Problematyka masowego wychodźstwa zarobkowego z Galicji omawiana podczas zjazdów prawników i ekonomistów polskich w epoce zaborów
DOI:
https://doi.org/10.15584/galisim.2024.10.8Słowa kluczowe:
Zjazdy Prawników i Ekonomistów Polskich, studia polonijne, historia społeczno-gospodarczaAbstrakt
Tekst stanowi próbę analizy problematyki masowego wychodźstwa zarobkowego z Galicji podczas II, III oraz IV Zjazdu Prawników i Ekonomistów Polskich. Podczas II Zjazdu, odbytego we Lwowie w 1889 r., Stanisław Kłobukowski – prawdopodobnie jako pierwszy w dziejach polskiej myśli społeczno-gospodarczej – wyłamał się z merkantylistycznego podejścia do migracji zarobkowych. Gorączka brazylijska, rozpoczęta w kolejnym roku, przyczyniła się do wzrostu zainteresowania tematyką wychodźstwa zarobkowego na ziemiach polskich. Postulaty referentów, przedstawione podczas kolejnych zjazdów, doczekały się realizacji dopiero w odrodzonej Rzeczypospolitej.
Downloads
Bibliografia
Archiwum Narodowe w Krakowie: – Starostwo w Białej.
„Ateneum” 1889.
„Ekonomista” 1906.
„Gazeta Polska w Brazylii” 1898.
„Nowiny Illustrowane” 1913.
„Przegląd Emigracyjny” 1894.
„Dodatek Nadzwyczajny do Numeru 8 Przeglądu Emigracyjnego z dnia 15 kwietnia 1894 r.”
Biblioteka Jagiellońska, Sekcja Rękopisów, przyb. 162/20.
Biblioteka Jagiellońska, Sekcja Rękopisów, przyb. 200/20.
Pierwszy zjazd prawników i ekonomistów polskich, Nakładem uczestników zjazdu, Lwów 1887.
Drugi zjazd prawników i ekonomistów polskich, Nakładem uczestników zjazdu, Lwów 1891.
Drugi Zjazd Prawników i Ekonomistów Polskich i jego znaczenie, Napisał Adolf Suligowski, Warszawa 1890.
Pamiętnik Trzeciego Zjazdu Prawników i Ekonomistów Polskich w Poznaniu w dniach 11–13 września 1893 roku, Wydany staraniem Komitetu III. Zjazdu, Poznań 1894.
Benis A., Emigracya [w:] IV Zjazd Prawników i Ekonomistów Polskich. Referaty, Nakładem Komitetu Zjazdu, Kraków 1906, s. 1–57.
Polska kolonizacja zamorska. Kilka słów o potrzebie organizacyi wychodztwa [!] i skupienia polskiej ludności wychodźczej w brazylijskim stanie Parana (Nowa Polska) wraz z mapą sytuacyjną kolonij rolniczych w południowych brazylijskich stanach, Rzecz wydana staraniem Towarzystwa Kolonizacyjno-Handlowego we Lwowie, Lwów 1899.
Siemiradzki J., Szlakiem wychodźców. Wspomnienia z podróży po Brazylii, odbytej z polecenia galicyjskiego Wydziału Krajowego, t. 2, Warszawa 1900.
Statut Polskiego Towarzystwa Handlowo-Geograficznego we Lwowie, Lwów 1894.
Wychodźstwo polskie. Napisał dr Leopold Caro, adwokat krajowy w Krakowie, Kraków 1911.
Wystawa Krajowa we Lwowie, wydanie „Przeglądu Polskiego”, Kraków 1896.
Bade K.J., Friedrich Fabri und der Imperialismus in der Bismarckzeit. Revolution – Depression – Expansion, Osnabrück 2005.
Bell D., The Idea of Greater Britain. Empire and the Future of World Order, 1860–1900, Princeton 2007.
Benis Artur (3 XII 1865 Kraków – 9 VII 1932 tamże) [w:] Encyklopedia Krakowa, red. R. Burek [i in.], Kraków–Warszawa 2000, s. 53.
Blank I., A Vast Migratory Experience: Eastern Europe in the Pre- and Post-Emancipation Era (1780–1914) [w:] Roots of the Transplanted, vol. 1: Late 19th Century East Central and Southeastern Europe, ed. D. Hoerder and I. Blank, New York 1994, s. 201–252.
Breowicz W., Ślady Piasta pod piniorami. Szkice z dziejów wychodźstwa polskiego w Brazylii, Warszawa 1961.
Brose E.D., German History 1789–1871. From the Holy Roman Empire to the Bismarckian Reich, New York–Oxford 2013.
Brożek A., Nagiel Henryk [w:] Słownik historyków polskich, red. M. Prosińska-Jackl, Warszawa 1994, s. 368.
Cabaj J., Zjazdy międzyzaborowe polskich środowisk naukowych i społeczno-zawodowych w latach 1869–1914. Część II, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 2005, 50, z. 1, s. 51–78.
Cafferty P.S.J., Chiswick B.R., Greelay A.M., Sullivan T.A., The Dilemma of American Immigration. Beyond the Golden Door, New Brunswick–London 1983.
Czapczyński T., Pan Balcer w Brazylii jako poemat emigracyjny, Łódź 1957.
Deudney D., Greater Britain or Greater Synthesis? Seeley, Mackinder, and Wells on Britain in the Global Industrial Era, „Review of International Studies” 2001, 27, s. 187–208.
Domański C.W., Szyszyłowicz Ignacy Michał, pseud.: Ig. Szy., Ign. Szy. (1857–1910) [w:] Polski słownik biograficzny, t. 50: Szyjkowski Jan – Śliwka Karol, red. A. Romanowski [i in.], Warszawa–Kraków 2014–2015, s. 428–430.
Dziekan M.M., Polacy a świat arabski. Słownik biograficzny, Gdańsk 1998.
Fiktus P., Ochrona prawna emigrantów w latach 1918–1927 w II RP, „Wrocławskie Studia Erazmiańskie. Zeszyty Studenckie” 2008, 1, s. 109–123.
Gardolinski E., Pionierzy polscy w stanie Rio Grande do Sul (Brazylia), „Problemy Polonii Zagranicznej” 1960, t. 1, s. 95–123.
Giza W., Uzasadnienie idei solidaryzmu społecznego w koncepcji Leopolda Caro, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie” 2015, nr 12 (948), s. 17–28.
Groniowski K., Polska emigracja zarobkowa w Brazylii 1871–1914, Wrocław 1972.
Grzebień L., Rogalski Leon (Puch-Rogalski) (1830–1906) [w:] Polski słownik biograficzny, t. 31: Rehbinder Jerzy – Romiszewski Modest, red. E. Rostworowski [i in.], Wrocław 1988–1989, s. 413–415.
Gurnack A.M., Peasants Maids and Servants from Nineteenth Century Galicia and their Lives after Immigration to New York City [w:] The Polish Diaspora in America and the Wider World. Symposium 25–26 June 2010, eds. A. Walaszek, A. Stasiewicz-Bieńkowska, J. Pezda, Cracow 2012, s. 33–43.
Guzicki L., Żurawicki S., Historia polskiej myśli społeczno-ekonomicznej 1914–1945, Warszawa 1974.
Ianni O., Raças e classes sociais no Brasil, São Paulo 2004.
Jakubowska U., Prasa narodowej demokracji w dobie zaborów, Warszawa–Łódź 1988.
Kaczyńska E., Człowiek przed sądem. Społeczne aspekty przestępczości w Królestwie Polskim 1815–1914, Warszawa 1982.
Kania M., Józef Siemiradzki (1858–1933) – działacz polonijny i emigracyjny, „Przegląd Polonijny” 2004, 30, z. 1, s. 28–52.
Kargol T., Ślusarek K., Życie społeczne chłopów w Zachodniej Małopolsce w epoce reform agrarnych na przełomie XVIII i XIX w., „Prace Historyczne” 2017, 144, z. 1, s. 101–118.
Kłapkowska J., Zjazdy prawników i ekonomistów polskich w okresie zaborów. Problematyka ekonomiczna, „Nauka Polska” 1979, R. 27, nr 6 (168), s. 97–110.
Klarner I., Emigracja z Królestwa Polskiego do Brazylii w latach 1890–1914, Warszawa 1975.
Komosiński Z., Działalność oświatowa Honorata Jedlińskiego OFMCap wśród Polonii brazylijskiej (1901–1906), „Studia Polonijne” 1981, t. 4, s. 229–246.
Konarski S., Parczewski Alfons Józef Ignacyn pseud. Niklot (1849–1933), adwokat, historyk, bojownik o polskość ziem zachodnich i odrodzenie narodowe Łużyczan, działacz polityczny i społeczny, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, profesor i rektor Uniwersytetu Wileńskiego [w:] Polski słownik biograficzny, t. 25: Padło Jan – Piątkiewicz Aleksander, red. E. Rostworowski [i in.], Wrocław 1980, s. 201–206.
Koreywo-Rybczyńska M.T., Polityka Polski wobec emigracji w Ameryce Łacińskiej. Od mirażu ekspansji do polityki współpracy [w:] Dzieje Polonii w Ameryce Łacińskiej, red. M. Kula, Wrocław 1983, s. 442–480.
Kowalski G.[M.], Prawna regulacja wychodźstwa na ziemiach polskich pod panowaniem austriackim w latach 1832–1914, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2002, 54, z. 1, s. 171–191.
Kowalski G.M., Prawna regulacja wychodźstwa w Królestwie Polskim w latach 1815–1914, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2003, 60, z. 2, s. 231–254.
Kowalski G.M., Przestępstwa emigracyjne w Galicji 1897–1918. Z badań nad dziejami polskiego wychodźstwa, Kraków 2003.
Kraszewski P., Polska emigracja zarobkowa w latach 1870–1939. Praktyka i refleksja, Poznań 1995.
Krzyszkowski J., Cynalewski Stanisław (1866–1932) [w:] Polski słownik biograficzny, t. 4: Chwalczewski Jerzy – Dąbrowski Ignacy, red. W. Konopczyński [i in.], Kraków 1938, s. 123.
Kulczycka-Saloni J., Ateneum [w:] Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz, A. Kowalczykowa, Wrocław 2002, s. 46–48.
Landau Z., Konic (Konitz) Henryk, krypt. H.K., K. (1860–1934), prawnik-cywilista, adwokat, działacz polityczny i społeczny, poseł do II Dumy, wykładowca na Uniw. Warsz [w:] Polski słownik biograficzny, t. 13: Klobassa Zręcki Stanisław – Kopernicki Franciszek, red. E. Rostworowski [i in.], Wrocław 1967–1968, s. 503–506.
Łazor J., Polityka migracyjna Drugiej Rzeczypospolitej – próba syntezy [w:] Od kwestii robotniczej do nowoczesnej kwestii socjalnej. Studia z polskiej polityki społecznej XIX i XX wieku, t. 3, red. P. Grata, Rzeszów 2015, s. 44–66.
Leończyk S., Polskie osadnictwo wiejskie na Syberii w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku, Warszawa 2017.
Leoński J., Koncepcja badania migracji Leopolda Caro, „Przegląd Polonijny” 1981, R. 7, z. 1(19), s. 43–55.
Machnikowska A., Zjazdy prawników polskich, „Palestra” 2005, 50, z. 5–6 (569–570), s. 172–180.
Madurowicz-Urbańska H., Kleczyński Józef (1841–1900), statystyk i ekonomista, profesor i rektor UJ [w:] Polski słownik biograficzny, t. 12: Kapostas Andrzej – Klobassa Zręcki Karol, red. E. Rostworowski [i in.], Wrocław 1966–1967, s. 569–571.
Makowski K., Praszałowicz D., Zięba A.A., Mechanizmy zamorskich migracji łańcuchowych w XIX w.: Polacy, Niemcy, Żydzi, Rusini. Zarys problemu, Kraków 2004.
Marchwiński G., Z Brazylii do Polski. Chłopi, naród i literatura w dyskursie publicznym przełomu XIX i XX wieku („Pan Balcer w Brazylii” Marii Konopnickiej), „Pamiętnik Literacki” 2015, R. 56, z. 2, s. 27–50.
Mazurek J., A Polônia e seus emigrados na América Latina (até 1939), Goiânia 2016.
Mazurek J., O fascínio de Roman Dmowski pelo Brasil, „Polonicus” 2019, n. 19, s. 57–83.
Mazurek J., Piórem i czynem. Kazimierz Warchałowski (1872–1943): pionier osadnictwa polskiego w Brazylii i Peru, Warszawa 2013.
Mocyk A., „Za morzem ziemia i wolność” – legenda o brazylijskim raju w piśmiennictwie polskim przełomu XIX i XX wieku, „Przegląd Polonijny” 2001, 27, z. 3, s. 81–100.
Mocyk A., Piekło czy raj? Obraz Brazylii w piśmiennictwie polskim w latach 1864–1939, Kraków 2005.
Mols R., Introduction à la démographie historique de villes d’Europe du XIVe au XVIIIe s., t. 1: Les problèmes, Louvain 1954.
Murdzek B.P., Emigration in Polish Social-Political Thought, 1870–1914, New York 1977.
Muszyński A., Krótki zarys historii społecznego ruchu ekonomistów i Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego [w:] 40 lat Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego na Ziemi Lubuskiej, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Zielona Góra 1999, s. 1–22.
Nipperdey T., Deutsche Geschichte 1800–1866. Burgerwelt und starker Staat, München 1993.
Olszański K., Kraiński Władysław (1841–1926), prawnik, poseł, prezes Tow. Kredytowego Ziemskiego (TKZ) [w:] Polski słownik biograficzny, t. 15: Kozłowska Zofia – Kubacki Stanisław, red. E. Rostworowski [i in.], Wrocław 1970, s. 98.
Pani Anna w Kanadzie. Księga pamiątkowa dedykowana Pani Profesor Annie Reczyńskiej, red. M. Gabryś i M. Paluszkiewicz-Misiaczek, Kraków 2016.
Pilch A., Emigracja z ziem zaboru austriackiego (od połowy XIX w. do 1918 r.) [w:] Emigracja z ziem polskich w czasach nowożytnych i najnowszych (XVIII–XX w.), red. A. Pilch, Warszawa 1984, s. 252–325.
Pilch A., Ogólne prawidłowości emigracji z ziem polskich. Próba typologii i syntezy [w:] Stan i potrzeby badań nad zbiorowościami polonijnymi, red. H. Kubiak i A. Pilch, Wrocław 1976, s. 35–49.
Pol K., Suligowski Mścisław Adolf (1849–1932), prawnik, ekonomista, działacz samorządowy, publicysta prawniczy, poseł na Sejm Ustawodawczy Rzeczypospolitej Polskiej, profesor Uniwersytetu Warszawskiego [w:] Polski słownik biograficzny, t. 45: Strzelecki Wiesław – Surma Czesław, red. A. Romanowski [i in.], Warszawa–Kraków 2007–2008, s. 427–431.
Praszałowicz D., Wokół mechanizmów migracji łańcuchowych, „Przegląd Polonijny” 1999, 25, z. 1, s. 55–66.
Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803–2017, red. J.W. Tkaczyński, Kraków 2018.
Samsonowicz H., Złota jesień polskiego średniowiecza, Poznań 2014.
Skrzypek J., „Przegląd Emigracyjny” 1892–1894, „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1966, t. 5, z. 1, s. 103–116.
Słabczyńscy W. i T., Słownik podróżników polskich, Warszawa 1992.
Śliwa J., Starożytny Egipt oczami Polaków. Słownik biograficzny egiptologów, archeologów i badaczy pokrewnych dziedzin, podróżników i kolekcjonerów oraz literatów i malarzy zafascynowanych przeszłością i teraźniejszością Egiptu, Kraków 2019.
Smolana K., Za ocean po lepsze życie [w:] Dzieje Polonii w Ameryce Łacińskiej, red. M Kula, Wrocław 1873, s. 39–67.
Stola D., Kraj bez wyjścia? Migracje z Polski 1949–1989, Warszawa 2010.
Walaszek A., Migracje Europejczyków 1650–1914, Kraków 2007.
Walaszek A., Migracje i ziemie polskie w dobie masowych wędrówek zarobkowych, „Przegląd Polonijny” 1992, R. 18, z. 3(65), s. 43–65.
Wątor A., Liga Narodowa w Galicji-Małopolsce i jej działacze, Toruń 2020.
Wątor A., Narodowa demokracja w Galicji do 1918 roku, Szczecin 2002.
Zaleski Trindade R.T., Um „imperialismo polonês“: narrativas brasileiras das relaçŏes da Polônia com os imigrantes poloneses no período entreguerras. Tese apresentada ao curso de Pós-Graduação em História, Setor de Ciências Humanas, Universidade Federal do Paraná (UFPR) como requisito parcial à obtenção de título de Doutor em História, Curitiba 2020.
Zamorski K., Specyfika transformacji demograficznej. Historyczna reinterpretacja znanej teorii demograficznej [w:] Celem historii jest człowiek... Studia z historii społecznej i gospodarczej ofiarowane Helenie Madurowicz-Urbańskiej, Kraków 2000, s. 373–385.
Zięba A.A., Ukraińcy i Karpaccy Rusini [w:] Polska Diaspora, red. A. Walaszek, Kraków 2001, s. 447–459.
Zieliński J., Bibliografia czasopism polskich zagranicą 1830–1934, Warszawa 1935.
Ziomek K., Obraz masowego wychodźstwa z ziem polskich do Brazylii w latach 1890–1897 – zarys problematyki, „Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ. Nauki Społeczne” nr 23 (4/2018), s. 145–186.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Galicja. Studia i materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
