I wojna światowa i „dawne, dobre austriackie czasy” w powieści Romana Turka W służbie najjaśniejszego pana
DOI:
https://doi.org/10.15584/galisim.2023.9.20Słowa kluczowe:
Roman Turek, proza tematu galicyjskiego, I wojna światowa w literaturzeAbstrakt
Artykuł poświęcono prozie Romana Turka (1898–1982), pisarza aktualnie nieco zapomnianego. W swoim autobiograficznym pisarstwie wracał pamięcią do obrazów dzieciństwa i młodości w rodzinnej wsi Wola Dalsza, leżącej na terenie monarchii habsburskiej oraz do żołnierskich doświadczeń z okresu I wojny światowej. W artykule zostanie omówiona obecność wątków galicyjskich w powieści W służbie najjaśniejszego pana, przede wszystkim obraz Wielkiej Wojny, którą pisarz przedstawił z perspektywy mieszkańca podłańcuckiej wsi Wola Dalsza oraz szeregowego żołnierza armii austro-węgierskiej. Zwrócono uwagę na szczególne walory prozy Turka, kreację bohatera literackiego, obecność humoru, ironii, które sprawiły, że krytycy dostrzegali analogie z prozą Jaroslava Haška i stworzoną przez czeskiego pisarza postacią Józefa Szwejka.
Downloads
Bibliografia
Błachut W., Przygody c-k poddanego, „Życie Literackie” 1963, no. 13.
Chwalba A., Pamiętnik Karola Omyły żołnierza Wielkiej Wojny [in:] K. Omyła, Krótki życiorys pewnego żołnierza z wojny europejskiej. Zapiski domowe, introduction by A. Chwalba, Kraków 2019.
Davies N., Galicja. Królestwo nagich i głodujących [in:] Zaginione królestwa, transl. B. Pietrzyk, J. Rumińska-Pietrzyk, E. Tabakowska, Kraków 2010.
Eksteins M., Święto wiosny. Wielka Wojna i narodziny nowego wieku, transl. K. Rabińska, Warszawa 1996.
Galicja i jej dziedzictwo, vol. 4, Literatura – język – kultura, ed. C. Kłak, M. Wyka, Rzeszów 1995.
Grad M., Roman Turek i jego pisarstwo [in:] R. Turek, Moja mama, ja i reszta, Warszawa 1961.
Grygiel J., „Opowieść o cierpliwym piechurze”, „Widnokrąg” 1987, no. 40.
Hołda R., „Dobry władca”. Studium antropologiczne o Franciszku Józefie I, Katowice 2008.
Janion M., Wojna i forma [in:] idem, Płacz generała. Eseje o wojnie, Warszawa 1998.
Kamieńska A., Chłopski Szwejk, „Tygodnik Kulturalny” 1963, no. 10.
Klimek B., Koleje habsburskie w galicyjskiej twórczości Józefa Wittlina i Josepha Rotha [in:] Kolej na kolej. Pociąg, dworzec, poczekalnia w literaturze i refleksji humanistycznej, ed. K. Gieba, J. Łastowiecki, M. Szott, Zielona Góra 2015.
Kołodziejczyk R., Dziedzictwo epoki zaborów i próby jego przezwyciężenia [in:] Społeczeństwo polskie w dobie I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku, ed. R. Kołodziejczyk, Kielce 20001.
Lalak M., Proza lat 1914–1939 wobec wojny i sposobów jej wyrażania [in:] Literatura wobec niewyrażalnego, ed. W. Bolecki, E. Kuźma, Warszawa 1998.
Ligęza W., Posłowie. Wojna, która się staje. O „Soli ziemi” Józefa Wittlina [in:] J. Wittlin, Sól ziemi, Kraków 2014.
Maciejewska I., Proza polska lat 1914–1918 wobec wojny światowej [in:] idem, Rewolucja i niepodległość. Z dziejów literatury polskiej lat 1905–1920, Warszawa 1991.
Marzęcka B., Turek Roman [in:] Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny, vol. 8, Ste-V, edited by a team led by J. Czachowska, A. Szałagan, Warszawa 2003.
Niewolak-Krzywda A., Epika Romana Turka, „Profile”1971, no. 6.
Olszewska M.J., Człowiek w świecie Wielkiej Wojny. Literatura polska z lat 1914–1919 wobec I wojny światowej. Wybrane zagadnienia, Warszawa 2004.
Prokop J., Nie masz pana nad ułana [in:] idem, Universum polskie. Literatura, wyobraźnia zbiorowa, mity polityczne, Kraków 1993.
Rozmus J., Kolej w prozie Polaków – żołnierzy I wojny światowej [in:] I wojna światowa w literaturze i innych tekstach kultury. Reinterpretacje i dopełnienia, ed. A. Jamrozek-Sowa, Z. Ożóg, A. Wal, Rzeszów 2016.
Rybicka E., Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich, Kraków 2014.
Szczepaniak M., Habitus żołnierski w literaturze i kulturze polskiej w kontekście Wielkiej Wojny, Kraków 2017.
Tatarkiewicz A., Dwuznaczny urok Galicji, „Polityka” 1978, no. 17.
Tomasik T., Wojna – męskość – literatura, Słupsk 2013.
Turek R., Od autora [in:] idem, Moja mama, ja i reszta, Warszawa 1989.
Turek R., W służbie najjaśniejszego pana, Warszawa 1964.
Wiegandt E., Austria Felix, czyli o micie Galicji w polskiej prozie współczesnej, Poznań 1997.
Woldan A., Mit Austrii w literaturze polskiej, Kraków 2002.
Zalewski M., Formy pamięci. O przedstawianiu przeszłości w polskiej literaturze współczesnej, Warszawa 1996.
Zieliński S., Sąsiad Szwejka i Potockich [in:] idem, Wycieczki balonem, no. 2, Warszawa 1964.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Galicja. Studia i materiały
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
