„A najprzód Najwyższemu Stwórcy za wszystkie dobrodziejstwa składam dzięki...” Duchowieństwo eparchii przemyskiej wobec Boga i religii w świetle testamentów 1817–1827
DOI:
https://doi.org/10.15584/galisim.2023.9.4Słowa kluczowe:
testamenty, duchowieństwo greckokatolickie, eparchia przemyska, religijnośćAbstrakt
Artykuł odnosi się do religijności duchowieństwa greckokatolickiego z terenu eparchii przemyskiej. Analizę oparto na testamentach duchownych z lat 1817–1827 z zasobu Archiwum Państwowego w Przemyślu. Elementy religijne występują najczęściej w formie inwokacji dewocyjnej, krótkiej refleksji, będącej pozostałością staropolskiej arengi, w dyspozycjach pogrzebowych oraz w postaci motywu „sądu boskiego” i błogosławieństwa. Analiza wykazała, że wspomniane elementy nie są powszechne w badanych testamentach, a treść z reguły ograniczona. Autor stara się odpowiedzieć na pytanie, jakie są powody tego zjawiska oraz co analizowane testamenty przekazują na temat religijności tej grupy społecznej.
Downloads
Bibliografia
Archiwum Państwowe w Przemyślu, zespół 142 Archiwum Biskupstwa Greckokatolickiego w Przemyślu, sygn. 1240, 1241, 1242, 1243, 1244, 1246 Evidentia Personalis – Status Cleri, 5747 Catastrum cleri Dioeceseos rit. gr. cath. Premisliensis in vivis existensis et vita functi ad ultimam Decembris [1]836 ductum.
Lwowska Narodowa Naukowa Biblioteka Ukrainy im. W. Stefanyka we Lwowie, Oddział rękopisów, zespół 141 Zbiór Aleksandra Czołowskiego, sygn. 1758 Consigantio Parochiarum, capellanium et cooperaturarum dioecesis gr. Cath. Premisliensis juxta statum ad ultimam decembris [1]824 confecta.
Powszechna księga ustaw cywilnych dla wszystkich krajów dziedzicznych niemieckich monarchii austriackiej, oprac. M. Zatorski, F. Kasparek, Cieszyn 1894.
„Wiedząc dobrze to z wyroków Boga Najwyższego, iż kto się rodzi umierać musi...”. Testamenty z pierwszej połowy XIX wieku w świetle akt notariuszy częstochowskich, cz. 1–3, oprac. D. Złotowski, Częstochowa 2005, 2006, 2011.
Winnicki I., Nauka każdemu chrześcijaninowi albo sposób dysponowania się na śmierć [w:] tegoż, Ustawy rządu duchownego i inne pisma, oprac. W. Pilipowicz i S. Stępień, Przemyśl 1998.
Kościołowi mojemu jako oblubienicy mojej. Wybór testamentów duchownych małopolskich z XVII wieku, oprac. E.E. Wróbel, Kraków 2010.
Ariès P., Człowiek i śmierć, tłum. E. Bąkowska, Warszawa 1992.
Bodzioch-Kaznowska B., Unickie parafie patronatu królewskiego w dekanacie gródeckim w świetle wizytacji z lat 1764–1765, „Nasza Przeszłość” 2000, t. 93.
Główka D., Między prawem i konwencją a osobistą refleksją. Ze studiów nad testamentami duchowieństwa diecezji płockiej w XVII i XVIII w., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2010, t. 58, z. 2.
Jawor G., Stałe formuły w testamentach polskich, „Rozprawy Komisji Językowej” 1981, t. 12.
Karpiński A., Zapisy pobożne i postawy religijne mieszczek polskich w świetle testamentów z drugiej połowy XVI i XVII wieku [w:] Tryumfy i porażki. Studia z dziejów kultury polskiej XVI–XVIII wieku, red. M. Bogucka, Warszawa 1989.
Kołbuk A., Kołbuk W., Życie codzienne na probostwie unickim na ziemiach nadbużańskich w XVIII i XIX wieku, Lublin 2015.
Kozak S., W stronę cyfryzacji. Uwagi na marginesie edycji testamentów galicyjskich [w:] Edytorstwo wobec masowości źródeł najnowszych, red. J. Sikorska-Kulesza, Warszawa 2019.
Kracik J., „Jeśli tylko do nieba puszczą fundatory”, „Nasza Przeszłość” 1998, t. 89.
Krochmal A., Archiwum historyczne eparchii przemyskiej, Warszawa–Przemyśl 2016.
Manikowska H., W poszukiwaniu źródła „totalnego”. Najważniejsze kierunki badań nad testamentami ludności miejskiej w XIII–XVIII w., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2020, t. 68, nr 1.
Nabywaniec S., Diecezja przemyska greckokatolicka w latach 1772–1795, „Premislia Christiana” 1992/1993, t. 5.
Popiołek B., Woli mojej ostatniej testament ten. Testamenty staropolskie jako źródło do historii mentalności XVII i XVIII wieku, Kraków 2009.
Stępień S., Biskup Innocenty Winnicki i jego dzieło [w:] Ustawy rządu duchownego i inne pisma, oprac. W. Pilipowicz i S. Stępień, Przemyśl 1998.
Śliwa T., Kościół greckokatolicki w Galicji (1815–1918) [w:] Historia Kościoła w Polsce, t. 2, cz. 1, red. B. Kumor, Z. Obertyński, Warszawa–Poznań 1979.
Wereda D., Testamenty hierarchów unickich XVII–XVIII wieku [w:] Kościół unicki w Rzeczpospolitej, red. W. Walczak, Białystok 2010.
Zielecka W., Prawosławni i unici w Rzeczpospolitej XVI–XVIII wieku wobec życia i śmierci w świetle testamentów, Warszawa 2012.
Zielecka W., Testamenty prawosławnych i unitów jako źródło do badań nad dziejami konfesji wschodnich w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku (stan, postulaty badawcze), „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2010, t. 58, nr 2.
Zielecka-Mikołajczyk W., Gdzie Wschód spotkał się z Zachodem. Dzieje i organizacja unickiej diecezji przemyskiej, Toruń 2021.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Galicja. Studia i materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
