1974. Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski. Arkusz Opatów (854) 1: 50 000 (z 2 tab. i 5 tabl.). Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne.
Furholt M. 2003. Die absolutchronologische Datierung der Schnurkeramik in Mitteleuropa und Südskandinavien (= Universitätsforschungen zur prähistorischen Archäologie 101). Bonn: Habelt.
Gołub S. 1996. Grave of the Globular Amphora Culture from site no. 1 im Łopiennik Dolny Kolonia (Prov. Of Chełm, Poland). In A. Kośko (ed.), Eastern Exodus of the Globular Amphora People: 2950–2350 BC (= Baltic- Pontic Studies 4). Poznań: Adam Mickiewicz University, Eastern Institute, Institute of Prehistory, 44–50.
Goslar T., Klochko V.I, Kośko A., Włodarczak P. and Żurkiewicz D. 2015. Chronometry of Late Eneolithic and ‚Early Bronze’ Cultures in the Middle Dniester Area: Investigations of the Yampil Barrow Complex. In A. Kośko (ed.), Podolia as a Cultural Contact Area in the 4th/3rd–2nd Millenium BC (= Baltic-Pontic Studies 20). Poznań: Adam Mickiewicz University, Institute Of Eastern Studies, Institute of Prehistory, 256–291.
Gurba J., Matyaszewski M. and Miliszkiewicz G. 1978. Puławy- Włostowice, woj. lubelskie, stawisko 2. In M. Konopka (ed.), Informator Archeologiczny. Badania rok 1977, 139.
Kadrow S. and Szmyt M. 1996. Absolute chronogy of the eastern group of Globular Amphora Culture. In A. Kośko (ed.), Eastern Exodus of the Globular Amphora People: 2950–2350 BC (= Baltic-Pontic Studies 4). Poznań: Adam Mickiewicz University, Eastern Institute, Institute of Prehistory, 103–111.
van Klinken G. J. 1999. Bone Collagen Quality Indicators for Palaeodietary and Radiocarbon Measurements. Journal of Archaeological Science 26 (6), 687–695.
Kondracki J. 2002. Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kowalczyk J. 1968. Dwa zespoły neolityczne datowane radiowęglem. Wiadomości Archeologiczne 33 (3–4), 368–376.
Kowalewska-Marszałek H. 2019. The Funnel Beaker and Globular Amphora Cultures in the Sandomierz Upland in the Light of Settlement Research. Archaeologia Polona 57, 119–134.
Kruk J. and Milisauskas S. 1999. Rozkwit i upadek społeczeństw rolniczych neolitu. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
Krzak Z. 1977. Cmentarzysko na „Gajowiźnie” pod względem archeologicznym. In J. Kowalczyk (ed.), Cmentarzysko kultury amfor kulistych w Złotej sandomierskiej. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 9–82.
Mackiewicz M., Pasterkiewicz W. and Myślecki B. 2016. Badania geomagnetyczne w obrębie poźnoneolitycznego kompleksu sepulkralno-obrzędowego w Sadowiu. In M. Furmanek, T. Herbich and M. Mackiewicz (eds.), Metody geofizyczne w archeologii polskiej 2016, Wrocław: Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego, Fundacja Nauki „Archaeologia Silesiae”, 73–76.
Mroczek P. 2018. Późnovistuliańsko-holoceńska ewolucja lessowych gleb płowych wyżyn południowopolskich w świetle badań mikromorfologicznych. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Nosek S. 1954/55. Kultura amfor kulistych na Lubelszczyźnie. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio F 3, 55–145.
Nosek S. 1967. Kultura amfor kulistych w Polsce. Wrocław– Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Pasterkiewicz W. 2017. Wyniki badań archeologicznych na cmentarzysku z poźnego neolitu w Sadowiu koło Opatowa.Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 38, 281–289.
Pasieczna A. 2006. Gleby. In K. Strzemińska (ed.), Objaśnienia do Mapy Geośrodowiskowej Polski 1:50 000. Arkusz: Ostrowiec Świętokrzyski (818). Warszawa: Państwowy Instytut Geologiczny, 21–24.
Polańska M. 2016a. Obiekt kultury amfor kulistych na stanowisku 2 w Raciborowicach- Kolonii, pow. chełmski. In P. Jarosz, J. Libera and P. Włodarczak (eds.), Schyłek neolitu na Wyżynie Lubelskiej. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, 17–32.
Polańska M. 2016b. Badania ratownicze na stanowisku kultury amfor kulistych w Trzeszkowicach, pow. świdnicki, In P. Jarosz, J. Libera and P. Włodarczak (eds.), Schyłek neolitu na Wyżynie Lubelskiej. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, 33–44.
Przybyła M.M., Włodarczak P., Podsiadło M. and Tunia K.2013. Obiekt kultury amfor kulistych, In M.M. Przybyła, A. Szczepanek nad P. Włodarczak (eds.), Koszyce, stanowisko 3. Przemoc i rytuał u schyłku neolitu (= Ocalone Dziedzictwo Archeologiczne 4). Kraków-Pękowice:Wydawnictwo Profil-Archeo, 11–64.
Romanek A. 1991. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1: 50 000 (SMGP). Arkusz: Ostrowiec Świętokrzyski. (http://metadane.pgi.gov.pl).
Romanek A. 1994. Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski. Arkusz: Ostrowiec Świętokrzyski 1: 50 000 (818) (z 10 fig., 6 tab. i 4 tabl.). Warszawa: Państwowy Instytut Geologiczny.
Shmagliy N.M., Chernyakov I.T. 1970. Kurgany stepnoy chasti mezhdurechia Dunaya i Dnestra (= Materialy po arkheologii Severnogo Prichernomoria 6). Odessa.
Szmyt M. 1996a. Społeczności kultury amfor kulistych na Kujawach. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Szmyt M. 1996b. Globular Amphora Culture in Eastern Europe. Present state of research and possibilities for future studies. In A. Kośko (ed.), Eastern Exodus of the Globular Amphora People: 2950–2350 BC (= Baltic- Pontic Studies 4). Poznań: Adam Mickiewicz University, Eastern Institute, Institute Of Prehistory, 3–27.
Szmyt M. 1999. Between West and East. People of The Globular Amphora Culture in Eastern Europe: 2950–2350 BC (= Baltic-Pontic Studies 8). Poznań: Adam Mickiewicz University, Institute Of Eastern Studies, Institute of Prehistory.
Szmyt M. 2001. Społeczności kultury amfor kulistych w Europie Wschodniej. In J. Czebreszuk, M. Kryvalcevič and P. Makarowicz (eds.), Od neolityzacji do początków epoki brązu: przemiany kultrowe w międzyrzeczu Odry i Dniepru między VI i II tys. przed Chr. (= Archeologia Bimaris. Dyskusje 2). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 167–193.
Szmyt M. 2014. Fourth-third millennium BC stone cist graves between the Carpathians and Crimea. An outline of issues, Baltic-Pontic Studies. In A. Kośko (ed.), Reception zones of early bronze age’ Pontic culture traditions: Baltic Basin – Baltic and Black Sea drainage borderlands, 4/3 mil. to first half 2 mil. BC (= Baltic-Pontic Studies 19). Poznań: Adam Mickiewicz University, Institute Of Eastern Studies, Institute of Prehistory, 107–147.
Shelomentsev-Terskiy S.V. 1996. Settlement of Globular Amphora Culture in Peresopnitsa, the Volhynia Region (Ukraine), In A. Kośko (ed.), Eastern Exodus of the Globular Amphora People: 2950–2350 BC (= Baltic- Pontic Studies 4). Poznań: Adam Mickiewicz University, Eastern Institute, Institute of Prehistory, 70–78.
Schroeder H., Margaryan A., Szmyt M., Theulot B., Włodarczak P., Rasmussen S., Gopalakrishnan S., Szczepanek A., Konopka T., Jensen T. Z. T., Witkowska B., Wilk S., Przybyła M. M., Pospieszny Ł., Sjogren K.-G., Belka Z., Olsen J., Kristiansen K., Willerslev E., Frei K. M., Sikora M., Johannsen N. N. and Allentoft M. E. 2019. Unraveling ancestry, kinship, and violence in a Late Neolithic mass grave. Proceedings of the National Academy of Sciences 116 (22), 10705–10710. https://doi.org/10.1073/pnas.1820210116
Ścibior J. 1991. Kultura amfor kulistych w środkowowschodniej Polsce. Zarys problematyki. In J. Gurba (ed.), Schyłek neolitu i wczesna epoka brązu w Polsce środkowowschodniej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 47–65.
Ścibior J., Kokowski A. and Koman W. 1991. Zespoły grobowe kultury amfor kulistych z zachodniej części Wyżyny Wołyńskiej. Sprawozdania Archeologiczne 43, 79–108.
Ścibior J. and Ścibior J. 1990. Sandomierz 78-wielokulturowe stanowisko z przełomu neolitu i epoki brązu. Badania ratownicze w 1984 roku. Sprawozdania Archeologiczne 42, 157–201.
Walanus A. and Goslar T. 2004. Wyznaczanie wieku metodą 14C dla archeologów. Rzeszow: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Wiślański T. 1966. Kultura amfor kulistych w Polsce północno- zachodniej (= Polskie Badania Archeologiczne 13). Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Włodarczak P. 2007. Problem chronologii radiowęglowej kultury ceramiki sznurowej w świetle dendrochronologicznych datowań poźnoneolitycznych osad palafitowych ze Szwajcarii. Archeologia Polski 52, 35–80.
Włodarczak P. 2016. Chronologia absolutna cmentarzysk poźno- i schyłkowoneolitycznych na Wyżynie Lubelskiej, In P. Jarosz, J. Libera and P. Włodarczak (eds.), Schyłek neolitu na Wyżynie Lubelskiej. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, 537–548.
Włodarczak P. and Przybyła M.M. 2013. Groby z Koszyc na tle innych poźno- i schyłkowoneolitycznych znalezisk środkowoeuropejskich.. In M.M. Przybyła, A. Szczepanek and P. Włodarczak (eds.), Koszyce, stanowisko 3. Przemoc i rytuał u schyłku neolitu (= Ocalone Dziedzictwo Archeologiczne 4). Kraków–Pękowice: Wydawnictwo Profil-Archeo, 209–255.
