Przydrożne kapliczki jako formy religijności na przykładzie parafii w Szczepanowie w XIX w.
DOI:
https://doi.org/10.15584/galisim.2023.9.13Słowa kluczowe:
religijność, kapliczki, krzyże, Szczepanów, św. Stanisław BMAbstrakt
W artykule omówiono rolę przydrożnych kaplic, figur i krzyży w życiu religijnym parafii w Szczepanowie. Wykorzystując źródła rękopiśmienne z archiwum parafialnego, źródła kartograficzne oraz obiekty wolnostojące, udało się ustalić liczebność, rozmieszczenie i funkcje małej architektury sakralnej. W XIX w. odnotowano kilkadziesiąt obiektów fundowanych przez mieszkańców i gminy jako dziękczynienie za łaski oraz jako upamiętnienie miejsc związanych z kultem św. Stanisława. Wśród motywów religijnych przeważały Męka Pańska, Matka Boża i święci: patronowie fundatorów oraz św. Stanisław Szczepanowski, ukazywany jako biskup dokonujący cudu wskrzeszenia zmarłego rycerza Piotra (Piotrowina).
Downloads
Bibliografia
Central Archives of Historical Records, Potocki Archive of Łańcut, ref. 110/13, 110/19, 111/1.
National Archives in Krakow, Galician Cadastre, ref. 146, 174, 221, 235, 247, 3393, 3398.
Diocesan Archives in Tarnów, Local records, ref. LSXL, Szczepanów 1851–1910.
Dean’s Visitation, Wojnicz Deanery, ref. XVIII/1. Canonical Visitations, ref. V/4. Brotherhoods, ref. BS, vol. X, no. 2.
Archive of the Parish of St. Mary Magdalene and St. Stanislaus BM in Szczepanów: Declarations from parishioners regarding the erection of roadside statues. Materials on the activities of fraternities and associations (membership lists, correspondence, leaflets).
Regional Chamber Niezapominajka [Forget-me-not] in Wokowice: Income and expenditure ledger of the communal loan fund in Wokowice.
Central State Historical Archives of Ukraine in Lviv: fond 19: Josephine Cadastre, description 1, case 320. fond 146: Galician Governorate, description 20, case 263. Schematismus Universi Venerabilis Cleri Dioeceseos Tarnoviensis, Tarnów 1845. Schematismus Universi Venerabilis Cleri Dioeceseos Tarnoviensis, Tarnów 1879. Schematismus Universi Venerabilis Cleri Saecularis et Regularis Dioeceseos Tarnoviensis, Tarnów 1912.
Średniowieczne żywoty i cuda patronów Polski, tłumaczyła z języka łacińskiego J. Pleziowa, oprac. i wstępem opatrzył M. Plezia, Warszawa 1987.
Skarga Piotr, Żywoty świętych polskich, Kraków 2000.
„Kalendarz katolicki krakowski na rok pański 1886”, Kraków 1886.
„Gazeta Kościelna”, no. 18, 3 V 1936, pp. 217–218.
„Ojczyzna”, no. 13, 29 III 1914, p. 149, no. 17, 26 IV 1918, p. 219.
„Targowisko”, no. 36, 4 X 1912, p. 2.
Frankowski W., Pamiątki w Piotrawinie, „Przewodnik Katolicki” 1929, vol. 35, no. 18, pp. 3–4.
Katedra na Wawelu, „Krakus” 1894, vol. 4, no. 19, p. 3.
Święty Stanisław, „Niedziela” 1884, vol. 1, no. 19, 11 V 1884, p. 2.
Z kraju, „Nowiny” 1911, vol. 9, p. 2.
Bujak A., Patron. 750. rocznica kanonizacji św. Stanisława, tekst K. Czyżewski, Kraków 2003.
Czechowicz J., Rozbudowa świątyni. Nowa przestrzeń sakralna na kanwie dawnego układu wybranych kościołów Małopolski, Kraków 2018.
Czechowska C., Towarzystwa wstrzemięźliwości w diecezji tarnowskiej za rządów biskupa J.G.
Wojtarowicza (1844–1850), Lublin 1981.
Galicja na józefińskiej mapie topograficznej 1779–1783, vol. 2, part A, B, section 31–52, ed. W. Bukowski, B. Dybaś, Z. Noga, Kraków 2013.
Hochleitner J., Kapliczki Warmii południowej. Przydrożne obiekty kultu jako element ludowego systemu komunikacji, Olsztyn 2004.
Kapliczki, figury i krzyże przydrożne na terenie diecezji tarnowskiej, ed. ks. J. Rzepa, part 1: Tekst, Tarnów 1983.
Kornecki M., Dawne drewniane kościoły i dzwonnice w diecezji tarnowskiej, Tarnów 1986.
Kumor B., Diecezja tarnowska. Dzieje ustroju i organizacji 1786–1985, Kraków 1985.
Kuprjaniuk S., Mała architektura sakralna na Warmii do 1945 roku ze szczególnym uwzględnieniem kapliczek, Olsztyn 2016.
Mała architektura sakralna Kaszub. Perspektywa antropologiczna, ed. K. Marciniak, Gdańsk 2016.
Matyas K., Podania z Szczepanowa rodzinnej wioski św. Stanisława, Kraków 1895.
Olszewski D., Polska kultura religijna na przełomie XIX i XX wieku, Warszawa 1996.
Ortman A., Przydrożne znaki pobożności ludowej na terenie dekanatu chojnickiego i parafii Niepokalanego Poczęcia NMP w Krojantach, Bydgoszcz 2010.
Platowska-Sapetowa I., Artystyczne świadectwa kultu św. Stanisława Biskupa i Męczennika w archidiecezji przemyskiej i w diecezji rzeszowskiej [in:] Ks. B. Przybyszewski i Współautorzy, święty Stanisław Biskup Męczennik. Sprawa Świętego Stanisław. Biografia. Legenda. Kult. Ikonografia. Polemika z Gerardem Labudą, ed. I. Platowska-Sapetowa, Rzeszów–Łańcut 2005.
Rączka J.W., Krzyże nagrobne, kapliczki i figury w małej architekturze krajobrazu Krakowa i okolic, Kraków 2002.
Szaszkiewicz M., Współczesne intencje stawiania kapliczek na Pomorzu – analiza wyników badań terenowych [in:] Mała architektura sakralna Kaszub. Perspektywa antropologiczna, redakcja Katarzyna Marciniak, Gdańsk 2016.
Szydłowski T., Ruiny Polski, Kraków 1919.
Szymańska M., Szramkowska-Strugała M., Okienka Matki Boskiej. Mała architektura sakralna powiatu bocheńskiego. Inwentaryzacja i opisy krzyży, kapliczek przydrożnych oraz elementów architektonicznych budynków mieszkalnych związanych z kultem religijnym na obszarze powiatu poznańskiego, Krerowo 2015.
Wypych P., Kapliczki, krzyże i figury przydrożne województwa łódzkiego, Łódź 2020.
Zawidzka I., Kapliczki, figury i krzyże przydrożne w powiecie bocheński, Bochnia 2005.
Figury i kaplice, https://old.bazylikaszczepanow.pl/parafia/koscioly-szczepanowskie/figury-i-kaplice/ [access: 18.12.2022].
Galicia and Bucovina (1861–1864) – Second military survey of the Habsburg Empire, https://maps.arcanum.com/en/map/secondsurvey-galicia/?layers=11&bbox=2656387.380109092%2C6412275.825840276%2C2692752.296315765%2C6424773.2799649015 [access: 18.12.2022].
Galizien und Lodomerien (1779–1783) – First Military Survey, https://maps.arcanum.com/en/map/firstsurvey-galicia/?layers=144&bbox=2658183.650273839%2C6414173.700986804%2C2694548.566480512%2C6426671.15511143 [access: 18.12.2022].
Stachnik P., Rzemieślnik i artysta, https://dziennikpolski24.pl/rzemieslnik-i-artysta/ar/c3-2013882 [access: 19.12.2022].
Orda N., Szczepanów (Galicya), litografia, Warszawa 1873–1883, Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa, https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/239545/edition/227915/content [access: 29.12.2022].
Św. Stanisław Biskup, staloryt [1891], Biblioteka Narodowa, https://polona.pl/item/sw-stanislaw-biskup,NDc3MjQ0NDA/0/#info:metadata [access: 28.12.2022].
Św. Stanisław, grafika, XIX w., Biblioteka Narodowa, https://polona.pl/item/s-stanislaw,NDc3MjQ0MjI/0/#info:metadata [access: 28.12.2022].
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Galicja. Studia i materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
