Spory o służebności przechodu, przejazdu i przegonu bydła w relacjach miast i wsi ze zwierzchnością dworską na terenie Galicji w XIX wieku
DOI:
https://doi.org/10.15584/galisim.2020.6.20Słowa kluczowe:
służebności w Galicji, chłopi, mieszczanie, właściciele ziemscy, konflikty społeczno-ekonomiczneAbstrakt
Artykuł odnosi się do kwestii mobilności w kontekście funkcjonowania służebnego prawa do przemieszczania się, czyli przechodu, przejazdu i przegonu bydła przez nieruchomości dworskie. Do 1848 r. chłopi i mieszczanie galicyjscy korzystali z nich na podstawie nadań lub prawa zwyczajowego. W drugiej połowie XIX w. prawa znoszono lub regulowano. Badania archiwalne dowiodły, iż w całym stuleciu dochodziło do licznych konfliktów o służebności, co jest główną hipotezą stawianą w artykule. Konstrukcja publikacji ma klasyczną budowę składającą się z wprowadzenia zawierającego tło historyczne, hipotezę i pytania badawcze; omówienia podstawy źródłowej, metodologii i narzędzi badawczych; zasadniczej treści oraz podsumowania i ogólnych wniosków. Artykuł powstał na podstawie źródeł archiwalnych, głównie z Centralnego Państwowego Archiwum Historycznego Ukrainy we Lwowie, które zostały po raz pierwszy w nim użyte. Uzupełnienie stanowią materiały kartograficzne opracowane w oprogramowaniu QGIS.
Downloads
Bibliografia
Central’nij Deržavnij Istoryčnij Arhiv Ukraїni m. Lviv: fond 146 C.K. Namiestnictwo Galicyjskie, op. 18 opisania urbarialne – spr. 5106, op. 64 serwituty – spr. 318, 1950, 4897, 5087, 7817, 9239, 10297, 11028, 11562.
Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu: rkps 5301/I „Leśnictwo”. Zapiski Bronisława Borkowskiego, ucznia Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa w Marymoncie.
Archiwum Państwowe w Przemyślu:zespół 126 Kataster gruntowy, sygn. 82 – Bierówka – arkusz III.
Allgemeines bürgerliches Gesetzbuch, Wiedeń 1811.
Dziennik praw Państwa, cz. XLII, nr 130.
Edicta Et Mandata Universalia Regnis Galiciae Et Lodomeriae [...] Promulgata = Rozkazy Y Ustawy Powszechne Krolestwom Galicyi Y Lodomeryi […] Ogłoszone, t. 10, Lwów 1782.
Maurycego Kraińskiego Regesty materiałów do historii zniesienia stosunku poddańczego w Galicji, oprac. S. Inglot, Kraków 1948.
Orzechowski K., Przewodnik statystyczno-topograficzny i skorowidz obejmujący wszystkie miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi W.X. Krakowskiem i X. Bukowinie, według najświeższych skazówek urzędowych, Kraków 1872.
Provinzial-Gesetzsammlung des Königreichs Galizien und Lodomerien, Lwów 1848.
Rozprawy C.K. Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego, t. 6, Lwów 1849.
Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w Królestwie Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem, Lwów 1868.
Stupnicki H., Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w Królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w Wielkiem Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym, z mapą według nowego podziału, Lwów 1855.
Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1871, Lwów 1871.
Volumina Legum, Volumen secundum: Ab Anno 1550. Ab Annum 1609.Acta Reipublicae Continens.
„Dziennik urzędowy do Gazety Lwowskiej” 14 III 1866, nr 60.
Till E., O reformie ustawy leśnej, „Rolnik. Czasopismo dla gospodarzy wiejskich” 15 I 1877, R. X.
Bandtkie-Stężyński J.W., Prawo prywatne polskie napisane i wykładane przed r. 1830 w b. Warszawskim Aleksandryjskim Uniwersytecie, Warszawa 1851.
Biegelmajer L., Ustawy dla posiadaczy dóbr ziemskich w Galicyi we wzglẹdzie politycznym, sạdowniczym i finansowym potrzebne, t. 1, Lwów 1858.
Burzyński P., Prawo polskie prywatne napisane i poświęcone pamięci ubiegłych w roku 1864 pięciuset lat istnienia Uniwersytetu Krakowskiego, Kraków 1871.
Ciurzycki W., Gospodarka pasterska a lasy Tatr Polskich, „Sylwan” 2003, nr 11.
Czemeryński I.S., Powszechne prawo prywatne austriackie dla użytku podręcznego, t. 1, Kraków 1861.
Danckelmann B., Die Ablösung und Regelung der Waldgrundgerechtigkeiten, Springer-Verlag Berlin Heidelberg 1888.
Dąbkowski P., Prawo prywatne polskie, t. 2, Lwów 1911.
Die Grund- und Servituten-Streitigkeiten in Galizien, Wiedeń 1862.
Gilczyński B., Likwidacja serwitutów na zasadzie ustawy z d. 7 maja 1920 roku, Warszawa 1921.
Gospodarka Galicji 1772–1867. Inwentarz materiałów historycznych z archiwów i bibliotek Polski, Austrii i Ukrainy, red. K. Ślusarek, t. III, Kraków 2015.
Halytsʹke Namisnytstvo (1772–1921): Arkhivno-bibliohrafichnyy fondovyy pokazhchyk, Kyyiv 1990.
Henke K.F.G., Nauka urządzania, szacowania i oceniania lasów, Warszawa 1846.
Himka J.P., Galician Villagers and the Ukrainian National Movement in the Nineteenth Century, Londyn 1988.Hube R., Prawo polskie w wieku trzynastym, Warszawa 1874.
Hube R., Ustawodawstwo Kazimierza Wielkiego, Warszawa 1881.
Inglot S., Historia chłopów polskich, t. 2, Wrocław 1972.
Kalinka W., Galicya i Kraków pod panowaniem austryackiem, t. 10, Kraków 1898.
Kargol T., Jewuła Ł., Ślusarek K., Dwór, wieś i plebania w przestrzeni społecznej Zachodniej Małopolski w latach 1772–1848, Kraków 2015.
Kochanowski C., Uporządkowanie ciężarów gruntowych w Małopolsce. Pogląd historyczny, „Sylwan. Organ Małopolskiego Towarzystwa Leśnego i Spółdzielni Leśników” 1923, R. XLI.
Ludkiewicz Z., Podręcznik polityki agrarnej, Warszawa 1932.
Ludkiewicz Z., Polityka agrarna, Warszawa 1921.
Miklaszewski J., Lasy i leśnictwo w Polsce, t. 1, Warszawa 1928.
Mirek Z., Threats to the Natural Environment in the Polish Tatra Mountains, „Mountain Research and Development” 1992, t. 12, nr 2.
Okolski A., Zasady prawa cywilnego obowiązującego w Królestwie Polskiem, Warszawa 1885.
Strzelecki H., Gospodarstwo lasowe, Lwów 1874.
Strzelecki H., Die Fortschritte der Forstwirtschaft Galiziens in den letzten fünfzig Jahren und die Ablösung der Servituten [w:] Geschichte Der Österreichischen Land-Und Forstwirtschaft und ihrer Industrien 1848–1898, Wiedeń–Perles 1901.
Szczaniecki K., O służebnościach ziemskich podług prawa rzymskiego, Kraków 1862.
Ślusarek K., Uwłaszczenie chłopów w Galicji zachodniej, Kraków 2002.
Ślusarek K., W przededniu autonomii. Własność ziemska i ziemiaństwo zachodniej Galicji w połowie XIX wieku, Warszawa 2013.
Taylor A., The Habsburg Monarchy, 1809–1918: A History of the Austrian Empire and Austria-Hungary, London 1976.
Till E., Wykład prawa rzeczowego austriackiego. (Prawo własności, prawo służebności, prawo zastawu), Lwów 1892.
Warciński M., Służebności gruntowe według kodeksu cywilnego, Warszawa 2013.
Woyzbun W., O służebnościach leśnych, Warszawa 1869.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Galicja. Studia i materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
