New finds of antler cheekpieces and horse burials from the Trzciniec Culture in the territory of western Little Poland
DOI:
https://doi.org/10.15584/anarres.2020.15.7Słowa kluczowe:
antler cheekpieces, horse burials, chariots, barrows, Trzciniec Culture, bronze ageAbstrakt
The subject of this paper are the new discoveries of antler cheekpieces of horse harness at Trzciniec Culture sites in Morawianki, Miechow and Jakuszowice (Little Poland, Poland). It also addresses the issue of double horse burials being parts of sepulchral complexes, with barrows at their centres. The article tackles the problem of the occurrence of such burials and cheekpieces in the Danubian regions, the steppe zone of Eastern Europe and in the territory of Greece. It also considers the function of cheekpieces, as parts of horse gear used for harnessing a horse to a chariot.
Bibliografia
Abłamowicz R. and Kubiak H. 2006. Zwierzęce szczątki kostne ze stanowiska 1 w Gabułtowie, woj. świętokrzyskie. Sprawozdania Archeologiczne 58, 477–488.
Anthony D. 2009. The Sintashta Genesis. The Role of Climate Change, Warfare, and Long-Distance Trade. In B. Hanks and K. Linduff (eds.), Social complexity in Prehistoric Eurasia. Monuments, metals, and mobility. Leiden: Cambridge University Press, 47–73.
Anthony D. and Brown D. 2011. The Secondary Products Revolution, Horse-Riding, and Mounted Warfare. Journal of World Prehistory 24, 131–160.
Batora J. 2018. Slovensko v staršej dobe bronzovej. Bratislava: Univerzita Komenskeho v Bratislave.
Bandi G. 1963. A kozepső bronzkori loszerszam-szijelosztocsontlemezek kerdese a Karpatmedenceben. Archaeologiai Értesítő 90, 46–60.
Bąk U. 1992. Rogowe pobocznice typu „Spisz” z Jakuszowic, woj. kieleckie. Acta Archaeologica Carpathica 31, 157–162.
Bandrivskyi M. 2016. Pro neobkhidnist’ ponyzhennya chasu datuvannya kistyanykh stryzhnepodibnykh psaliyiv i poshyrennya odnoos’ovykh kolisnyts’ na zakhodi ukrayins’koho lisostepu (za materialamy rozkopok 2015 r. kurhanu v Husyatyni na Zbruchi). Arkheolohichni Doslidzhennya L’vivs’koho Universytetu 20, 5–18.
Boroffka N. 1998. Bronze- und fruheisenzeitliche Geweihtrensenknebel aus Rumanien und ihre Beziehungen.Alte Funde aus dem Museum fur Geschichte Aiud 2. Eurasia Antiqua 4, 81–135.
Bugaj U. 2005. Guzy-Krępulce z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza na Ziemiach Polskich. Materiały Archeologiczne 35, 66–92.
Bukowski Z. 1976. Elementy wschodnie w kulturze łużyckiej u schyłku epoki brązu. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich
Chechushkov I. and Epimakhov A. 2018. Eurasian Steppe Chariots and Social Complexity During the Bronze Age. Journal of World Prehistory 31, 435–483.
Chondros T., Milidonis K., Rossi C. and Zrnic N. 2016. The Evolution of the Double-horse Chariots From the Bronze Age to the Hellenistic Times. FME Transactions 44, 229–236.
Choyke A.M. 2005. Bronze Age bone and antler working at the Jaszdozsa-Kapolnahalom tell. In H. Luik, A. Choyke, C. Batey and L. Lougas (eds.), From Hooves to Horns, from Mollusc to Mammoth: Manufacture and Use of Bone Artifacts from Prehistoric Times to the Present. Proceedings of the 4th meeting of the (ICAZ) Worked Bone Research Group ( = Muiasaja Teadus 15). Tallinn: Ajaloo instituut, Tartu ülikool, 129–156.
Coles J. 2002. Chariots of the Gods? Landscape and Imagery at Frannarp, Sweden. Proceedings of the Prehistoric Society 68, 215–246.
Daux, G.1959. Chronique de fouilles. Bulletin de Correspondance Hellénique 83(2), 567–793.
David W. 2007. Gold and bone artefacts as evidence of mutual contact between the Aegean, the Carpathian Basin and southern Germany in the second millennium BC. In I. Galanaki, H. Thomas and R. Laffineur (eds.), Between the Aegean and Baltic Seas. Prehistory across Borders (= Aegaeum 27). Liege, 411–420.
Diaconu V., Sirbu M. 2014. Butonii de os şi corn descoperiţi in mediul culturii Noua. Studii şi cercetări de Arheologie, 125–136.
Diamant S. 1988. Mycenaean origins: infiltration from the north? In E. French and K. Wardle (eds.), Problems in Greek Prehistory. Bristol: Bristol Classical Press, 153–159.
Furmanek V. 1997. K problemům kultury Suciu de Sus na Slovensku. Sbornik prací Filozofické fakulty Brněnské univerzity 1997(2), 155–167.
Gediga B. 1970. Motywy figuralne w sztuce ludności kultury łużyckiej. Wrocław: Ossolineum.
Gedl M. 1988. Rogowe części rzędu końskiego z grobow wczesnołużyckich na cmentarzysku w Kietrzu, woj. Opole. Silesia Antiqua 30, 83–90.
Gening V.F., Zdanovich G. and Gening V.V. 1992. Sintashta. Arkheologicheskiy pamyatnik ariyskikh plemen Uralo- Kazakhstanskikh stepey 1. Chelyabinsk: Yuzh.-Ural. kn. izd-vo.
Ginalski J., Kotowicz P., Przybyła M.S. and Wyrostkiewicz R. 2019. Supposed bronze age hoard of golden artefacts from the defensive settlement on the “Horodyszcze” Hill in Trepcza (Polish Carpathians). In M.S. Przybyła and K. Dzięgielewski ( eds.), Chasing Bronze Age rainbows : studies on hoards and related phenomena in prehistoric Europe in honour of Wojciech Blajer ( Prace Archeologiczne 69). Kraków: Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, 463–482.
Goldhahn J. 2009. Bredaror on Kivik: a monumental cairn and the history of its interpretation. Antiquity 83, 359–371.
Górski J. 1990. Osada kultury trzcinieckiej w Jakuszowicach 1. Kraków: Uniwersytet Jagielloński .
Górski J. 1993. Osada kultury trzcinieckiej i łużyckiej w Nowej Hucie-Mogile, stanowisko 55. Analiza materiałów część 1. Materiały Archeologiczne Nowej Huty 16, 55–102.
Górski J. 1997. Główne etapy rozwoju kultury trzcinieckiej na obszarze Nowej Huty na tle przemian tej kultury w Zachodniej Małopolsce. Materiały Archeologiczne Nowej Huty 20, 7–37.
Górski J. 2007. Chronologia kultury trzcinieckiej na lessach Niecki Nidziańskiej. Kraków Muzeum Archeologiczne w Krakówie.
Górski J. 2008. Pochowki zwierząt i depozyty zwierzęce w kulturze trzcinieckiej (wstęp do problematyki), In J. Bednarczyk, J. Czebreszuk, P. Makarowicz and M. Szmyt (eds.), Na pograniczu światów: studia z pradziejów międzymorza bałtycko-pontyjskiego ofiarowane Profesorowi Aleksandrowi Kośko w 60. rocznicę urodzin. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 105–114.
Górski J. 2017. The Trzciniec culture. On the periphery of Bronze Age civilization (1800–1100 BC). In U. Bugaj (ed.), The Past Societies. Polish lands from the first evidence of human presence to the Early Middle Ages 3: 2000–500 BC. Warszawa: Institute of Archaeology and Ethnology, Polish Academy of Sciences, 87–126.
Górski J. and Jarosz P. 2006. Cemetery of the Corded Ware and the Trzciniec Cultures in Gabułtow. Sprawozdania Archeologiczne 58, 401–451.
Górski J. and Przybyła M. 2014. Materiały kultury trzcinieckiej z badań ratowniczych na osadzie w Jakuszowicach. Kraków (Unpublished study in the archive of The Kraków Motorway Research Team).
Górski J. and Włodarczak P. 2010. Szkielet konia w obiekcie kultury trzcinieckiej na stanowisku 17 w Smrokowie, gm. Słomniki. Materiały Archeologiczne 38, 47–72.
Godłowski K. 1992. Jakuszowice Woiwodschaft Kielce, Gemeiende Kazimierza Wielka, Fundstelle 2. Siedlung der Trzciniec- und Przeworsk-Kulutr und des Mittelalters. Recherches Archéologiques 1990, 36–53.
Godłowski K. and Rodzińska-Nowak J. 1995. Jakuszowice Woiwodschaft Kielce, Gemeiende Kazimierza Wielka, Fundstelle 2. Recherches Archéologiques de 1991 et 1992, 30–45.
Hanks B., Doonan R., Pitman D., Kupriyanova E. and Zdanovich D. 2015. Eventful Deaths – Eventful Lives? Bronze Age Mortuary Practices in the Late Prehistoric Eurasian Steppes of Central Russia (2100–1500 BC). In C. Renfrew, M. Boyd and I. Morley (eds.) Death Rituals, Social Order and the Archaeology of Immortality in the Ancient World, ‘Death Shall Have no Dominion’.Cambridge: Cambridge University Press, 328–347.
Harding A. 2005. Horse-Harness and the origins of the Mycenaean Civilization. In A. Dakouri-Hild and S.Sherratt (eds.), Autochton: papers presented to O.T.P.K. Dickinson on the occasion of his retirement. Oxford: Archaeopress, 296–300.
Huttel H. 1980. Ein Mitteleuropasischer fremdling in Tiryns? Jahrbuch des Römisch-Germanischen Zentralmuseums Mainz 27, 159–160.
Huttel H. 1981. Bronzezeitliche Trensen in Mittel- und Osteuropa (= Prëhistorische Bronzefunde XVI 2).Munchen: CH Beck Verlag.
Ilchyshyn V. 2016. Pokhovannia konei epokhy bronzy v kurhani bilia Husiatyna Ternopilskoi oblasti, Visnyk riativnoi arkheolohii 2, 77–90.
Ivanova S.V. and Tsimidanov V.V. 1993. O sotsiologicheskoy interpretatsii pogrebeniy s povozkami yamnoy kul’turno-istoricheskoy obshchnosti. Arkheologicheskiy Al’manakh 2, 23–34.
Kadrow S. 2001. U progu nowej epoki. Gospodarka i społeczeństwo wczesnego okresu epoki brązu w Europie Środkowej. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Kelder J. 2012. Horseback riding and cavalry in Mycenaean Greece. Ancient West and East 11, 1–18.
Kempisty A. 1978. Schyłek neolitu i początek epoki brązu na Wyżynie Małopolskiej w świetle badań nad kopcami. Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
Kosintsev P. and Kuznetsov P. 2013. Comment on „The earliest horse harnessing and milking”. Tyragetia. Arheologie. Istorie Antică. SN V 1, 405–408.
Kosmetatou E. 1993. Horse Sacrifices in Greece and Cyprus.Journal of Prehistoric Religion 7, 31–41.
Kupriyanova Y. and Zdanovich D. 2015. Drevnosti lesostepnogo Zaural’ya: mogil’nik Stepnoye VII. Chelyabinsk: Entsiklopediya.
Kuznetsov P. 2006. The emergence of Bronze Age chariots in eastern Europe. Antiquity 80, 638–648.
Lang M. 1969. The Palace of Nestor at Pylos in Western Messenia 2. The Frescoes. Princeton: University Press.
Lazaridis I., Mittnik A., Patterson N. et al. 2017. Genetic origins of the Minoans and Mycenaeans. Nature 548 (7666), 214–218.
Levine M. 1999. The origins of horse husbandry on the Eurasian Steppe. In M. Levine, Y. Rassamakin, A. Kislenko and N. Tatarintseva (eds.), Late prehistoric exploatation of the Eurasian steppe. Cambridge: McDonald Institute for Archaeological Research, 5–58.
Lichardus J. and Vladar J. 1996. Karpatenbecken-Sintashta-Mykene: ein Beitrag zur Definition der Bronzezeit als Historischer Epoche. Slovenská archeológia 44(1), 25–93.
Lisenko S. 1999. Kozarovychy mogil’nik dobi piznoi bronzi. Vita Antiqua 2, 69–75.
Makarowicz P. 2010. Trzciniecki krąg kulturowy – wspólnota pogranicza Wschodu i Zachodu Europy. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Makarowicz P. 2012. Zwischem baltischem Bernstein und transylvanischem Gold. Der Trzciniec-Kulturkreis – nordostlicher Partner der Otomani/Fuzesabony-Kultur. In M. Jaeger, J. Czebreszuk and K. Fischl (eds.), Enclosed Space — Open Society. Contact and Exchange in the Context of Bronze Age Fortified Settlements in Central Europe (= Studien zur Archäologie in Ostmitteleuropa 9). Poznań–Bonn: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Habelt Verlag. 177–214.
Makarowicz P., Gorski J. and Lysenko S. 2013. Pontic andTranscarpathian Cultural Patterns in the Trzciniec Circle Between the Prosna and Dnieper. In Kośko A. and Klochko V.I. (eds.), The Ingul-Donets Early Bronze Civilization as Springboard for Transmission of Pontic Cultural Patterns to the Baltic Drainage Basin 3200–1750 BC (= Baltic-Pontic Studies 18). Poznań: Adam Mickiewicz University: Institute of Eastern Studies, 162–202.
Littauer M. 1972. The Military Use of the Chariot in the Aegean in the Late Bronze Age. American Journal of Archaeology 76(2), 145–157.
Maran J. and van de Moortel A. 2014. A Horse-Bridle Piece with Carpatho-Danubian Connections from Late Helladic I Mitrou and the Emergence of a Warlike Elite in Greece During the Shaft Grave Period. American Journal of Archaeology 118(4), 529–548.
Motzoi-Chicideanu I, Magureanu D. and Matei S. 2012. O piesă de harnasament din epoca bronzului descoperită la Carlomănesti – Cetătuia. Mousaios 17, 65–95.
Mozsolics A. 1953. Mors en bois de cerf sur le territoire du Bassin des Carpathes. Acta Archaeologiia Hungarica 3, 69–109.
Olexa L. and Novaček T. 2013. Pohrebisko zo staršej doby bronzovej v Nižnej Myšli. Katalóg 1 (Hroby 1–310). Nitra: Slovenská akadémia vied-Archeologický ústav.
Outram A., Stear N., Kasparov A., Usmanova E., Varfolomeev V. and Evershed R. 2011. Horses for the dead: funerary foodways in Bronze Age Kazakhstan. Antiquity 85, 116–128.
Pankovskiy V. 2016. Deer Antler Cheekpiece from Ushkalka-I. Expertise and Advice on Typological Classification.In A. Zanoci, E. Kaiser, M. Kashuba, E. Izbitserand M. Băţ (eds.), Man, Culture, and Society from the Copper Age Until the Early Iron Age in Northern Eurasia. Contributions in Honour of the 60th Anniversary of Eugen Sava (= Tyragetia International 1). Chişinău, 225–242.
Pappi E. and Isaakidou V. 2015. On the significance of equids in the Late Bronze Age Aegean: New and old finds from the cemetery of Dendra in context. In A. Schallin and I. Tournavitou (eds.), Mycenaeans up to date. The archaeology of the north-eastern Peloponnese – current concepts and new directions. Stockholm: Svenska Instituten vid Rom och Athen, 469–481.
Penner S. 1998. Schliemanns Schachtgräberrund und der europäische Nordosten : studien zur Herkunft der frühmykenischen Streitwagenausstattung (= Saarbrücker Beiträge zur Altertumskunde 60). Bonn: R. Habelt.
Rawlinson G. 2016. The Seven Great Monarchies Of The Ancient Eastern World 2. Assyria. Project Gutenberg. http://www.gutenberg.org/files/16162/16162-h/16162-h.htm
Raczky P., Hertelendi E. and Veres M. 1994. La datation absolue des cultures des tell de l’age du bronze en Hongrie. In I. Bona, I. and P. Raczky (eds.), Le Bel Age du Bronze en Hongrie. Glux-en-Glen: Centre Europeen d’Archeologie du Mont-Beuvray, 42–47.
Recht L. 2018. “Asses were buried with him”. Equids as markers of sacred space in the third and second millennia BC in the Eastern Mediterranean. In. L. Nebelsick, J. Wawrzeniuk and K. Zeman-Wiśniewska (eds.), Sacred space: contributions to the archaeology of belief ( = Archaeologia Hereditas 13). Warsaw: Institute of Archaeology of the Cardinal Stefan Wyszyński University, 65–94.
Shishlina. N, Kovalev D. and Ibragimova E. 2014. Catacomb culture wagons of the Eurasian steppes. Antiquity 88, 378–394.
Stikas E. 1958. ‘Ανασκαφή και στερέωσιςτου θολωτού τάφου Μαραθώνος’, Prakt, 15–17.
Taylor W., Clark J., Bayarsaikhan J. et al. 2020. Early Pastoral Economies and Herding Transitions in Eastern Eurasia. Scientific Reports 10 https://www.nature.com/ articles/s41598-020-57735-y
Točik A. 1959. Parohova a kostena industria mad’arovskey kultury na juhozapadnym Slovensku. Študijné Zvesti AÚ SAV 3, 23–53.
Vandkilde H. 2014. Breakthrough of the Nordic Bronze Age: Transcultural Warriorhood and a Carpathian Crossroad in the Sixteenth Century BC. European Journal of Archaeology 17(4), 602–633.
Vladar J. 1971. Parohove bočnice zubadiel otomanskej kultury na Slovensku. Slovenská Archeologia 19, 5–12.
Vladar J. 1981. Zur Problematik osteuropaischer und sudostlicher Einflusse in der Kulturentwicklung der alteren Bronzezeit im Gebiet der Slowakei. Slovenská archeológia 29, 217–233.
Zagorska-Telega J., Bulas J., Pikulski J. and Szczepanek A. 2011. Excavations of multicultural site 1 at Michałowice, Czarnocin commune, Świętokrzyskie provinc
