Uroki wielkomiejskiego i prowincjonalnego życia muzycznej rodziny Bursów. Przyczynek do historii galicyjskiej inteligencji

Autor

DOI:

https://doi.org/10.15584/galisim.2024.10.12

Słowa kluczowe:

życie codzienne, życie muzyczne, rodzina Bursów, inteligencja, życie kulturalne w Galicji

Abstrakt

Celem artykułu jest ukazanie wybranych aspektów życia codziennego Bursów, trzypokoleniowej rodziny muzyków, poprzez pryzmat ich powszedniej egzystencji w dużych ośrodkach miejskich (Lwów, Kraków) i małym mieście na prowincji (Rzeszów). W artykule przedstawiono warunki życia, relacje wewnątrzrodzinne, formy spędzania czasu wolnego, kontakty towarzyskie, uczestnictwo w kulturze oraz codzienne obowiązki itp. z uwzględnieniem różnic stylu życia w realiach wielkomiejskich i małomiasteczkowych. Podstawę źródłową opracowania stanowi korespondencja oraz dokumenty zdeponowane głównie w polskich zasobach archiwalnych i bibliotecznych.

Downloads

Bibliografia

Archiwum Państwowe w Rzeszowie - zespół nr 1132, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej, sygn. 5, sygn. 11.

Archiwum Śląskiej Kultury Muzycznej przy Bibliotece Głównej Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach - Rkps 1044, Lech Bursa. Korespondencja. Rkps 180 R, pieśń na głos i fortepian Lecha Bursy (incipit Wiem, że Cię ujrzę), słowa Danuty Bursówny.

Biblioteka Śląska w Katowicach, Dział Zbiorów Specjalnych - sygn. R 880 III, list Danuty Bursówny do nieustalonego adresata, Wieliczka, 15 listopada 1963.

Biblioteka Jagiellońska w Krakowie - Oddział Zbiorów Specjalnych, Sekcja Rękopisów - Rkps 9087 III, Wykaz uczniów pobierających naukę śpiewu solowego i chóralnego u Stanisława Bursy od roku szk. 1904/5. Rkps 9088 IV, Kopie akt Szkoły Śpiewu Stanisława Bursy w Krakowie z lat 1908–1945. Rkps 7452 III, Kopiał listów muzyka i kompozytora Stanisława Bursy z lat 1895–1932, t. 2–3. Rkps 7524 III, Materiały do biografii, korespondencja i kopie listów muzyka-pedagoga i kompozytora Stanisława Bursy z lat 1895–1947, t. 1. Rkps 7526 III, Korespondencja i i kopie listów Stanisława Bursy z lat 1895–1947, t. 3. Rkps 7528 III, Korespondencja i i kopie listów Stanisława Bursy z lat 1895–1947, t. 5. Rkps 7529 III, Korespondencja i kopie listów Stanisława Bursy z lat 1895–1947, t. 6. Rkps 7530 III, Korespondencja i i kopie listów Stanisława Bursy z lat 1895–1947, t. 7. Rkps 7532 III, Korespondencja i i kopie listów Stanisława Bursy z lat 1895–1947, t. 9, vol. 1–2. Rkps 7533 III, Korespondencja i i kopie listów Stanisława Bursy z lat 1895–1947, t. 10. Rkps 7534 III, Korespondencja i kopie listów Stanisława Bursy z lat 1895–1947, t. 11. Rkps Przyb. 177/61, Album Stanisława Bursy. Oddział Zbiorów Specjalnych, Sekcja Zbiorów Muzycznych - sygn. 224243 III, St. Bursa. Recenzye do pism lwowskich 1897–1898; St. Bursa. „Nowa Reforma” 1903–1907; St. Bursa. Recenzye pisane do „Nowin” i „Nowego Dziennika” 1906–1915; St. Bursa. Recenzye pisane do „Gazety Poniedziałkowej”, „Gazety Krakowskiej” oraz „Die Correspondenz” 1910–1915; St. Bursa. Recenzye pisane do „Tygodnika Mieszczańskiego” 1912–1914 (5 tomów). sygn. 224247 III, Stanisław Bursa. Profile i sylwetki muzyków polskich i obcych kreślone dla „Nowości Illustrowanych” w latach 1904–1925.

Fundacja Archivum Helveto-Polonicum we Fryburgu - zespół nr 716/2/19, Spuścizna dra Henryka Opieńskiego i Lydii Barblan-Opieńskiej, sygn. AHP OP-KN-7_030, list Stanisława Bursy do Henryka Opieńskiego, Kraków, 28 stycznia 1937.

Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie – Archiwum - Dziennik Zmarłych 1908, rkps, http://mbc.malopolska.pl/dlibra/docmetadata?id=132202&from=&dirids=1&ver_id=&lp=41&QI=. Dziennik Zmarłych 1918, rkps, http://mbc.malopolska.pl/dlibra/docmetadata?id=132202&from=&dirids=1&ver_id=&lp=41&QI=

Katalog Wystawy Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie. Wrzesień 1912, Kraków

Kolęda do słów Danuty Bursówny melodja Stanisława Bursy, Kraków 1934, nakładem autora, Główny skład w Księgarni T. Gieszczykiewicza.

Krakowska Księga Adresowa na rok 1906, red. J. Knapik, Kraków 1905.

Krakowska Księga Adresowa na rok 1907, red. J. Knapik, Kraków 1906.

Krakowska Księga Adresowa. Wielki Kraków 1908, R. 4, red. J. Knapik, Kraków 1907.

Stefana Mikulskiego Wielka Księga Adresowa dla królewskiego stołecznego miasta Wielkiego Krakowa. Rok 1914, R. 9, Kraków 1914.

Polska Artystyczna. Kalendarz – informator muzyczny, literacki, sztuk plastycznych, teatralny i kinematograficzny na 1923−24 rok, red. M. Skolimowski, Warszawa−Kijów [1923].

Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminariów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych, władz szkolnych, zestawione pod red. Z. Zagórowskiego, Lwów−Warszawa 1924.

Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum Św. Jacka w Krakowie za rok szkolny 1904, Kraków 1904.

Sprawozdanie [...] za rok szkolny 1905, Kraków 1905.

Sprawozdanie [...] za rok szkolny 1906, Kraków 1906.

Sprawozdanie [...] za rok szkolny 1907, Kraków 1907.

Sprawozdanie Kierownika c.k. Filii Gimnazyum św. Jacka w Krakowie za rok szkolny 1913/14, Kraków 1914.

Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum św. Jacka w Krakowie za rok szkolny 1917, Kraków 1917.

Sprawozdanie Dyrektora Państwowego Gimnazjum św. Jacka w Krakowie za rok szkolny 1921/22, Kraków 1922.

Sprawozdanie [...] za rok szkolny 1922/23, Kraków 1923.

Sprawozdanie [...] za rok szkolny 1923/24, Kraków 1924.

Sprawozdanie Dyrektora Państwowego Gimnazjum II. św. Jacka w Krakowie za rok szkolny 1924/25, Kraków 1925.

Sprawozdanie [...] za rok szkolny 1925/26, Kraków 1926.

Sprawozdanie Dyrektora Wyższej Szkoły Handlowej w Krakowie za rok szkolny 1907, Kraków 1907.

Sprawozdanie Liceum Żeńskiego z prawami szkół rządowych Heleny Kaplińskiej w Krakowie za rok szkolny 1908, Kraków 1908.

Sprawozdanie Wydziału Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego za rok 1893/94, Lwów 1894.

Sprawozdanie [...] za rok 1894/95, Lwów 1896.

Sprawozdanie [...] za rok 1896/97, Lwów 1898.

Sprawozdanie [...] za rok 1897/98, Lwów 1898.

Sprawozdanie [...] za rok 1898/99, Lwów 1900.

Sprawozdanie [...] za rok 1899/1900, Lwów [b.d.]

Sprawozdanie [...] za rok 1900/1901, Lwów [b.d.]

Sprawozdanie [...] za rok 1901/1902, Lwów [b.d.].

Sprawozdanie z działalności Krak. Koła Ligi Kobiet N. K. N. za czas od 29 maja do 31 grudnia 1915, Kraków 1916.

IV Sprawozdanie Prywatnego Gimnazyum Żeńskiego H. Strażyńskiej w Krakowie za rok szkolny 1911/12, Kraków 1912.

V Sprawozdanie [...] za rok szkolny 1912/13, Kraków 1913.

VI Sprawozdanie [...] za rok szkolny 1913/1914, Kraków 1914.

,,Szczęść Boże!”. Pieśń górnicza na chór męski, muzyka i słowa St. Bursy, Kraków [1938], Główny skład w Księgarni T. Gieszczykiewicza.

Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1901, Lwów 1901.

Szematyzm [...] na rok 1902, Lwów 1902.

Szematyzm [...] na rok 1903, Lwów 1903.

Szematyzm [...] na rok 1904, Lwów 1904.

Szematyzm [...] na rok 1914, Lwów 1914.

Szkoły Rzeczypospolitej Polskiej w roku szkolnym 1930/31, red. M. Falski, Warszawa 1933.

Zechenter W., Upływa szybko życie. Książka wspomnień, Kraków 1971.

Zechenter W., Wspomnienia o St. Bursie, „Słowo Powszechne” 1968, nr 178, s. 5.

„Antena” 1938, nr 1.

„Bluszcz” 1930, nr 49.

„Chwila” 1928, nr 3187.

„Czas” 1907; nr 44, wyd. wieczorne; nr 81, wyd. wieczorne; 1908, nr 288, wyd. poranne; nr 297,

wyd. wieczorne; 1910, nr 241, nr 483; 1911, nr 36, nr 142, nr 480, nr 551; 1912, nr 469,

nr 479, nr 491; 1913, nr 88; 1914, nr 16, nr 244, wyd. poranne; 1918, nr 478; 1919, nr 118.

„Dziennik Polski” 1947, nr 145

„Dzwon Niedzielny” 1932, nr 32.

„Gazeta Lwowska” 1900, nr 184.

„Gazeta Narodowa” 1910, nr 124.

„Gazeta Poniedziałkowa” 1911, nr 10–11, nr 15, nr 23, nr 26–28, nr 43, nr 49; 1913, nr 12, nr 24,

nr 28; nr 34–35, nr 41–42, nr 46; 1914, nr 4, nr 8, nr 17, nr 27–28, nr 37–38, nr 41, nr 44,

nr 46; 1915, nr 10, nr 29.

„Głos Narodu” 1923, nr 33.

„Głos Rzeszowski” 1901, nr 23, nr 47–48, nr 52; 1902, nr 19, nr 25, nr 46, nr 50; 1903, nr 11,

nr 15, nr 19; 1910, nr 31.

„Goniec Krakowski” 1924, nr 92; 1925, nr 55.

„Goniec Śląski” 1925, nr 243.

„Górnoślązak” 1921, nr 87

„Ilustrowana Gazeta Polska” 1914, nr 45.

„Ilustrowany Kurier Codzienny” 1917, nr 157; 1930, nr 327.

„Kurier Częstochowski” 1921, nr 81.

„Kurier Warszawski” 1908, nr 154; 1913, nr 354.

„Kurier Kolejowy i Asekuracyjny” 1911, nr 11.

„Kurier Poranny” 1900, nr 227.

„Kurier Zagłębia” 1921, nr 216.

„Kurier Śląski” 1921, nr 87.

„Muzyka i Śpiew” 1921, nr 22.

„Nowa Reforma” 1905, nr 145; 1918, nr 474;

Nowa Reforma” 1896, nr 47; 1905, nr 145; 1906, nr 125; 1907, nr 186; 1910, nr 36, nr 485; 1914, nr 395; 1915, nr 351; 1916, nr 279, nr 339, nr 642; 1917, nr 254, nr 258, nr 267; 1918, nr 247, nr 252, nr 257; 1919, nr 108, nr 119, nr 145.

„Nowiny” 1909, nr 61, nr 102; 1910, nr 21; 1913, nr 260; 1914, nr 68.

„Nowości Ilustrowane” 1906, nr 38; 1912, nr 15; 1913, nr 26; 1922, nr 34.

„Praca” [Łódź] 1921, nr 44.

,,Praca” [Poznań] 1911, nr 18.

„Praca” [Tarnów] 1931, nr 41.

„Promień” 1928, nr 1; 1929, nr 2.

„Przegląd Bibliograficzny” 1924, nr 3.

„Rocznik Asekuracyjno-Ekonomiczny na rok 1902”, R. 11, Lwów 1901.

„Rocznik Krakowski” 1905, t. 7; 1906, t. 8.

„Słowo” 1896, nr 53.

„Strzecha Rodzinna” 1928, nr 18.

„Śpiewak” 1947, nr 7/8.

„Urzędnik w Połączeniu z Prawnikiem” [Lwów] 1881, nr 2.

„Wiadomości Zagłębia” 1960, nr 48.

„Wiek Nowy” 1912, nr 3375.

„Ziemia Lubelska” 1921, nr 134, nr 162, nr 166, nr 297.

Aleksander T., Działalność Henryka Suchanka w Nowym Sączu w latach 1906–1920, „Rocznik Sądecki” 2019, t. XLVII, s. 214–224.

Bieńkowski W., O Kazimierzu Dobrowolskim – w stulecie urodzin [w:] Kazimierz Dobrowolski – człowiek i uczony. Praca zbiorowa w stulecie urodzin, red. W. Bieńkowski i W. Kwaśniewicz, Kraków 1994, s. 45– 64.

Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania, red. S. Łoza, [Warszawa 1939].

Dormus K., Krakowskie gimnazja żeńskie przełomu XIX i XX wieku, „Studia Paedagogica Ignatiana” 2016, vol. 19, z. 2, 87–103.

Dunaj-Kozakow E., Bursa, Kraków 1996.

Fink K., Album muzyka Stanisława Bursy: nieznane źródło do dziejów relacji artystycznych w Galicji [w:] Muzykolog humanista wobec doświadczenia muzyki w kulturze. Księga pamiątkowa dedykowana Profesor Małgorzacie Woźnej-Stankiewicz, red. Z. Dobrzańska-Fabiańska, M. Dziadek, Kraków 2021, s. 439–469.

Fink K., Artysta w drodze. Wędrówki muzyka Stanisława Bursy nie tylko po Galicji z przełomu XIX i XX wieku, „Galicja. Studia i materiały” 2020, nr 6, s. 155–180.

Fink K., Działalność Stanisława Bursy w Rzeszowie w pierwszych latach XX wieku, „Kamerton” 2015, nr 59, s. 107–117.

Fink K., Kresowe i śląskie wątki w biografii Bursów. Z dziejów rodziny muzyków przełomu XIX i XX w. [w:] Między Kresami Wschodnimi a Śląskiem. Biografie niebanalne, red. J. Lusek, Bytom 2023, s. 301–332.

Fink K., Muzyczna działalność Stanisława Bursy we Lwowie w latach 1888–1901 w świetle jego korespondencji [w:] Życie prywatne Polaków w XIX wieku, t. 9: Kariera w optyce prywatności, red. J. Kita, M. Korybut-Marciniak, Łódź–Olsztyn 2020, s. 157–170.

Gmys M., Nie tylko Rota. Feliks Nowowiejski i jego muzyka, Kraków 2017.

Górska K., Goszczyńska G., Pensjonaty Dziewolskich w Krościenku nad Dunajcem, „Pieniny – Przyroda i Człowiek” 2016, t. 14, s. 243–266.

Hoff J., W kręgu teatru, literatury i muzyki [w:] Dzieje Rzeszowa, t. 2, red. F. Kiryk, Rzeszów 1998, s. 401–436.

Hordyński P., Katalog portretów fotograficznych w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej, Kraków 1975.

Hordyński W., Dział nut w Bibljotece Jagiellońskiej, „Przegląd Biblioteczny” 1935, R. IX, z. 1 (styczeń–marzec), s. 56–61.

Kandzior-Zug A., Muzyka francuska w krakowskim repertuarze koncertowym i operowym w latach 1914–1918, „Młoda Muzykologia” 2009, s. 84–110.

Koper K., Krościenko-Grywałd. Wspomnienie z Pienin, Nowy Targ 2007.

Leksykon polskich muzyków pedagogów urodzonych po 31 grudnia 1870 roku, red. K. Janczewska-Sołomko, Kraków 2008.

Lewicki M., Edytorstwo muzyczne w Krakowie w latach 1850–1918, Kraków 2021.

Lewicki M., Spuścizna Włodzimierza Poźniaka w Oddziale Zbiorów Muzycznych Biblioteki Jagiellońskiej – katalog rękopisów muzycznych [w:] Muzyka jest zawsze współczesna. Studia dedykowane Profesor Alicji Jarzębskiej, red. M. Woźna-Stankiewicz, A. Sitarz, Kraków 2011, s. 669–700.

Ładyżyński A., Nauczyciele szkół zawodowych w Galicji (1867–1914) i ich dorobek twórczy [w:] Galicja i jej dziedzictwo, t. 6: Nauczyciele galicyjscy. Udział polskich nauczycieli galicyjskich w rozwoju teorii pedagogicznej i badań naukowych 1860–1918, red. A. Meissner, Rzeszów 1996, s. 97–127.

Ładżyński A., Rola szkół zawodowych Galicji doby autonomicznej w propagowaniu sztuki ludowej [w:] Studia z dziejów oświaty i myśli pedagogicznej XVIII–XX wieku, red. A. Haratyk i M. Piwowarczyk, Wrocław 1997, s. 65–78.

Musiał M., Przestrzeń Obertyna [w:] Obertyn. Opowieść o życiu miasteczka, Wrocław 2018, s. 53–73.

Ogórek B., Ewakuacja mieszkańców Krakowa podczas I wojny światowej. Przebieg, próba kwantyfikacji, warunki życia ewakuowanych, „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa” 2014, t. 32, s. 53–72.

Przybylski T., Bursa Lech Karol [w:] Encyklopedia muzyczna PWM, część biograficzna, red. E. Dziębowska, t. 1: ab, Kraków 1979, s. 463.

Reiss J., Almanach muzyczny Krakowa 1780–1914, t. 2: Sławni wirtuozi przybywają do Krakowa, Kraków 1939.

Romanowski A., „Przed złotym czasem”. Szkice o poezji i pieśni patriotyczno-wojennej lat 1908–1918, Kraków 1990.

Szocki J., Księgozbiory domowe inteligencji i ziemian w Galicji (1795–1914) [w:] Z badań nad polskimi księgozbiorami historycznymi. Studia i materiały, t. 17, red. J. Wojakowski, Warszawa 1996, s. 51–123.

Szymczak-Hoff J., Życie towarzyskie i kulturalne Rzeszowa w dobie autonomii Galicji, Rzeszów 1993.

Szyndler-Musiałowa D., Bursa Stanisław Władysław [w:] Słownik pracowników książki polskiej, red. I. Treichel, Warszawa-Łódź 1972, s. 101.

Trąmpczyńska H., Kaplińska Helena [w:] Polski słownik biograficzny, t. 11, Wrocław 1964–1965, s. 632–633.

Wieczorek S., „Pafawag tańczy z Konfekcją”. O Operze Robotniczej we Wrocławiu [w:] Robotnik. Performanse pamięci, red. A. Adamiecka-Sitek, D. Sajewska, D. Sosnowska, Warszawa 2017, s. 57– 64.

Woźna A., Lech Bursa 1904–1961. Zarys monograficzny. Praca magisterska pisana pod kierunkiem mgr. Jerzego Habeli, Państwowa Wyższa Szkoła Muzyczna w Katowicach, Wydział Wychowania Muzycznego – Sekcja „A”, Katowice 1975, mps.

Woźna-Stankiewicz M., Muzyka francuska w Polsce w II połowie XIX wieku. Analiza dokumentów jako podstawa źródłowa do badań nad recepcją, Kraków 1999.

Woźna-Stankiewicz M., Popularisation of Knowledge about Chopin in Kraków and the Provinces during the First Decades of the 20th Century, „Musica Iagellonica” 2012, vol. 6, s. 177–208.

Woźna-Stankiewicz M., The Beginings of Musicology at the Jagiellonian University in the Context of Teaching and Popularizing Music History in Kraków at the Turn of the 20th Century, „Musica Iagellonica” 2013, vol. 7, s. 75–101.

Woźna-Stankiewicz M., Upowszechnianie wiedzy o Chopinie w Krakowie i na prowincji w pierwszym trzydziestoleciu XX wieku [w:] Musica Galiciana, t. 13, red. G. Oliwa, Rzeszów 2012, s. 161–192.

Woźna-Stankiewicz M., Życie muzyczne w Krakowie w latach 20. XX wieku, „Kamerton” 2021, nr 63, s. 34–55.

Żarnowska A., Schyłek wieku XIX – kształtowanie się modelu małżeństwa partnerskiego [w:] Kobieta i małżeństwo. Społeczno-kulturowe aspekty seksualności. Wiek XIX i XX. Zbiór studiów, red. A. Żarnowska i A. Szwarc, t. VIII, Warszawa 2004, s. 287–295.

Biblioteka Polskiej Piosenki, https://bibliotekapiosenki.pl/osoby/Bursowa_Maria/utwory [dostęp 16.11.2023].

Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona, https://polona.pl/preview/56081208-0447-4d3f-aba1-a8d2e0362e4f [dostęp 30.10.2023].

Encyklopedia Teatru Polskiego, https://encyklopediateatru.pl/osoby/38385/eugeniusz-koszutski [dostęp 11.07.2023].

„Gazeta Wyborcza Trójmiasto” 2003, nr z 21 XI, https://trojmiasto.wyborcza.pl/trojmiasto/7,35611,1789418.html [dostęp 11.12.2023].

Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa (nekrolog Stanisława Bursy), https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/862017/edition/828730/content [dostęp 14.11.2023].

Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa (nekrolog Lecha Bursy), https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/896729/edition/866084/content [dostęp 14.11.2023].

Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie – lokalizator grobów, https://zck-krakow.pl/locator [dostęp 15.11.2023].

Pobrania

Opublikowane

2024-12-03

Jak cytować

Fink, K. (2024). Uroki wielkomiejskiego i prowincjonalnego życia muzycznej rodziny Bursów. Przyczynek do historii galicyjskiej inteligencji. Galicja. Studia I materiały, 10, 273–313. https://doi.org/10.15584/galisim.2024.10.12

Numer

Dział

ARTYKUŁY i ROZPRAWY