„Aby czynić i działać społecznie, potrzeba wprzód znać drogi i cele, mieć obrachunki i programy”. O różnych płaszczyznach działalności ormiańskiego arcybiskupa Józefa Teodorowicza
DOI:
https://doi.org/10.15584/galisim.2023.9.11Słowa kluczowe:
Ormianie, Lwów, patriotyzm, wychowanie, TeodorowiczAbstrakt
Artykuł koncentruje się na działalności społecznej arcybiskupa Józefa Teodorowicza (1864–1938). W latach 1902–1914 był posłem Sejmu Krajowego, członkiem Rady Szkolnej Krajowej, zasiadał w Izbie Panów w Wiedniu (1914–1918). W odrodzonej Polsce był posłem (1919–1922), a potem senatorem (1922–1923). Dużą wagę przykładał do edukacji młodego pokolenia. Był mocno zaangażowany w szerzenie oświaty. Występował w obronie prawa dzieci i młodzieży do nauczanie po polsku w każdym z trzech zaborów. Dostrzegał potrzebę kształcenia kobiet, zabiegał o szerzenie oświaty na wsi. Szczególnie dużo uwagi poświęcał sprawom wychowania w szkole i rodzinie. Patronował powstawaniu nowych szkół i organizacji.
Downloads
Bibliografia
Wirtualne Archiwum Ormian Polskich, Spuścizna abpa Józefa Teodorowicza, t. 4, sygn. 677/92, http://www.archiwum.ormianie.pl/pliki/Spuscizna_JT/T.4.677.92.5.87.pdf
„Jednodniówka Kongregacyi Ziemianek pod wezwaniem Matki Boskiej Kochawińskiej”.
„Myśl Narodowa” 1937, nr 22.
„Posłaniec św. Grzegorza” 1927, nr 5–6; 1939, nr 1 (113).
„Straż nad Odrą” 1912, nr 119.
Andrusiewicz A., Józef Teodorowicz [w:] Słownik biograficzny katolicyzmu społecznego w Polsce, t. R–Ż, Lublin 1995, s. 133.
Arcybiskup Teodorowicz, Na przełomie. Przemówienia i kazania narodowe, Poznań–Warszawa–Wilno–Lublin 1923.
Basiak K., Rola arcybiskupa Józefa Teofila Teodorowicza w założeniu i prowadzeniu lwowskich dzienników katolickich, „Rocznik Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie” 1996, s. 123–137.
Bednarek A., Setnik oratorów polskich XIX i XX wieku, Lublin 2008.
Bajerowa I., Uwagi o stylu abpa Józefa Teodorowicza, „Biuletyn Ormiańskiego Towarzystwa Kulturalnego” 1998, nr 12/13, s. 25–29.
Cieszyński N.L., Ormianie i ich arcybiskup-jubilat, „Roczniki Katolickie” 1928, R. VI, s. 458.
Dziedzic S., Arcybiskup Józef Teodorowicz a sprawa niepodległości Polski [w:] Polscy Ormianie w drodze do niepodległej Polski, red. S. Dziedzic, J. Paluch, Kraków 2018, s. 47–68.
Fiktus P., Polityczno-niepodległościowe akcenty w działalności ormiańskokatolickiego arcybiskupa lwowskiego Józefa Teodorowicza w latach 1901–1918 [w:] Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej, red. J. Krochmal, Warszawa 2017, s. 282–296.
Gawlik S., Życie i działalność ks. abpa Józefa T. Teodorowicza, Kraków 1988.
Inwentarz archiwalny spuścizny arcybiskupa Józefa Teodorowicza (1864–1938), oprac. K. Kubik, Warszawa 2009.
Isakowicz-Zaleski T., Gente Armenus, natione Polonus, „Civitas Christiana” 2013, nr 1, s. 68–70.
Isakowicz-Zaleski T., Wielki zapomniany – arcybiskup ormiański Józef Teofil Teodorowicz ze Lwowa (1864 – 1938), http://kresykedzierzynkozle.pl/stara_strona/kresykedzierzynkozle.home.pl/page134.html
Katedra ormiańska we Lwowie i jej twórcy, red. M. Daszewska, Warszawa 2016.
List pasterski X. Arcybiskup Teodorowicz do duchowieństwa i wiernych obrządku ormiańskiego wydany 2 lutego 1902 r., w dzień konsekracji biskupiej in intronizacji, Lwów 1902.
Król R., Działalność polityczna arcybiskupa Józefa Teofila Teodorowicza w latach 1888–1923, Kraków 2013.
Król-Mazur R., Teodorowicz Józef Teofil [w:] Polski słownik biograficzny, t. 53, red. A. Romanowski, Warszawa–Kraków 2020, s. 162–171.
Krzysztofowicz-Kozakowska S., Katedra ormiańska w oczach Joanny Wolańskiej, „Cenne – Bezcenne” 2011, nr 1, s. 40–42.
Krzyżowski T., Biblioteka arcybiskupa ormiańskiego Józefa Teodorowicza, jej losy w czasie II wojny światowej i w latach powojennych, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2022, nr 119, s. 179–206.
Krzyżowski T., Archidiecezja lwowska obrządku ormiańskokatolickiego w latach 1902–1938, Kraków 2020.
Krzyżowski T., Kresowy głos sumienia. Arcybiskup Józef Teodorowicz (1864–1938), https://przystanekhistoria.pl/pa2/tematy/kresy/65097,Kresowy-glos-sumienia-Arcybiskup-Jozef-Teodorowicz-18641938.html
Kubik R., Józef Teofil Teodorowicz. Ostatni arcybiskup polskich Ormian, Gorzów Wielko-polski 1998.
Longchamps de Berier B., Ochrzczony na szablach powstańczych. Wspomnienia (1884–1918), Wrocław 1983.
Moskałyk J., Józef Teodorowicz (1864–1938). Hierarcha ormiański, „Poznańskie Studia Teologiczne” 2009, t. 23, s. 233–246.
Myśl religijna wypowiedziana w stuletnią rocznicę konstytucji 3 maja w kościele parafialnym w Brzeżanach przez ks. J. Teodorowicza, Brzeżany 1891.
Nowak J., Arcybiskup Józef Teodorowicz – prorok pochylony nad poranioną i zagrożoną Ojczyzną, „Polonia Sacra” 2000, nr 7/51, s. 229–257.
Ormiański pasterz Lwowa ksiądz arcybiskup Józef Teodorowicz na tle dziejów ormiańskich, red. M. Jacov, M. Kalinowski, W. Osadczy, Lublin 2015.
Pałubska Z., Duchowe przesłanie arcybiskupa Józefa Teofila Teodorowicza w kazaniu sejmowym z 2 II 1919 r., „Rocznik Teologii Katolickiej” 2005, t, 4, s. 129–144.
Pełczyński G., Instytucje i organizacje ormiańskie w czasach Abp Teodorowicza, „Biuletyn Ormiańskiego Towarzystwa Kulturalnego” 1998, nr 12/13, s. 46–56.
Pełczyński G., Pod protektoratem Arcybiskupa Teodorowicza, „Przegląd Wschodni” 1998, t. V, z. 4 (20), s. 713–723.
Przedmowa Jego Ekscelencji ks. arcybiskupa Józefa Teodorowicza [w:] Chór wieków, Poznań 1936, s. VII–XII.
Ryba M., Ksiądz arcybiskup Józef Teodorowicz – Ormianin i polski patriota, „Niepodległość i Pamięć” 2018, nr 3 (63), s. 139–156.
Sheybal-Rostek A., Teodorowicz – strażnik tożsamości i odrębności polskich Ormian [w:] Teodorowicz. Mówca i patriota, red. T. Skoczek, Warszawa 2015, s. 34–42.
Smirnow J., Katedra ormiańska we Lwowie. Dzieje Archidiecezji Ormiańskiej Lwowskiej, Przemyśl 2002.
Sroka Ł.T., Rada Miejska we Lwowie w okresie autonomii galicyjskiej 1870–1914. Studium o elicie władzy, Kraków 2012.
Stach P., Arcybiskupa Teodorowicza działalność na polu biblijnym, „Ateneum Kapłańskie” 1948, nr 40, s. 77–82.
Stopka K., Tożsamość Ormian w Galicji, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 2017, z. 2, s. 335–355.
Teodorowicz J., Czyn samarytański. Kazanie wypowiedziane na Kongresie Maryańskim w Przemyślu, Lwów 1913.
Teodorowicz J., Dwie mowy do robotników, Warszawa 1909.
Teodorowicz J., O zjednoczeniu narodowym. Mowa wypowiedziana w Dzikowie podczas uroczystości koronacyjnej cudownego obrazu dnia 8 września 1904, Lwów 1904.
Teodorowicz J., Katolicyzm i cywilizacja, Warszawa 1907.
Teodorowicz J., Rodzina a szkoła, Lwów 1898.
Teodorowicz J., Znaczenie Skargi. Przemówienie wygłoszone na Akademji ku czci Skargi w dniu 8 listopada br. w Teatrze Miejskim we Lwowie, „Gregoriana” 1936, t. 2, z. 6, s. 230–232.
Wobec ideałów Sienkiewicza. Mowa wypowiedziana na nabożeństwie żałobnym za duszę śp. Sienkiewicza w kościele Maryackim w Krakowie przez X. Józefa Teodorowicza arcybiskupa, Kraków 1917.
Wolańska J., Katedra ormiańska we Lwowie w latach 1902–1938. Przemiany architektoniczne i dekoracja wnętrza, Warszawa 2010.
Wołczański J., Listy bp. Józefa Sebastiana Pelczara do abp. Józefa Bilczewskiego [w:] Święty Józef Sebastian Pelczar (1842–1924). Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego i biskup przemyski, Kraków 2005.
Zaleski R., Słownik biograficzny duchownych ormiańskokatolickich oraz duchownych rzymskokatolickich pochodzenia ormiańskiego w Polsce w latach 1750–2000, Kraków 2001
Załęczny J., Arcybiskup Józef Teodorowicz – nauczyciel i opiekun młodzieży [w:] Teodorowicz. Mówca i patriota, red. T. Skoczek, Warszawa 2015, s. 142–160.
Załęczny J., Józef Teodorowicz (1864–1938). Biografia duchownego, myśliciela, wychowawcy, patrioty [w:] tejże, Biografie godne pamięci, Warszawa 2020, s. 149–166.
Zięba A.A., Patriotyzm polskich Ormian [w:] Ormianie, red. B. Machul-Feluś, Warszawa 2014, s. 45–56.
Zięba A.A., Przemiany tożsamości narodowej Ormian w dobie walk o niepodległość Polski, schyłek XVIII – początek XXI wieku [w:] Polscy Ormianie w drodze do niepodległej Polski, red. S. Dziedzic, J. Paluch, Kraków 2018, s. 13–35.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Galicja. Studia i materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
