The Yew Cross from Szczuczyn – a Symbol of Life and Death or an Unusual Memento?
DOI:
https://doi.org/10.15584/anarres.2022.17.6Słowa kluczowe:
Szczuczyn, crypts, yew, piars, wood, crossAbstrakt
Archaeological research in the crypts of the Church of the Holy Name of the Virgin Mary in Szczuczyn has been carried out since 2012. Many years of research have made it possible to identify some of the buried people, including the Piarists who served as the hosts of the church. One of the monks identified was Stanislaw Marszycki, who took the name Simeon of St Joseph after his monastic vows. Identification of the Piarist was possible thanks to the information on the coffin. On the deceased’s vestments rested a wooden crucifix, which can be interpreted as part of the deceased’s individual equipment. The crucifix was subjected to wood species identification using a microscope with transmitted light. This made it possible to determine that it was made from the wood of the common yew tree (Taxus baccata L.). Yew wood is a valuable material and was used to make both large boatbuilding components, furniture, and weapons, and was also readily used in 18th-century gardens. The yew was also a tree around which there was a great deal of superstition. Because of its toxicity and longevity, it was treated as both a tree of death and life. The cross from the monk’s coffin, according to superstition, might have guarded the deceased against evil, been an individual object with which the deceased was associated, or perhaps was chosen because yew wood was eminently polishable and with a beautiful colouration.
Bibliografia
Biedermann H. 2000. Knaurs Lexikon der Symbole. Augsburg: Weltbild-Verlag.
Cywa K. 2018. Trees and shrubs used in medieval Poland for making everyday objects. Vegetation History and Archaeobotany 27, 111–136.
Czartoryski A. 1975. Z przeszłości cisa. In S. Białobok (ed.), Cis pospolity Taxus baccata L. (= Nasze Drzewa Leśne 3). Warszawa, Poznań: Instytut Dendrologii Polskiej Akademii Nauk, 134–140.
Dobek M. and Michalik J. 2021. Pilgrimage Crosses from Explorations of the Parish Church in Końskowola (Lubelskie province). Analecta Archaeologica Ressoviensia 16, 136–146.
Dudziński T., Grupa M. and Nowosad W. 2017. Tajemnice szczuczyńskich krypt, 4: Pochówki pijarów. Grajewo, Toruń: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Dudziński T., Krajewska M. and Grupa M. 2013. Krypty kościoła p.w. Imienia NMP w Szczuczynie źródłem do badań historycznych. In T. Dudziński and M. Grupa (eds.), Tajemnice szczuczyńskich krypt. Materiały z konferencji naukowej Szczuczyn – 21 IX 2013 r. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 Pułku Strzelców Konnych w Grajewie, 9–20.
Falencka-Jabłońska M. 2004. Conservation of common yew (Taxus baccata L.) in Poland. In K. Vančura, B. Fady, J. Koskela and C. Mátyás (eds.), Conifers network. Report of the second (20–22 September 2001, Valsaín, Spain) and third (17–19 October 2002, Kostrzyca, Poland) meetings. Rome: International Plant Genetic Resources Institute, 31–34.
Fischer A. 1938. Drzewa w wierzeniach i obrzędach ludu polskiego. Lwów: Towarzystwo Ludoznawcze.
Gerald-Wyżycki J. 1845. Zielnik ekonomiczno-techniczny czyli opisanie drzew, krzewów i roślin dziko rosnących w kraju, jako też przyswojonych, z pokazaniem użytku ich w ekonomice, rękodziełach, fabrykach i medycynie domowej, z wyszczególnieniem jadowitych i szkodliwych oraz mogących służyć ku ozdobie ogrodów i mieszkań wiejskich ułożony dla gospodarzy i gospodyń, 1. Warszawa: nakładem autora.
Godet J. 2008. Atlas drewna. Warszawa: Multico.
Greguss P. 1959. Holzanatomie der europäischen Laubhölzer und Sträucher. Budapest: Akademiai Kiado.
Grosser D. 1977. Die Hölzer Mitteleuropas. Ein mikrophotographischer Lehratlas. Berlin, Heidelberg, New York: Springer.
Grupa M. 2013. Analiza próbek pobranych w trakcie badań w Zakrzewskiej Osadzie, powiat sępoleński. In J. Szałkowska-Łoś and J. Łoś (eds.), Zakrzewska Osada. Cmentarzyska kultury pomorskiej i wielbarskiej na Pojezierzu Krajeńskim (= Ocalone Dziedzictwo Archeologiczne 2). Bydgoszcz, Pękowice: Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy, 133–137.
Grupa M., Kozłowski T., Jankauskas R., Grupa D., Krajewska M., Krakowska S., Majorek M., Mosiejczyk J., Nowak M., Nowak S., Przymorska-Sztuczka M. and Wojciechowska A. 2015. Tajemnice krypty w kaplicy św. Anny [Secrets of the crypt in St. Ann chapel]. Gniew: Stowarzyszenie Centrum Aktywnych Gniew.
Hageneder F. 2008. Magia drzew. Warszawa: Świat Książki.
Jundziłł S. B. 1799. Botanika Stosowana Czyli Wiadomość o Własnościach y Uzyciu Roslin w Handlu, Ekonomice, Rękodziełach, o ich Oyczyźnie, mnożeniu, utrzymywaniu, według Układu Linneusza. Wilno: w Drukarni Dyecezalney.
Kluk K. 1778. Roslin potrzebnych, pozytecznych, wygodnych, osobliwie kraiowych, albo ktore w kraiu uzyteczne byc mogą, utrzymanie, rozmnozenie i zazycie, 2: O drzewach i ziołach dzikich, lasach etc. Warszawa: Drukarnia Jego Krolewskiey Mci i Rzeczypospolitey u xx: Scholarum Piarum.
Kobielus S. 2014. Florarium christianum. Symbolika roślin – chrześcijańska starożytność i średniowiecze. Tyniec: Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów.
Kozłowski T. and Krajewska M. 2013. Mumifikacja ciała ludzkiego – wstępne wyniki badań antropologicznych pochówków w kryptach kościoła p.w. Imienia NMP w Szczuczynie. In T. Dudziński and M. Grupa (eds.), Tajemnice szczuczyńskich krypt. Materiały z konferencji naukowej Szczuczyn – 21 IX 2013 r. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 Pułku Strzelców Konnych w Grajewie, 83–99.
Kujawska M., Łuczaj Ł., Sosnowska J. and Klepacki P. 2016. Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych. Słownik Adama Fischera. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Marcin z Urzędowa 1595. Herbarz Polski, To iest O Przyrodzeniv Zioł Y Drzew Rozmaitych, Y Innych Rzeczy Do Lekarztw Nalezących, Księgi Dwoie. Kraków: w Drukarni Lazarzowey.
Margielewski W., Krąpiec M., Valde-Nowak P. and Zernitskaya V. 2010. A Neolithic yew bow in the Polish Carpathians. Evidence of the impact of human activity on mountainous palaeoenvironment from the Kamiennik landslide peat bog. Catena 80(3), 141–153.
Michalik J. 2018. Wybrane zabytki drewniane z badań archeologicznych na Wyspie Spichrzów w Gdańsku w 2016 roku: manuscript of MA thesis in the archive of Nicolaus Copernicus University in Torun.
Michalik J. 2020. Badania archeologiczne w kościele pw. Imienia Najświętszej Marii Panny w Szczuczynie – sezon 2020. Raport 15, 219–227.
Moszyński K. 1929. Kultura ludowa Słowian, 1: Kultura materialna. Warszawa, Kraków, Lublin: Polska Akademja Umiejętności.
Niedźwiadek R., Drążkowska A., Hupało W. and Przymorska- Sztuczka M. 2015. Wyposażenie nowożytnych pochówków na podstawie wybranych stanowisk z Polski, Ukrainy i Litwy. In A. Drążkowska (ed.), Kultura funeralna elit Rzeczypospolitej od XVI do XVIII wieku na terenie Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Próba analizy interdyscyplinarnej. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 70–125.
Nowosad W., Grupa M., Kozłowski T., Nalaskowski F., Grupa D., Kulesz A., Openkowski R., Dobek M., Majorek M. and Michalik J. 2021. W źródłach utrwalone – krypty w Końskowoli. Końskowola, Łódź: Towarzystwo Ochrony Dóbr Kultury Fara Końskowolska, Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego.
Oeggl K. 2009. The significance of the Tyrolean Iceman for the archaeobotany of Central Europe. Vegetation History and Archaeobotany 18(1), 1–11.
Rostafiński J. 1893. Zielnik czarodziejski to jest zbiór przesądów o roślinach. Kraków: Polska Akademja Umiejętności.
Schweingruber F. H. 2011. Anatomie europäischer Hölzer – Anatomy of European Woods. Remagen-Oberwinter: Verlag Kessel.
Seneta W. and Dolatowski J. 2012. Dendrologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Turowska I. 1928. O posługiwaniu się nazwami miejscowości do wyznaczania zasiągów geograficznych drzew w Polsce. Kosmos 53(1), 41–70.
Warywoda A. 1957. Drzewa użytkowe w architekturze przestrzennej i przemyśle. A–Z: Ważniejsze gatunki iglaste i liściaste produkujące drewno i inne surowce znane na międzynarodowych rynkach handlowych (= Encyklopedia Techniczna 1). Kraków: Krakowski Zespół Pracowników Naukowych.
Woźnicka Z. 1961. Wyroby bednarskie i tokarskie średniowiecznego Międzyrzecza (= Prace Komisji Archeologicznej – Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk 5/1). Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Wrzesińska A. 2009. Szczątki ludzkie z krypty kościoła Wniebowzięcia NMP w Szprotawie – opracowanie antropologiczne. Lubuskie Materiały Konserwatorskie 6, 78–89.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Analecta Archaeologica Ressoviensia
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
