A Cucuteni-Vădastra Type Dagger from Site 26 at Strzyżów (S-E Poland) Attests to the Intercultural Landscape of the Eneolithic Eastern Carpathians
DOI:
https://doi.org/10.15584/anarres.2023.18.5Słowa kluczowe:
Eneolithic, Lublin-Volhynian culture, grave goods, copper dagger, ED XRF analysis, Western Volhynian UplandAbstrakt
In the mid-1990s, a copper dagger of the Cucuteni-Vădastra type was found in the Lublin-Volhynian culture cemetery at Strzyżów, south-eastern Poland. The dagger was customized as a pendant and deposited in an inhumation burial that contained the remains of an adult male and over ten other grave offerings dating to the 2nd quarter of the 4th millennium BC. This paper presents the results of archaeological and metallographic examinations of the dagger from Strzyżów and relates them to a wider cultural context of the region. The results of our study show that the dagger has no signs of use-wear, and furthermore indicate that the metal used for its production is fahlore copper which could have been sourced from the Slovak Ore Mountains. The two other Cucuteni-Vădastra type daggers that were discovered in the vicinity of Strzyżów mark the Western Volhynian Upland as a distinct cluster of the Cucuteni-Vădastra dagger industry in Europe. Furthermore, the daggers from Poland evidence a close relationship between the Lublin-Volhynian culture and the Cucuteni-Tripillia complex and attest to the intercultural landscape of the Eastern Carpathians region during the Eneolithic
Bibliografia
Bronicki A., Kadrow S. and Zakościelna A. 2003. Radiocarbon Dating of the Neolithic Settlement in Zimne, Volhynia, in Light of the Chronology of the Lublin-Volhynia Culture and the South-Eastern Group of the Funnel Beaker Culture. In A. Kośko (ed.), The Foundations of Radiocarbon Chronology of Cultures between the Vistula and Dnieper: 4000–1000 BC (= Baltic-Pontic Studies 12). Poznań: Adam Mickiewicz University Institute of Eastern Studies Institute of Prehistory, 22–66.
Bronicki A., Kadrow S. and Zakościelna A. 2004. Uwagi na temat wzajemnych relacji chronologicznych późnej fazy kultury lubelsko-wołyńskiej oraz kultury pucharów lejkowatych z uwzględnieniem najnowszych wyników badań w Zimnie. In J. Libera and A. Zakościelna (eds.), Przez pradzieje i wczesne średniowiecze. Księga pamiątkowa dedykowana doc. dr. Janowi Gurbie w siedemdziesiątą piątą rocznicę urodzin. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 101–125.
Cook S. R. B. and Aschenbrenner S. 1975. The Occurence of Metallic Iron in Ancient Copper. Journal of Field Archaeology 2(3), 251–266.
Dergačev V. 2002. Die aneolithischen und bronzezeitlichen Metallfunde aus Moldavien (= Prahistorische Bronzefunde 20/9). Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
Dziekoński T. 1962. Metalurgia miedzi w osadzie kultury ceramiki wstęgowej malowanej w Złotej, pow. Sandomierz, oraz próba ustalenia pochodzenia przerabianego tam surowca. Studia z Dziejów Górnictwa i Hutnictwa 7, 7–125.
Gedl M. 1980. Die Dolche und Stabdolche in Polen (= Prähistorische Bronzefunde 6/4). München: C.H. Beck’sche Verlag.
Gurba J. 1970. Najnowsze badania nad neolitem Lubelszczyzny (przegląd badań). Rocznik Lubelski 13, 173–186.
Gurba J. 1982. Sépulture à inhumation (?) Łasków, comm. de Miączyn, dép. de Zamość. In L. Gajewski (ed.), Le néolitique du plateau de Lublin (= Inventaria Archaeologica Pologne 46). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, pl. 281.
Kaczanowska M. and Tunia K. 2009. Kultura lendzielska. Katalog. In A. Czekaj-Zastawny (ed.), Obrządek pogrzebowy kultur pochodzenia naddunajskiego w neolicie Polski południowo-wschodniej (5600/5500–2900 BC) [The funerary rite of the Danubian Cultures in the Neolithic of southeastern Poland (5600/5500–2900 BC)]. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, 259–308.
Kadrow S. 2010. Antropopresja, neodarwinizm, globalne zmiany klimatyczne i teoria ewolucji społecznej Habermasa. In S. Czopek and S. Kadrow (eds.), Mente et rutro. Studia archaeologica Johanni Machnik viro doctissimo octogesimo vitae anno ab amicis, collegis et discipulis oblata. Rzeszów: Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, 61–90.
Kadrow S. 2011. The Early Copper Age: socio-cultural proces in modern sociological interpretation [Początki epoki miedzi – interpretacja procesu społeczno-kulturowego w świetle nowszych koncepcji socjologicznych]. Analecta Archaeologica Ressoviensia 4, 265–302.
Kadrow S. and Kłosińska M. 1988. Obiekt kultury lubelsko-wołyńskiej na stanowisku 10 w Łańcucie, woj. Rzeszów. Sprawozdania Archeologiczne 40, 9–25.
Kadrow S. and Zakościelna A. 2000. Outline of the Evolution of Danubian Cultures in Małopolska and Western Ukraine. In A. Kośko (ed.), The western border area of the Tripolye culture (= Baltic-Pontic Studies 9). Poznań: Institute of Prehistory Adam Mickiewicz University, 187–255.
Kadrow S. and Zakościelna A. 2022. The origin of the trough retouch in the Lublin-Volhynian culture. Sprawozdania Archeologiczne 74(1), 151–186.
Kostrzewski J. 1948. Od mezolitu do okresu wędrówek ludów. In S. Krukowski, J. Kostrzewski and R. Jakimowicz (eds.), Prehistoria ziem polskich. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 118–359.
Kozak-Zychman W. and Maślanka Z. 2005. Szczątki kostne z pochówków ludności kultury wołyńsko-lubelskiej ceramiki malowanej ze stan. 26 w Strzyżowie, pow. Hrubieszów. Archeologia Polski Środkowowschodniej 7, 176–182.
Kozłowski J. K. 1971. Eneolityczne groby szkieletowe z Nowej Huty Wyciąża. Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne 1, 65–97.
Krause R. 2003. Studien zur kupfer- und frühbronzezeitlichen Metallurgie zwischen Karpatenbecken Und Ostsee (= Vorgeschichtliche Forschungen 24). Rahden/Westfalen: Leidorf.
Mareş I. 2002. Metalurgia arameiîn neo-eneoliticul României. Suceava: Editura Universitatii Stefan cel Mare.
Mareş I. 2012. Metalurgia aramei în civilizaţiile Precucuteni şi Cucuteni. Suceava: Editura Universităţii Stefan cel Mare.
Matuschik I. 1998. Kupferfunde und Metallurgie-Belege, zugleichein Beitragzur Geschichte der kupferzeitlichen Dolche Mittel-, Ost- und Südosteuropas. In M. Mainberger (ed.), Das Moordorf von Reute. Archäologische Untersuchungen in der jungeneolithischen Siedlung Reute-Schorrenried. Staufen: Teraqua CAP, 207–261.
Niedźwiedź J. and Panasiewicz W. 1994. Nadbużańskie wykopaliska 1994. Wystawa. Hrubieszów: Muzeum im. ks. Stanisława Staszica w Hrubieszowie.
Nowak M. 2014. Późny etap rozwoju cyklu lendzielsko-polgarskiego w zachodniej Małopolsce. In K. Czarniak, J. Kolenda and M. Markiewicz (eds.), Szkice neolityczne. Księga poświęcona pamięci Profesor Anny Kulczyckiej-Leciejewiczowej. Wrocław: Wydawnictwo Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Ośrodek Badań nad Kulturą Późnego Antyku i Wczesnego Średniowiecza, 239–283.
Pavlìv D. and Petegirič V. 2016. Bogate pohovannâ volinsko-lûblìnskoï kul´turi z Gorodka na L´vìvŝinì. Naukovì studìï 9, 149–163.
Pernicka E., Begemann F., Schmitt-Strecker S., Todorova H. and Kuleff I. 1997. Prehistoric copper in Bulgaria. Its composition and provenance. Eurasia Antiqua 3, 41–180.
Pernicka E., Begemann F., Schmitt-Strecker S. and Wagner G. A. 1993. Eneolithic and Early Bronze Age copper artefacts from the Balkans and their relation to Serbian copper ores. Praehistorische Zeitschrift 68(1), 1–57.
Pozìhov´skij O. A. and Samolûk V. O. 2008. Eneolìtičnij, kremacìjnij mogil´nik v okolicâh Ostroga na zahìdnìj Volynì. Arheologìâ 1, 28–41.
Sałacińska B. and Zakościelna A. 2007. „Pierwsze groby kultur ceramik wstęgowych w Polsce” (Groby kultury lubelsko-wołyńskiej ze stanowiska Złota „Grodzisko I i II”). Wiadomości Archeologiczne 58, 77–114.
Schreiner M. 2007. Erzlagerstätten im Hrontal, Slowakei: Genese und prähistorische Nutzung. Rahden/Westfalen: Verlag Marie Leidorf Gmbh.
Schubert E. 1982. Grundzüge der metallurgischen Entwicklung im nordwestlichen Karpatenbecken bis zur Mitte des 2. Jahrtausends v. u. Z. Archeologia Polski 27, 315–317.
Siklósi Z., Horváth E., Villa I. M., Nisi S., Mozgai V., Bajnóczi B., Csippán P., Hornok P. and Kiss P. 2022. The provenance of the raw material and the manufacturing technology of copper artefacts from the Copper Age hoard from Magyaregres, Hungary. PLoS ONE 17(11), 1–41. DOI:10.1371/journal.pone.0278116
Šikulová V. and Zápotocký M. 2010. Raně eneolitický měděný pektorál z vrchu Kotouče u Štramberka. Archeologické rozhledy 52, 395–428.
Solon J., Borzyszkowski J., Bidłasik M., Richling A., Badora K., Balon J., Brzezińska-Wójcik T., Chabudziński Ł., Dobrowolski R., Grzegorczyk I., Jodłowski M., Kistowski M., Kot R., Krąż P., Lechnio J., Macias A., Majchrowska A., Malinowska E., Migoń P., Myga-Piątek U., Nita J., Papińska E., Rodzik J., Strzyż M., Terpiłowski S. and Ziaja W. 2018. Physico-geographical mesoregions of Poland. Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. Geographia Polonica 91, 143–170.
Starkova E. G. 2009. Problema formirovaniâ lokal´nyh variantov v severo-zapadnoj časti tripol´skogo areala v period BII. In S. A. Vasil´ev and L. V. Kulakovskaâ (eds.), S. N. Bibikov i pervobytnaâ arheologiâ. Sankt Peterburg: Rossijskaâ akademiâ nauk Institut istorii material´noj kul´tury, Nacional´naâ akademiâ nauk Ukrainy Institut arheologii, 299–305.
Starkova E. and Zakościelna A. 2018. Traditions of ceramics production in the Central and Eastern Europe Eneolithic. Tripolye, late Malice and Lublin-Volhynian cultures. Sprawozdania Archeologiczne 70, 67–85.
Sulimirski T. 1961. Copper hoard from Horodnica on the Dniester. Mitteilungen der Anthropologischen Gesellschaft in Wien 91, 91–97.
Tkaczuk T. 2005. Importy kultur malickiej i lubelsko-wołyńskiej na osadach kultury trypolskiej etapu BI–BII. Archeologia Polski Środkowowschodniej 7, 150–155.
Vajsov I. 1993. Die frühesten Metalldolche Südost- und Mitteleuropas. Praehistorische Zeitschrit 68(1), 103–145.
Wilk S. 2004. Graves of the Lublin-Volhynian culture at site 2 in Książnice, district of Busko Zdrój. 2001/2002, 2003 exploration seasons. Sprawozdania Archeologiczne 56, 223–270.
Wilk S. 2014. An elite burial from the Copper Age: Grave 8 at the cemetery of the Lublin-Volhynian culture at site 2 in Książnice, Świętokrzyskie Province. Analecta Archaeologica Ressoviensia 9, 209–258.
Wilk S. and Garbacz-Klempka A. 2016. Eneolithic copper jewellery from grave 7 of the Lublin-Volhynian culture at site 2 in Książnice, Świętokrzyskie province, Poland. Typological and physical metallurgy characteristic. Recherches Archéologiques. Nouvelle Serie 8, 29–46.
Zakościelna A. 1985. Las Stocki, stan. 7, gm. Końskowola, woj. lubelskie. In J. Gurba (ed.), Sprawozdania z badań terenowych Katedry Archeologii UMCS i Archeologicznego Ośrodka Badawczo-Konserwatorskiego w Lublinie w 1985 roku. Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Katedra Archeologii, 3–4.
Zakościelna A. 2006. Kultura lubelsko-wołyńska. Zagadnienia jej genezy, periodyzacji i chronologii [The Lublin-Volhynian Culture. The problems of its origin, periodization and chronology]. In M. Kaczanowska (ed.), Dziedzictwo cywilizacji naddunajskich: Małopolska na przełomie epok kamienia i miedzi [The Danubian Heritage: Lesser Poland at the Turn of the Stone and Copper Ages] (= Biblioteka Muzeum Archeologicznego w Krakowie 1). Kraków: Muzeum Archeologiczne w Krakowie, 77–94.
Zakościelna A. 2008. Wiórowce-sztylety jako atrybuty pozycji społecznej mężczyzn kultury lubelsko-wołyńskiej. In J. Bednarczyk, J. Czebreszuk, P. Makarowicz and M. Szmyt (eds.), Na pograniczu światów. Studia z pradziejów międzymorza bałtycko-pontyjskiego. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 577–591.
Zakościelna A. 2010. Studium obrządku pogrzebowego kultury lubelsko-wołyńskiej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Zakościelna A. and Gurba J. 1995. Badania cmentarzysk kultury wołyńsko-lubelskiej ceramiki malowanej na Grzędzie Horodelskiej. In J. Gurba (ed.), Sprawozdania z badań terenowych Katedry Archeologii UMCS w Lublinie w 1994 roku. Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Katedra Archeologii, 3–7.
Zakościelna A. and Gurba J. 1997. Obiekt grobowy grupy masłomęckiej ze stanowiska 26 w Strzyżowie, gm. Horodło, woj. zamojskie. Studia Gothica 2, 221–230.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Analecta Archaeologica Ressoviensia
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
